Cây cảm thấy gì, cách chúng giao tiếp thế nào? Hiểu cách cây cối giao tiếp với nhau có thể giúp chúng ta hiểu rõ hơn về bản thân và thế giới xung quanh. Những cây trong câu chuyện bao gồm những đặc điểm “giống người”, “cây biết nói”, và những cây đôi khi “biết đi”.
Nằm trong dãy núi Eifel ở phía tây nước Đức, Wohlleben đã quản lý khu rừng bảo tồn tự nhiên từ năm 2006. Khu rừng này được bao quanh bởi các loại gỗ sồi và gỗ dẻ gai. Trong những khu rừng thiêng rộng lớn này, sự giao tiếp thanh tao xảy ra thông qua mùi hương, vị giác và xung điện, tạo ra một bầu không khí huyền bí và mê hoặc.
Trong trải nghiệm của mình với cây cối, Wohlleben nhận thức được “những bộ phim truyền hình hàng ngày và những câu chuyện tình yêu cảm động” của cây cối. Theo truyền thống thật sự của Đức, khái niệm về cuộc sống tiềm ẩn của cây cối là thứ có thể được gọi là đạo đức của rừng, cho phép rừng phát triển với tỷ lệ khổng lồ thông qua quan hệ đối tác, gia đình mở rộng và liên hệ với cư dân của nó.
Trong nghiên cứu của mình, Suzanne Simard đã phát hiện ra rằng “Cây mẹ” sẽ là nhân vật trung tâm trong khu rừng, giao tiếp và bảo vệ những cây và cây non xung quanh của nó. (Ảnh: Wikimedia Commons Public Domain)
Với mục tiêu hướng tới các tiêu chuẩn sinh thái cao hơn, Wohlleben coi những người độc canh và máy móc hạng nặng là sự phản diện. Dưới sự quản lý nhằm mục đích bảo tồn những khu rừng nguyên sinh, cây cối có thể đáp ứng “nhu cầu xã hội” của chúng, truyền kiến thức của chúng cho các thế hệ tương lai và “già đi với phẩm giá”.
Là một người làm rừng, Wohlleben thấy rằng, cây cối được chặt bằng tay và mang đi trên lưng ngựa thay vì sử dụng thiết bị nặng, giúp bảo vệ hệ thống rễ ngầm và mạng lưới nấm, giúp thực vật có thể chia sẻ chất dinh dưỡng và hóa chất. Ông tin rằng trên toàn cầu, con người nên và có thể quản lý rừng tương tự. Hệ sinh thái không thụ động; nó năng động, với các hệ sinh thái đóng góp tích cực vào sự phức tạp, khả năng phục hồi và sự tồn tại của chúng.
Hệ sinh thái là động và phức tạp. Bóng râm do cây rừng cung cấp đóng một vai trò quan trọng trong các dòng suối, cho phép cá sinh sản. (Hình ảnh qua Pexels )
Sự khám phá trở lại của Wohlleben về những người bạn đồng hành đầu tiên của chúng ta thách thức chúng ta nhìn bằng đôi mắt mới về những gì chúng ta đã coi là điều hiển nhiên.
Quà tặng của trí tuệ
Hai cây sồi đồ sộ đứng cạnh nhau trong rừng sâu. Mặc dù những tán lá mùa đông thưa thớt, chúng dường như đang cẩn thận để không xâm phạm không gian của nhau. Wolfleben nói: “Hai người này là bạn cũ, họ rất ăn ý trong việc chia sẻ ánh nắng, và bộ rễ của họ có mối liên hệ chặt chẽ với nhau. Trong những trường hợp như thế này, khi một người chết, người kia thường chết ngay sau đó, bởi vì họ phụ thuộc vào nhau”.
Tác phẩm của Darwin đã tiêm nhiễm quan điểm rằng, cây cối, giữa các loài khác, cạnh tranh để giành tài nguyên, kẻ chiến thắng là những kẻ sống sót. Do đó, ngành công nghiệp gỗ tạo ra những khu rừng mà mỗi cây đều có “không gian tối ưu”, nhưng cảnh nhân tạo này hoàn toàn không lý tưởng.
Rừng Eifel, Tây Đức, nơi người làm rừng và tác giả Peter Wohleben đã quan sát thấy những đặc điểm giống người đáng chú ý trong các mối quan hệ giữa cây cối. (Ảnh: Wikipedia CC BY-SA 3.0)
Wohlleben giải thích sự khác biệt giữa rừng trồng và rừng tự nhiên, mô tả cây cối có thể lập kế hoạch trước để nuôi dưỡng môi trường tốt nhất cho tuổi thọ của chúng.
Trong rừng tự nhiên, cây cối tạo nên “tình bạn”. Ông quan sát thấy những cây bạch dương chăm sóc lẫn nhau, và tự chăm bản thân. Chúng giúp cây ốm yếu đứng dậy, buộc phải bỏ rơi những cây đã chết là đồng loại của mình. Nghiên cứu khoa học của Suzanne Simard, giáo sư sinh thái rừng tại Đại học British Columbia cũng chỉ ra rằng: “cây xanh có tính vị tha hơn là tính cạnh tranh”.
Trong các khu rừng trồng, cây cối được trồng theo chu kỳ đều đặn, và trở thành những “kẻ cô đơn”, do trồng cách xa cây bị cô lập.
