Bạn đã bao giờ cảm thấy xúc động và đầy cảm hứng khi thấy ai đó hành động với lòng can đảm hay lòng trắc ẩn chưa? Chúng ta có thể gọi đó là “sự nâng cao đạo đức”. Hãy nghĩ về liều thuốc “giải độc” tinh thần này khi chúng ta đang phải đối mặt với những tiêu cực và biến động của xã hội xung quanh...
Tác giả Charles Sumner từng nói: "Sự vĩ đại thực sự của nhân loại là ở độ cao đạo đức".
Trong khi sự thù hận, tranh đấu có xu hướng đẩy mọi người ra xa, đạo đức cao thượng lại thúc đẩy mọi người “quay lại”, quan tâm và giúp đỡ lẫn nhau. Khi chứng kiến những hành động tốt đẹp, chúng ta có thể dễ dàng nhận thấy nhiều điểm chung giữa mọi người hơn.
Nhiều công dân các nước cho rằng đất nước của họ đang ở trong tình trạng chia rẽ khủng khiếp, khi mà những dấu hiệu của sự đối nghịch và xung đột giữa các phe phái chính trị vẫn đang không ngừng diễn ra.
Một cuộc thăm dò gần đây của tờ USA Today tiết lộ rằng nhiều cử tri coi những chính trị gia của phe đối lập là những người thật đáng ghét, ngu ngốc hoặc phân biệt chủng tộc. Ngày nay, mâu thuẫn trong các mối quan hệ cá nhân có lẽ đã lên đến “đỉnh điểm”. Vậy, giải pháp là gì?
Nếu chúng ta cần đến các giải pháp, thì quả thật có rất nhiều, chỉ có điều những chính sách được đưa ra, những lời hứa hẹn của các chính trị gia, những cải cách, những cuộc biểu tình… có thể là những biện pháp tốt đẹp và toàn diện chăng? Có lẽ đã đến lúc chúng ta cần xem xét lại một điều có vẻ “cổ xưa” nhưng lại là biện pháp căn bản nhất nhằm giải quyết mọi vấn đề: nâng cao đạo đức.
-
- Những lời hứa hẹn của các chính trị gia, những cuộc biểu tình từ ôn hòa đến cực đoan... đều không thể giải quyết gốc rễ các vấn đề của xã hội. Bởi thứ mà nó giải quyết chỉ tạm lắng trên bề mặt và khi thời cơ đến, chúng sẽ lại nổi lên. (Ảnh: Getty)
Nâng cao đạo đức là gì?
Trường hợp dưới đây của doanh nhân Catie sẽ giúp chúng ta hiểu rõ hơn về vấn đề này:
Một lần Catie đã tham gia một buổi ăn trưa để bàn về cuộc họp kinh doanh với một nhóm doanh nhân từ các nơi trên thế giới. Trong khi đang bàn luận dự án, một thành viên trong nhóm xin phép ra khỏi bàn để thực hiện một cuộc gọi điện thoại nhanh. Anh ấy nói sẽ mất không quá 2 phút và anh sẽ quay lại ngay. Mọi người tiếp tục cuộc họp, nhưng sau gần nửa giờ trôi qua, Catie bắt đầu tự hỏi chuyện gì đã xảy ra. Ngay lúc đó người bạn đã quay trở lại bàn làm việc với vẻ mặt quan tâm. Anh xin lỗi vì làm gián đoạn cuộc họp, nhưng cho biết điều này rất quan trọng, và hỏi Catie: “Catie, cô có sẵn lòng ra ngoài một lát không?”
Ngạc nhiên trước tình huống, Catie bối rối và tò mò đi ra ngoài. Ở phía trước nhà hàng là một phụ nữ bế một em bé chừng 6 tháng tuổi. Người bạn giải thích rằng họ là những người vô gia cư. Anh đã lắng nghe câu chuyện cuộc đời của họ và cho biết hai người họ vừa mới đến từ Malaysia vài tuần trước, rằng cô gái đã bỏ người chồng vũ phu của mình để cố gắng cứu mạng con mình, họ không có tiền, không có sự hỗ trợ nào ngoại trừ một người quen mà cô ở cùng vài tuần.
Vì tôi ở khu vực này nên anh ấy đã hỏi xem tôi có thể cho cô gái biết một số nơi hỗ trợ phụ nữ có hoàn cảnh khó khăn không. Sau đó, anh ấy nói để chúng tôi để nói chuyện riêng với nhau một chút, giữa phụ nữ với phụ nữ.
Khoảnh khắc anh đi khuất, cô gái bật khóc. Tôi bối rối và cố gắng an ủi cô ấy. Qua tiếng nức nở, cô ấy khẽ mở bàn tay cho tôi xem, trong đó là một tấm séc 100 USD. Cô khẽ nói: "Tôi chưa bao giờ nhận được sự tử tế như vậy trong đời. Bạn của cô là một thiên thần".
Catie vô cùng xúc động bởi sự tốt bụng, rộng lượng của người bạn. Cô nghĩ về bản thân mình, biết bao nhiêu người vô gia cư mà cô đã “vượt qua”, thay vì dành thời gian để tìm hiểu câu chuyện cuộc đời của họ hoặc giúp đỡ theo cách mà anh ấy vừa làm. Mặc dù đang ở giữa một cuộc họp kinh doanh quan trọng, người phụ nữ và đứa con nhỏ này đã được ưu tiên. Catie cảm thấy trái tim cô bừng sáng.
Trong một thời gian dài sau đó, cô không thể quên khoảnh khắc ấy. Mỗi lần nhớ lại, cô cảm thấy mình muốn trở thành một người tốt bụng hơn, biết quan tâm, chia sẻ hơn. Cô tự hỏi làm thế nào để có thể giống người bạn mình hơn, làm thế nào để có tấm lòng tốt như thế, làm thế nào để “tiến lên” về mặt đạo đức?
-
- Mỗi lần nhớ lại, cô cảm thấy mình muốn trở thành một người tốt bụng hơn, biết quan tâm, chia sẻ hơn. Cô tự hỏi làm thế nào để có thể giống người bạn mình hơn, làm thế nào để có tấm lòng tốt như thế. (Ảnh: Shutterstock)
Cảm giác mà Catie cảm nhận được trong khoảnh khắc đó là điều nhà nghiên cứu Jonathan Haidt gọi là "sự nâng cao đạo đức”. Đó là cảm giác khi chúng ta chứng kiến những hành động đạo đức, vẻ đẹp đạo đức, hay những hành động tốt bụng, lòng vị tha. Nâng cao đạo đức không chỉ tạo ra cảm giác mãnh liệt trong trái tim chúng ta, mà còn thúc đẩy mọi người làm nhiều việc tốt hơn, tạo ra những gợn sóng của lòng tốt!
Nhà tâm lý học Jonathan Haidt, hiện là Giáo sư môn Đạo đức Lãnh đạo tại Trường Kinh doanh NYU Stern cho rằng “mọi người sẽ được trải nghiệm một cảm giác ấm áp, bình yên và tích cực về tinh thần khi họ nhìn thấy những hành động bất ngờ về lòng tốt, sự can đảm hay lòng trắc ẩn của con người”.
Thật vậy, chúng ta có thể tìm thấy nguồn cảm hứng khi biết về một cậu bé đã quyên góp được hơn 1 triệu USD để giúp tìm ra phương pháp chữa trị cho người bạn mắc bệnh hiếm gặp, hay về việc một người mẹ có tấm lòng vĩ đại đã tha thứ cho kẻ sát nhân giết chết con mình. Những câu chuyện như thế sẽ “lấp đầy” chúng ta với niềm hy vọng về những gì tốt đẹp nhất ở mọi người xung quanh.
