Virus corona tàn phá cơ thể chúng ta như thế nào?

Cuộc chiến với chủng Coronavirus mới là cuộc chiến chống lại một kẻ thù bí ẩn.

Nó tấn công cơ thể như thế nào? Tất cả các triệu chứng là gì? Ai có nhiều khả năng bị bệnh nặng hoặc thậm chí là chết? Bạn có thể điều trị căn bệnh lạ này như thế nào?

Các bác sĩ đã đọc phim CT-scan phổi của bệnh nhân ở một bệnh viện ở tỉnh Hồ Bắc vào tháng trước. (Ảnh: Getty)

Khi các trường hợp nhiễm Coronavirus không ngừng tăng lên trên khắp thế giới và các chính phủ đang nỗ lực thực hiện các biện pháp nhằm hạn chế sự lây lan thì vẫn còn rất nhiều điều chưa chắc chắn về những gì mà Coronavirus có thể tác động đến cơ thể người.

Các triệu chứng như sốt, ho, khó thở... có thể là dấu hiệu của bất kỳ bệnh nào, từ cúm, nhiễm liên cầu cho đến cảm mạo thông thường. Dưới đây là những điều mà các chuyên gia y tế và các nhà nghiên cứu tìm hiểu được về sự tiến triển của quá trình lây nhiễm Coronavirus- và tất nhiên có những điều họ vẫn chưa nghiên cứu ra được.

Coronavirus lây nhiễm như thế nào?

Virus Corona lây lan qua các giọt nhỏ lơ lửng trong không khí khi người ta ho hoặc hắt hơi, và do đó những người xung quanh có thể bị virus xâm nhập thông qua đường mũi, miệng hoặc mắt. Virus có trong các giọt này sẽ di chuyển nhanh chóng qua đường mũi sau và đến màng nhầy của họng, rồi gắn vào một thụ thể nào đó trong các tế bào, và chúng bắt đầu sinh sôi từ đó.

Các hạt Coronavirus có các protein gai đâm ra từ bề mặt của chúng, và các gai này bám vào màng tế bào, cho phép vật liệu di truyền của virus xâm nhập vào tế bào của người.

Tiến sĩ William Schaffner, một chuyên gia về bệnh truyền nhiễm tại Trung tâm Y tế Đại học Vanderbilt ở Nashville (New York, Mỹ) cho biết rằng vật liệu di truyền đó tiến hành "tấn công sự trao đổi chất của tế bào” và ra lệnh cho cơ chế này: “Ngừng làm công việc hàng ngày của mi. Công việc của nhà ngươi bây giờ là giúp ta nhân lên và tạo ra virus”.

Virus Corona xâm nhập thông qua đường mũi rồi tiến vào cổ họng, những gai mọc ra trên bề mặt của chúng có thể gắn vào một thụ thể nào đó trong các tế bào, và chúng bắt đầu sinh sôi từ đó. (Ảnh: Shutterstock)

Quá trình nhân lên của Coronavirus gây ra các vấn đề về hô hấp như thế nào?

Khi các bản sao của virus nhân lên, số lượng virus sẽ tăng cao và lây nhiễm cho các tế bào lân cận. Các triệu chứng thường bắt đầu ở phía sau cổ họng, chẳng hạn như đau họng và ho khan.

Sau đó, virus này ‘bò’ dần dần xuống các nhánh phế quản, tiến sĩ Schaffner cho biết. Khi virus đến phổi sẽ gây viêm màng nhầy của phổi. Điều đó dẫn tới phế nang và các túi phổi bị tổn thương và phổi phải làm việc nhiều hơn để thực hiện chức năng cung cấp oxy cho máu lưu thông khắp cơ thể và loại bỏ carbon dioxide khỏi máu khi thở ra.

"Nếu phổi bị sưng, việc oxy đi qua lớp màng nhầy sẽ khó khăn hơn nhiều", tiến sĩ Amy Compton-Phillips - giám đốc lâm sàng của Hệ thống Y tế Providence, bao gồm bệnh viện ở Everett, Wash - nơi có trường hợp báo cáo đầu tiên về coronavirus tại Hoa Kỳ vào tháng 1 - cho biết.

Sự sưng nề và dòng chảy oxy bị suy yếu có thể khiến những khu vực đó trong phổi bị phủ đầy chất lỏng, mủ và tế bào chết. Viêm phổi, nhiễm trùng phổi đều có thể xảy ra trong trường hợp này.

Một số người cảm thấy khó thở đến mức cần được hỗ trợ thở máy Trong những trường hợp nặng nhất được gọi là Hội chứng suy hô hấp cấp tính (ARDS), phổi chứa quá nhiều chất lỏng đến nỗi không thể hỗ trợ hô hấp và bệnh nhân sẽ tử vong.

Virus đến phổi sẽ gây viêm màng nhầy, khiến phế nang và các túi phổi bị tổn thương, sự sưng nề và dòng chảy oxy suy yếu làm những khu vực đó trong phổi bị phủ đầy chất lỏng, mủ và tế bào chết. (Ảnh: Shutterstock)

Virus Corona hoạt động trong phổi theo cơ chế nào?

Tiến sĩ Shu-Yuan Xiao, giáo sư bệnh lý tại Đại học Y khoa Chicago đã kiểm tra kết quả giải phẫu của các bệnh nhân nhiễm Coronavirus ở Trung Quốc. Ông nói rằng virus dường như bắt đầu tấn công vào các khu vực ngoại vi ở hai bên phổi và có thể mất một thời gian để đến đường hô hấp trên, khí quản và các đường dẫn khí trung tâm khác.

Tiến sĩ Xiao cũng là giám đốc của Trung tâm chẩn đoán bệnh học và phân tử tại Đại học Vũ Hán, ông cho biết mô hình đó giúp giải thích tại sao ở Vũ Hán - nơi dịch bệnh bắt đầu - nhiều trường hợp nhiễm virus mới nhất đã không được xác định ngay lập tức.

Phác đồ xét nghiệm ban đầu ở nhiều bệnh viện Trung Quốc không phải lúc nào cũng phát hiện thấy nhiễm trùng ở ngoại vi phổi, vì vậy một số người có triệu chứng viêm phổi được trả về nhà mà không trải qua điều trị.

"Họ có thể đến các bệnh viện khác để tìm cách điều trị hoặc ở nhà và lây nhiễm cho gia đình", ông nói, "Đó là một trong những lý do tại sao bệnh dịch lại lây lan rộng như vậy."

Một nghiên cứu gần đây từ một nhóm nghiên cứu do các chuyên gia tại Trường Y khoa Icahn ở Mount Sinai dẫn đầu đã phát hiện ra rằng hơn một nửa trong số 121 bệnh nhân ở Trung Quốc đã có kết quả chụp CT bình thường trong giai đoạn mới nhiễm bệnh. Nghiên cứu này và nghiên cứu của bác sĩ Xiao cho thấy khi bệnh tiến triển, chụp CT sẽ cho thấy “tổn thương kính mờ” (đây là một dấu hiệu có trên phim Xquang và CT-scan), một loại mạng che mặt mờ ở các phần phổi của bệnh nhân có thể thấy rõ ở nhiều loại bệnh nhiễm trùng đường hô hấp do virus gây ra. Những vùng mờ đục này có thể phân tán và dày lên ở những nơi bệnh nặng hơn, tạo ra cái mà các chuyên gia hình ảnh học gọi là kiểu tổn thương dấu lát gạch 'vô tổ chức' (crazy paving sign).

CT scans di pazienti cinesi affetti da #coronavirus, tra cui, in senso orario dall'alto a sinistra, una donna di 56 anni, un uomo di 44 anni, un uomo di 42 anni e una donna di 65 anni. pic.twitter.com/f8YAcKFqcB

— Not in My Name (@antonioripa) March 11, 2020

Hình ảnh trên phim CT scan của các bệnh nhân Trung Quốc bị nhiễm Coronavirus, bao gồm, theo chiều kim đồng hồ từ trên cùng bên trái, một phụ nữ 56 tuổi, một nam 44 tuổi, một nam 42 tuổi và một nữ 65 tuổi.

Có phải phổi là bộ phận duy nhất của cơ thể bị ảnh hưởng?

Không nhất thiết. Tiến sĩ Compton-Phillips cho biết nhiễm trùng có thể lây lan qua lớp màng nhầy, từ mũi xuống tận trực tràng.

‘Vì vậy, kể cả khi số lượng virus trong phổi dường như bằng 0, nó cũng có thể lây nhiễm đến các tế bào trong hệ thống tiêu hóa, đây có thể là lý do tại sao một số bệnh nhân có các triệu chứng như tiêu chảy hoặc khó tiêu. Virus cũng có thể xâm nhập vào máu’, tiến sĩ Schaffner nói.

Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh Mỹ (CDC) nói rằng RNA từ Coronavirus mới đã được phát hiện trong mẫu máu và phân, nhưng họ vẫn chưa xác định được chính xác liệu virus gây bệnh có thể tồn tại trong máu hay phân hay không.

Tủy xương và các cơ quan như gan cũng có thể bị viêm, tiến sĩ George Diaz - trưởng bộ phận các bệnh truyền nhiễm tại Trung tâm Y tế Vùng Providence ở Everett, Wash, người đã chữa cho bệnh nhân nhiễm Coronavirus đầu tiên - cho biết. Cũng có thể có một số viêm nhiễm trong các mạch máu nhỏ, như đã xảy ra với SARS - dịch bệnh do virus bùng phát vào năm 2002 và 2003.

"Virus thực sự sẽ tấn công vào các cơ quan như tim, thận, gan và có thể trực tiếp gây ra một số tổn thương cho các cơ quan đó", Tiến sĩ Schaffner nói. Khi hệ thống miễn dịch của cơ thể chuyển sang trạng thái hoạt động với cường độ cao để chống lại nhiễm khuẩn, sẽ dẫn đến phản ứng viêm có thể làm cho các cơ quan đó bị rối loạn chức năng, ông nói.

Do đó, một số bệnh nhân có thể chịu những tổn thương không chỉ do virus gây ra mà còn bởi hệ thống miễn dịch của chính họ khi nó điên cuồng chiến đấu với viêm nhiễm.

Khi một chủng virus Corona có nguồn gốc động vật tấn công hệ hô hấp, lá gan thường cũng là "nạn nhân". Các bác sĩ đã chứng kiến tổn thương gan ở bệnh nhân SARS, MERS và COVID-19, đa số là nhẹ nhưng nếu nặng có thể dẫn tới suy gan.

"Một khi virus đã đi vào đường máu, chúng có thể bơi đến bất cứ bộ phận nào trong cơ thể. Gan lại là bộ phận quan trọng của hệ tuần hoàn. Men gan cao là dấu hiệu cảnh báo", chuyên gia Anna Suk-Fong Lok của ĐH Michigan (Mỹ) giải thích.

Thông thường, khi gan, phổi đã suy thì thận của bệnh nhân đó nhiều khả năng cũng bị ảnh hưởng. Khoảng 6% bệnh nhân SARS và 25% bệnh nhân MERS bị tổn thương thận cấp, COVID-19 cũng có biểu hiện tương tự theo các nghiên cứu ban đầu.

Đây không phải biến chứng thường gặp nhưng lại rất nguy hiểm, khoảng 91,7% bệnh nhân SARS bị suy thận cấp không qua khỏi, theo một nghiên cứu năm 2005 đăng trên tạp chí Kidney International.

Các chuyên gia chưa xác nhận liệu virus có thể ảnh hưởng đến não hay không. Nhưng các nhà khoa học nghiên cứu SARS đã báo cáo một số bằng chứng cho thấy virus SARS có thể xâm nhập vào não ở một số bệnh nhân. Do sự giống nhau giữa SARS và Covid-19 nên khi nói đến nhiễm trùng do chủng coronavirus mới gây ra, một bài báo được xuất bản vào tháng trước trên Tạp chí Virus Y học (The Journal of Medical Virology) đã lập luận rằng khả năng coronavirus mới có thể lây nhiễm đối với một số tế bào thần kinh không nên bị loại trừ.

Virus Corona có thể tác động đến hầu hết các bộ phận nội tạng trên cơ thể. (Ảnh: NIH Image Gallery - Flickr/Public Domain)

Tại sao phần lớn những người nhiễm bệnh nặng lại không biểu hiện triệu chứng?

Khoảng 80% những người bị nhiễm Coronavirus mới có các triệu chứng tương đối nhẹ. Nhưng khoảng 20% là bị nặng hơn và khoảng 2% bệnh nhân có triệu chứng nặng nhất ở Trung Quốc đã tử vong.