Theo Peter Wolfleben, tác giả cuốn Cuộc sống ẩn giấu của cây cối: Cảm giác của chúng, cách chúng giao tiếp, cây cối có các mối quan hệ xã hội phức tạp và chúng thích “ôm ấp”. (Hình ảnh của Justin Meissen qua Flickr (CC BY-SA 2.0)
Toàn bộ mạng lưới
Bằng cách đan xen rễ và chia sẻ mạng lưới nấm xung quanh rễ của chúng, các cây lân cận hoạt động như một hệ thống thần kinh mở rộng. Wohlleben nói: “Tất cả các cây ở đây, và trong mỗi khu rừng không bị hư hại quá nhiều, đều được kết nối với nhau thông qua mạng lưới nấm ngầm”, “Một số người gọi nó là‘ mạng lưới rộng lớn”.
Trong nghiên cứu của mình về mạng lưới nấm, Suzanne Simard đã phát hiện ra ở trung tâm của mạng nấm, một “cây mẹ” điều phối mạng lưới mạnh mẽ giúp chữa lành, nuôi dưỡng và duy trì phần còn lại của rừng. Cây “mẹ” hay cây “trung tâm” được phát hiện có khả năng cung cấp nước và cảnh báo về nguy hiểm cho cây non.
Bà nói: “Khi kết nối với tất cả các cây ở các độ tuổi khác nhau, (các cây mẹ) có thể tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của những cây con yếu ớt này”.
Tăng trưởng chậm có chủ ý và phản ứng
Cây cối tồn tại trong khoảng thời gian của riêng chúng. Có một cây vân sam ở Thụy Điển đã 9.500 năm tuổi; nó là một trong những cây cổ nhất trên Trái đất. Có nhiều thời gian tùy ý cho phép cây cối làm mọi việc theo tốc độ của chúng. Ví dụ, xung điện truyền qua rễ cây di chuyển với tốc độ gần một cm mỗi giây.
Wohlleben là người ủng hộ tốc độ tăng trưởng chậm, tin rằng điều đó tạo ra hạt chặt chẽ hơn, có khả năng chống lại các mối đe dọa tự nhiên hơn. Cây sinh trưởng nhanh trong rừng trồng độc canh rất dễ bị sâu bệnh và bão bẻ gãy. Ông nói: “Việc chặt phá một khu rừng cổ thụ và thay thế nó bằng một cây trồng đơn độc là điều xấu xa.
Wohlleben khẳng định rằng, cây cối cảm thấy “đau đớn” khi động vật gặm cỏ trên lá của chúng, và Tiến sĩ Simard nhận thấy rằng chúng có thể cảnh báo nguy hiểm cho nhau bằng các tín hiệu hóa học được gửi qua mạng lưới nấm xung quanh ngọn rễ của chúng. Ví dụ, khi một con hươu cao cổ ăn một cây keo, cây sẽ tạo ra cảnh báo hóa học mà các cây khác có thể “ngửi thấy”, kích hoạt một chất độc tiết ra, sau đó khiến hươu cao cổ khó chịu.
Hươu cao cổ ăn lá cây có thể khiến cây gửi tín hiệu đến họ hàng của chúng, kích hoạt giải phóng nhiều chất độc để ngăn ngừa thiệt hại thêm. (Hình ảnh: Son of Groucho qua Flickr CC BY 2.0)
Wohlleben nói rằng một số cây “đồng ý trước” với một lịch trình sinh sản bất thường, để ngăn động vật ăn cỏ phụ thuộc vào chúng để kiếm thức ăn. Nguồn cung cấp lương thực thường xuyên sẽ dẫn đến tình trạng dân số quá đông, có thể tàn phá rừng; nên cây cối cắt khẩu phần ăn để tự bảo vệ.
Suy nghĩ lại về khoa học
Trong cuốn sách mới “Tìm cây mẹ”: Khám phá sự khôn ngoan của rừng, Simard đã minh họa rằng, nghiên cứu khoa học không chỉ đơn giản là về những con số và hội thảo, mà là một hành trình phản ánh phụ thuộc nhiều vào đặc tính hữu cơ của tâm trí con người về thử nghiệm chính xác.
Theo Wohlleben, mặc dù các rung động siêu âm đã được quan sát thấy trong các thân cây khi chuyển động của nước từ rễ đến lá bị gián đoạn. Các nhà khoa học coi những tiếng động này là “hoàn toàn là cơ học” và “có thể là vô nghĩa”.
“Khi tôi nghĩ về kết quả nghiên cứu… tôi thấy rằng những rung động này có thể không chỉ là những rung động đơn thuần — chúng có thể là những tiếng hét của cơn khát” - ông nói, những cái cây có thể nói với đồng nghiệp của chúng rằng mực nước đang thấp.
Chúng ta dễ dàng tách mình ra khỏi khu rừng thiết yếu đối với sự tồn tại của chúng ta. Khi chúng ta học cách sống hòa hợp với môi trường, chúng ta sẽ nhận ra những thành tựu to lớn hơn nhiều so với kiến thức kỹ thuật và thu được tài chính.
Cho là nhận. Nhận là cho.
Dạy là phải học. Học là phải dạy.
Yêu là được yêu. Được yêu là yêuTrên thế giới này, không thể có bất kỳ người hay địa điểm hay sự vật hay thậm chí là thời điểm chỉ nhận hoặc chỉ cho.
Và nếu có, nó là để chúng ta chữa lành.
Rebbe
Tố Như
Theo Visiontimes