Trong nghiên cứu của tác giả Haidt, việc nâng cao đạo đức không chỉ giúp bạn cảm thấy thoải mái hơn, nó còn khuyến khích chúng ta sống tử tế và rộng lượng hơn. Nói cách khác, nó phá vỡ bất kỳ rào cản nào giữa người với người. Những câu chuyện về lòng tốt có khả năng “chạm đến” tâm hồn tất cả chúng ta, “lấp đầy” chúng ta với tình yêu thương và mong muốn sống tốt hơn.
Jason Siegel, một nhà nghiên cứu tại Đại học Claremont cho biết: “Khi bạn nâng cao đạo đức, bạn sẽ tự nhiên mong muốn giúp đỡ mọi người và có nguyện vọng trở thành một người tốt hơn”.
Dưới đây là ba hiệu quả tuyệt vời khi chúng ta thực hành việc nâng cao đạo đức:
- ‘Mọi người có xu hướng yêu thương người khác, và suy nghĩ tốt hơn về con người, sự vật xung quanh khi họ trải nghiệm các giá trị đạo đức cao thượng’
Khi chúng ta được nhắc nhở bằng những câu chuyện về các tấm gương đạo đức, những định kiến của chúng ta đối với con người, sự việc xung quanh có thể giảm xuống rõ rệt. Một nghiên cứu cho thấy rằng sau khi chứng kiến các hành động mang tính đạo đức cao, nhiều người đã không còn coi trọng việc phân cấp xã hội, hay việc phân định ra một số nhóm đối tượng nào tốt hơn những nhóm khác. Điều này giúp chúng ta sẵn sàng quan tâm đến lợi ích của các nhóm xã hội khác nhau, hơn là dành ưu ái cho một vài nhóm cá biệt nào đó.
-
- Sau khi chứng kiến các hành động mang tính đạo đức cao, nhiều người đã không còn coi trọng việc phân cấp xã hội, hay việc phân định ra một số nhóm đối tượng nào tốt hơn những nhóm khác. (Ảnh: Shutterstock)
Thật thú vị khi một số nghiên cứu cho thấy rằng các giá trị đạo đức là một loại “siêu năng lực”, có thể truyền cảm hứng, lan tỏa và quay trở lại với bản thân chúng ta. Trong một nghiên cứu gần đây, những người tham gia đã xem các video clip ngắn về truyền cảm hứng, như là: một người đàn ông “cung cấp” những cái ôm miễn phí cho những người trên đường phố, các nhạc sĩ từ khắp nơi trên thế giới cùng chơi một bài hát…; ngoài ra, họ cũng được xem các clip vui nhộn như dắt chú chó ”vô hình” đi dạo, các em bé đáng yêu nhảy múa...
Kết quả là, mặc dù cả 2 loại video về nâng cao đạo đức tinh thần và hài hước đều mang lại cảm xúc tích cực rất cao cho người xem, nhưng chỉ với những video truyền cảm hứng, người xem mới có cảm giác sâu sắc về tính nhân văn và lòng tốt giữa người với người, đồng thời giúp họ giảm định kiến đối với các giai tầng xã hội khác nhau.
Theo nhà nghiên cứu Siegel: “Mọi người có xu hướng yêu thương người khác, và suy nghĩ tốt hơn về con người, sự vật xung quanh khi họ trải nghiệm các giá trị đạo đức cao thượng”.
- Nâng cao đạo đức khiến chúng ta muốn giúp đỡ người khác
Nhiều nghiên cứu đã phát hiện ra rằng khi chúng ta tiếp cận các giá trị đạo đức cao đẹp và cảm thấy thăng hoa về mặt tinh thần, chúng ta sẽ muốn đóng góp nhiều điều tốt đẹp hơn và sẽ hành động với lòng nhân từ nhiều hơn.
Nói chung, mọi người cảm thấy mức độ nâng cao đạo đức cao hơn khi họ chứng kiến một hành động tốt lành, không quan trọng hành động đó có phải mất bao nhiêu nỗ lực, mà quan trọng là tấm lòng và thiện chí của người trao tặng.
Mặc khác, một nghiên cứu gần đây cho thấy rằng các biểu hiện kém đạo đức có thể khiến người xem cảm thấy bị giảm sút về mặt đạo đức và trở nên ít sẵn lòng cho người khác. Chẳng hạn như khi nhìn thấy việc ai đó để lại một món tiền típ hào phóng cho người phục vụ bàn, nhưng người nay đã sử dụng tiền để mua quần áo mới cho mình, thay vì mua cho con món quà Giáng sinh, người xem sẽ có cảm giác tồi tệ và mất niềm tin vào người khác.
Tuy nhiên, khi họ chứng kiến những hành động tốt đẹp, như là: một người mẹ tha thứ cho kẻ sát nhân đã giết con bà, một cậu bé giúp đỡ người xa lạ, một anh giao hàng có tinh thần trách nhiệm cao... họ vẫn sẽ được truyền cảm hứng để làm điều tốt.
Nhà nghiên cứu Siegel cho biết thêm ông đã phát hiện ra rằng, khi mọi người được nâng cao đạo đức một cách cao độ, họ có nhiều khả năng muốn giúp đỡ người khác, trở thành người hiến tạng, hoặc trao tặng cho các tổ chức từ thiện.
Siegel nói thêm: “Khi bạn được nâng cao về mặt đạo đức, bạn sẽ có nhận định tốt hơn về những hành vi đạo đức mà bạn đang làm hoặc nên làm”.
- Một bản sắc nhân cách đạo đức mạnh mẽ là tiền đề cho những hành động tử tế, tốt đẹp.
Một nghiên cứu trong 17 tháng cho thấy rằng, khi một người có được trải nghiệm về vẻ đẹp nhân cách đạo đức thường xuyên hơn, họ sẽ trải qua quá trình gọi là “nâng cao tính cách đạo đức”. Sau đó, họ sẽ có được nội tâm mạnh mẽ, tâm hồn sâu sắc, thuần tịnh hơn so với những người không tham gia.
Có thể thấy, một bản sắc đạo đức mạnh mẽ là tiền đề quan trọng cho các hành động đạo đức tiếp theo. Do đó, tất cả chúng ta đều có thể hưởng lợi bằng cách tích cực “theo đuổi” các giá trị đạo đức cao đẹp, ủng hộ những giá trị tốt đẹp, chia sẻ những câu chuyện về lòng tốt, trân quý và bảo tồn các giá trị văn hóa và lịch sử, duy trì và bảo vệ những giá trị đạo đức cốt lõi như chân thành, trung thực, thiện lương, bao dung… tất cả những điều này sẽ truyền cảm hứng cho chúng ta trở nên tốt hơn.
Nhà nghiên cứu Jonathan Haidt đã nói: “Những khoảnh khắc mạnh mẽ của đạo đức cao thượng dường như ‘đẩy nút’ thiết lập lại tinh thần, xóa đi cảm giác tiêu cực và thay thế chúng bằng cảm giác hy vọng, tình yêu và sự lạc quan”.
Nâng cao giá trị đạo đức không chỉ khiến chúng ta cảm thấy tốt hơn, mà còn giúp chúng ta gia tăng cảm giác kết nối và tình thân ái đối với mọi người thuộc mọi hoàn cảnh, thúc đẩy chúng ta thực hiện những hành động tử tế.
Một đời sống tinh thần cao thượng còn có thể thay đổi hoàn toàn nhân sinh quan của chúng ta, giúp ta duy trì một thái độ sống lạc quan, đầy chân thành và nhân ái đối với đời sống và mọi người xung quanh. Và quan trọng là, hãy nghĩ về những “gợn sóng” tốt lành mà bạn sẽ tạo ra… đó sẽ là điều tuyệt vời nhất chúng ta có thể làm cho thế giới này.
Trọng Khiêm (biên dịch)
Tác giả: Jill Suttie
Theo Theepochtimes.com