Các chuyên gia nói rằng các tác động phụ thuộc vào mức độ mạnh mẽ hoặc suy yếu của hệ thống miễn dịch trong cơ thể mỗi người. Người già hoặc những người có bệnh nền như tiểu đường hoặc một bệnh mãn tính khác thì có nhiều khả năng phát triển các triệu chứng nghiêm trọng hơn.

Tiến sĩ Xiao đã tiến hành kiểm tra bệnh lý cho hai người ở Trung Quốc vào bệnh viện ở Vũ Hán vào tháng 1 vì một lý do khác - họ cần phẫu thuật ung thư phổi giai đoạn đầu - nhưng hồ sơ sau đó cho thấy họ cũng bị nhiễm Coronavirus, bệnh viện lúc đó không nhận ra. Phổi bị ung thư không đủ khỏe để tiêu diệt virus, ông nói.

Trong số họ có một phụ nữ 84 tuổi mắc bệnh tiểu đường đã chết vì viêm phổi do Coronavirus, tiến sĩ Xiao cho biết.

Một bệnh nhân khác, một người đàn ông 73 tuổi, có phần khỏe mạnh hơn, có tiền sử kiểm soát tốt bệnh huyết áp trong gần 20 năm. Tiến sĩ Xiao cho biết người đàn ông đã phẫu thuật cắt bỏ khối u phổi thành công, đã được xuất viện và 9 người vài ngày sau đó quay lại bệnh viện vì bị sốt và ho được xác định là nhiễm coronavirus.

Bác sĩ Xiao nói rằng người đàn ông gần như chắc chắn đã bị nhiễm bệnh trong lần đầu nằm viện, vì những bệnh nhân khác trong phòng hồi sức sau phẫu thuật sau đó được phát hiện mắc coronavirus. Giống như nhiều trường hợp khác, người đàn ông phải mất nhiều ngày mới biểu hiện triệu chứng bệnh về hô hấp.

Người đàn ông đã hồi phục sau 20 ngày trong khoa điều trị bệnh truyền nhiễm của bệnh viện. Các chuyên gia nói rằng khi bệnh nhân như vậy hồi phục, thường là do chăm sóc hỗ trợ - truyền dịch, hỗ trợ hô hấp và điều trị khác - cho phép họ vượt qua các tác động xấu nhất của viêm gây ra do virus.

Tác động của virus phụ thuộc vào mức độ mạnh mẽ hoặc suy yếu của hệ thống miễn dịch trong cơ thể mỗi người. (Ảnh: Getty)

Còn điều gì mà các nhà khoa học vẫn chưa biết về bệnh nhân nhiễm Coronavirus?

Mặc dù căn bệnh này giống với SARS ở nhiều khía cạnh và có các yếu tố giống với bệnh cúm và viêm phổi, nhưng quá trình phát triển bệnh của bệnh nhân coronavirus vẫn chưa được hiểu thấu đáo.

Một số bệnh nhân có thể duy trì ổn định trong hơn một tuần và sau đó đột nhiên bị viêm phổi, bác sĩ Diaz nói. Một số bệnh nhân dường như hồi phục nhưng sau đó lại xuất hiện các triệu chứng.

Bác sĩ Xiao nói rằng một số bệnh nhân ở Trung Quốc đã hồi phục nhưng lại bị bệnh, rõ ràng là do họ bị tổn thương và mô phổi dễ bị tấn công sau đó bởi vi khuẩn trong cơ thể. Một số bệnh nhân cuối cùng đã chết vì nhiễm vi khuẩn chứ không phải do nhiễm virus. Nhưng điều đó dường như không phải là nguyên nhân gây ra phần lớn các trường hợp tử vong, ông nói.

Các trường hợp khác là những bí ẩn bi thảm. Tiến sĩ Xiao cho biết cá nhân ông biết một người đàn ông và phụ nữ bị nhiễm bệnh, nhưng tình hình của họ nhanh chóng được cải thiện. Sau đó, tình trạng của người đàn ông xấu đi và phải nhập viện.

“Anh ấy đã ở trong phòng I.C.U., thở oxy, và nhắn tin cho vợ rằng mình đã khỏe hơn, ăn rất ngon và cứ thế”, tiến sĩ Xiao nói. “Nhưng chiều muộn hôm đó, cô không thấy anh nhắn tin nữa và không hiểu chuyện gì đã xảy ra. Đến 10 giờ tối, cô nhận được thông báo từ bệnh viện rằng anh đã qua đời”.

Mộc Trà
Theo New York Times