Một trong những thảm họa phun trào núi lửa mạnh nhất trong lịch sử hiện đại là thảm họa núi lửa Tambora ở Indonesia. Ngày nay khi nhắc tới trận phun nham thạch lớn nhất chưa từng có đó, con người vẫn chưa hết kinh hoàng bởi sức mạnh to lớn từ thiên nhiên.
Thảm kịch núi lửa phun trào lớn chưa từng có
Tambora là một ngọn núi lửa trên đảo Sumbawa, Indonesia. Trước khi phun trào ngọn núi này cao khoảng 4.300m, nhưng sau đó nó chỉ còn khoảng 2850m.
Người ta thống kê có khoảng 10.000 người chết trực tiếp tại thời điểm xảy ra thảm kịch và 70.000 người chết do chịu ảnh hưởng của khí hậu xấu mà nó để lại.
Thảm họa Tambora xảy ra vào lúc 7h sáng ngày 10/04/1815 và kéo dài trong 72 tiếng, và không ai ngờ được rằng nó sẽ trở thành thảm kịch khiến hàng chục nghìn người chết và làm đảo lộn cuộc sống của rất nhiều người khác. Đây được cho là lần phun trào núi lửa mạnh nhất trong lịch sử hiện đại.
Sức phá hủy khủng khiếp
Theo ước tính trong thảm họa, mỗi giây Tambora phun ra khoảng 300- 500kg magma (mắc-ma) và trong 72 giờ đã có 140 tỷ tấn magma được phun ra từ thảm họa tự nhiên này - sức công phá tương đương với 800 triệu tấn thuốc nổ (TNT). Theo chỉ số nổ núi lửa, vụ nổ Tambora được xác định nằm ở thang 7, nghĩa là cực kỳ nguy hiểm. Tiếng nổ của nó có thể được nghe thấy từ địa điểm cách đó 2.600km.
Những dòng sông nham thạch phun trào có độ cao 4000m đã khiến cho 10.000 người chết do không kịp di tản. Núi lửa tạo nên một cột bụi cao đến 43km và phân tán bụi ra bầu khí quyển và bao quanh Trái Đất. Tổng cộng, khoảng 140 tỷ tấn đá và tro bụi bị phun lên trên không khiến khu vực xung quanh chìm trong bóng tối.
Núi lửa phun ra một lượng tro, bụi, nham thạch và khí có tổng thể tích vào khoảng 50 tỷ mét khối. Một lượng khí sulphur dioxide (SO2) khổng lồ cũng bay vào khí quyển. Không khí đậm đặc lưu huỳnh bao phủ hàng tháng trời ở các thành phố trên thế giới cũng làm nhiều người dân bị mắc bệnh hô hấp, nhiễm trùng phổi.
-
- Các khu vực màu đỏ trên bản đồ là độ dày của tro núi lửa Tambora (Ảnh: wikimedia commons)
Năm không có mùa hè
Tro bụi và dung nham chảy xuống biển xung quanh hòn đảo Sumbawa, với lực đủ mạnh để tạo ra sóng thần cao tới 4m. Các đảo nổi hình thành từ dung nham tồn tại trên biển trong nhiều năm sau đó. Đám mây bụi từ núi lửa Tambora khiến nhiệt độ toàn cầu giảm từ 0,4 tới 0,7oC. Một năm sau đó, nhiều khu vực ở châu Âu và Bắc Mỹ không có mùa hè.
Đám bụi này đã che phủ Mặt Trời và khiến cho năm 1816 trở thành năm lạnh lẽo xếp thứ 2 trong lịch sử. Vụ mùa thất thu và đói kém xảy ra triền miên khắp châu Âu và Bắc Mỹ. Thậm chí, dòng sông Pennsylvania còn đóng băng giữa tháng 8 mùa hè. Vì thế, người ta đã gọi năm 1816 định mệnh ấy là “năm không có mùa hè”.
Sương giá khiến mùa màng tại Canada và vùng New England của Mỹ thất bát. Châu Âu cũng khốn đốn vì sự suy giảm nhiệt độ.
Ở Ấn Độ, những cơn gió ẩm không xuất hiện, gây hạn hán trầm trọng, rồi kế đến là lũ lụt, khiến dịch bệnh lan truyền, vi khuẩn tả đột biến thành dạng khác, có khả năng thích nghi cao hơn. Sự kiện này chính là nguyên nhân mà khuẩn tả có thể đe dọa loài người đến tận ngày hôm nay.
Tại Bắc Cực, nhiệt độ bất ngờ lại ấm lên, khiến băng giá tại đây tan chảy, tạo thành lối thông Tây Bắc (Northwest Passage) giữa Đại Tây Dương và Thái Bình Dương.
Sau thảm họa, mùa màng và môi trường bị phá hủy, con số người chết vì thiếu lương thực lên tới 82.000 người.
Nhiều người cho rằng dấu ấn của thảm họa còn ảnh hưởng tới nghệ thuật và khoa học.
Ví dụ như những bức tranh tả cảnh hoàng hôn khá lạ lùng của danh họa người Anh - Joseph Mallord William Turner (1775-1851). Nhiều người khẳng định ông đã vẽ cảnh hoàng hôn miêu tả thảm họa núi lửa ở Tambora.
-
- Bức tranh tả cảnh hoàng hôn khá lạ lùng của danh họa người Anh - Joseph Mallord William Turner (1775-1851)
Tại châu Âu, giá yến mạch - được dùng làm thức ăn cho ngựa đã tăng vọt khiến nhà phát minh người Đức Karl Drais tạo ra một dạng phương tiện giao thông không cần sức ngựa, là xe đẩy chân. Đây là phát minh được coi là "tổ tiên" của xe đạp ngày nay.
Núi Tambora ngày nay
-
- Miệng núi nửa Tambora ngày nay (Ảnh: pixabay)
Núi Tambora hiện vẫn được phân loại là núi lửa đang hoạt động. Lần phun trào cuối cùng của nó là vào năm 1967 nhưng rất nhỏ, với chỉ số nổ núi lửa là 0.
Khách du lịch thường xuyên ghé thăm Tambora và đôi khi còn leo núi mặc dù đây không phải điều dễ dàng.
Kể từ vụ phun trào năm 1815, dân số ở khu vực xung quanh núi ngày càng gia tăng khi dân số Indonesia đạt 222 triệu người vào năm 2006.
Một vụ phun trào với độ lớn như năm 1815 giờ có thể sẽ gây tàn phá nhiều hơn rất nhiều. Vì thế, hoạt động của núi lửa luôn được theo dõi chặt chẽ
Từ Tịnh (t/h)
