Công việc sắp thành công rồi, chúng ta cần phải tận sức nỗ lực, không thể biến nó thành công cốc chỉ vì một sọt đất được. Đó là nội hàm của câu thành ngữ “Công khuy nhất quỹ”. Vì sao lại như vậy?
Sau khi Chu Vũ Vương diệt nhà Thương, an định thiên hạ, uy danh hiển hách, man di tứ phương đều đến tiến cống để thể hiện sự thần phục của mình.
Trong đó, có nước Lữ đến từ Tây phương, dâng tặng lên nhà vua vài con chó ngao. Quan phụ chính Triệu Công Thích lo sợ Vũ Vương vì ham mê mà đánh mất ý chí, ông khuyên nhà vua nên tiếp tục tu dưỡng đạo đức, cẩn trọng ngôn hành, trọng dụng hiền tài, đừng trân quý dị vật, tận sức yên định quốc gia và bảo hộ nhân dân. Nếu không chú ý đến tiểu tiết, cuối cùng có thể liên luỵ đại đức. Cũng giống như việc xây đắp một toà thổ sơn, đã xây đến chín nhận rồi, chỉ thiếu một quỹ đất nữa thôi mà lại từ bỏ, sắp thành lại bại, quả là điều đáng tiếc.
Thời cổ đại, bảy thước được tính bằng một "nhận” (cũng có cách tính tám thước bằng một nhận), “quỹ” là chỉ cái sọt để đựng đất. Muốn dựng được một toà núi cao chín nhận, phải ngày ngày cõng đá gánh đất, từng sọt tùng sọt mà xây đắp lên. Khi toà núi đã xây đến độ cao gần chín nhận rồi, chỉ thêm một sọt đất nữa là có thể đắp thành. Vậy mà, đáng tiếc thay, người xây núi lại không thể kiên trì đến cùng, chỉ thiếu một bước là thành, mà đến cuối cùng chỉ vì một sọt đất lại trở thành công cốc.
Thành ngữ này muốn truyền tải đến chúng ta một thông điệp: Bất luận làm chuyện gì, đều phải có thuỷ có chung, làm một cách thiết thực chắc chắn, kiên định đến cùng, nếu không, tuy việc chỉ còn một bước cuối cùng nữa thôi, nhưng lại vì không thể kiên định đến cùng mà bao nhiêu công sức sẽ đều đổ sông đổ biển.
Trong lịch sử có rất nhiều câu nói truyền cảm hứng cho con người kiên trì nỗ lực không ngừng nghỉ đều xuất phát từ câu nói này, chẳng hạn như: “Công cần nhất quỹ khả thành sơn, do thiếu nhi đa mạc đạn phiền” (Dụng công đắp từng sọt đất sẽ có ngày đắp được thành núi, tích tiểu thành đại không ngại khổ ngại phiền)
Thành ngữ liên quan
- Bán đồ nhi phế: giữa đường đứt gánh.
- Công bại thuỳ thành: sắp thành lại bại.
- Tiền công tẫn khí: kiếm củi ba năm thiêu một giờ.
- Vị thành nhất quỹ: Vì một sọt đất mà thất bại.
- Phế vu nhất đán: công sức đổ sông đổ bể chỉ trong một chốc.
- Vi sơn cửu nhận, công khuy nhất quỹ: Đắp núi cao chín nhận, còn thiếu một sọt đất (là thành).
Quỳnh Thu (biên dịch)
(Theo tài liệu Văn hóa truyền thống của trang Chánh Kiến)
