Những câu nói hay của Gia Cát Lượng. (Ảnh: tổng hợp)

Những câu nói hay của Gia Cát Lượng - Khổng Minh

Giúp NTDVN sửa lỗi

Những truyền kỳ về Gia Cát Lượng đã tạo nên một trang sử huy hoàng, hoa lệ thời Tam Quốc. Bài viết này giới thiệu những câu nói hay của Gia Cát Lượng.

1. Mưu sự tại nhân, thành sự tại Thiên

Khổng Minh dốc tận sức tàn phò tá cha con Lưu Bị, sáu lần xuất binh Kỳ Sơn phạt Ngụy, nhưng đều thất bại, đành thở dài mà rằng: “Mưu sự tại nhân, thành sự tại thiên, bất khả cưỡng dã.” (Mưu sự tại nhân, thành sự tại Thiên, không thể cưỡng lại được), khiến thế nhân không khỏi thương cảm.

Thiên ý, ôi Thiên ý, nhớ khi xưa Hạng Vũ đánh trận Cai Hạ, đã phải thốt lên rằng: “Thiên vong ngã, phi dụng binh chi tội dã” (Ta chết là ý Trời, đâu phải lỗi dụng binh). Quả là Thiên ý đó!

Xem thêm: Mưu sự tại nhân, thành sự tại Thiên

2. Cúc cung tận tụy, tử nhi hậu dĩ

Tạm dịch: Tận tụy phục vụ, đến chết mới thôi

Khi Khổng Minh nói: “Cúc cung tận tụy, tử nhi hậu dĩ”, kế hoạch ‘Phạt Ngụy’ đã tan thành mây khói, Khổng Minh chết ở gò Ngũ Trượng.

: Ảnh Gia Cát Lượng trong tác phẩm ‘Thuyền cỏ mượn tên'. (Ảnh chụp màn hình từ tác phẩm ‘Thuyền cỏ mượn tên' từ trang web ShenYunCreations.com)

3. Phi đạm bạc vô dĩ minh chí, phi ninh tĩnh vô dĩ trí viễn

Đây là lời răn dạy của Gia Cát Lượng dành cho con là Gia Cát Chiêm 8 tuổi, khi đó Gia Cát Lượng 54 tuổi.

Ông viết: "Phi đạm bạc vô dĩ minh chí, phi ninh tĩnh vô dĩ trí viễn", nghĩa là: Trong tâm không thể điềm đạm quả dục thì không thể nào tỏ rõ chí hướng. Thân tâm không thanh tịnh thì không thể nào thực hiện được mơ ước to lớn, xa xôi.

Về sau câu nói này được thế nhân cô đọng lại thành "đạm bạc minh chí, ninh tĩnh trí viễn" (đạm bạc sáng chí, thanh tĩnh chí xa), được dân gian hết mực ưa chuộng và ca ngợi.

Đây là một câu nói trích từ “Giới tử thư”. Giới tử thư là điều Gia Cát Lượng viết để gửi cho con trai là Gia Cát Chiêm một năm trước khi ông qua đời.

4. Phù học tu tĩnh dã, tài tu học dã. Phi học vô dĩ quảng tài, phi chí vô dĩ thành học

Đây cũng là một câu trích từ “Giới tử thư". Tạm dịch nghĩa của câu nói này là: Việc học cần tâm tĩnh, để thành tài cần phải học. Không học, tài chẳng mở mang, không chí, chẳng thành nghiệp học.

5. Đãi mạn tắc bất năng khai tinh, hiểm táo tắc bất năng lý tính

Đây cũng là một câu trích từ “Giới tử thư". Tạm dịch nghĩa là: Biếng nhác ắt chẳng thể tinh thông, nóng nảy thì không thể có lý tính.

Đây là nguyên văn của “Giới tử thư":

“Phù quân tử chi hạnh, tĩnh dĩ tu thân, kiệm dĩ dưỡng đức. Phi đạm bạc vô dĩ minh chí, phi ninh tĩnh vô dĩ trí viễn. Phù học tu tĩnh dã, tài tu học dã. Phi học vô dĩ quảng tài, phi chí vô dĩ thành học. Đãi mạn tắc bất năng lệ tinh, hiểm táo tắc bất năng trị tính. Niên dữ thời trì, ý dữ tuế khứ, toại thành khô lạc, đa bất tiếp thế. Bi thủ cùng lư, tương phục hà cập!”

Sau đây là bản dịch “Giới tử thư" của dịch giả Nam Phương:

“Nết người quân tử, tĩnh để tu thân, kiệm dùng dưỡng đức. Không đạm bạc chí chẳng sáng soi, không tĩnh tâm tiến xa chẳng nổi. Học cần tâm tĩnh, tài cần phải học. Không học, tài chẳng mở mang, không chí, chẳng thành nghiệp học. Biếng nhác ắt chẳng thể tinh thông, nóng nảy sao tu thành tâm tính. Tháng ngày vùn vụt, ý chí qua đi, thân đã già nua, chưa hiểu sự đời. Nhà rách sầu bi, hối thì đã muộn.”

Ngoài những câu nói hay của Gia Cát Lượng, bạn đọc có thể xem thêm những câu nói hay về các chủ đề khác ở đây: