10 sự kiện thiên văn không thể bỏ lỡ năm 2022

Giúp NTDVN sửa lỗi

Bầu trời năm 2022 hứa hẹn xuất hiện nhiều hiện tượng thiên văn thú vị và dễ theo dõi bằng mắt thường mà không cần các thiết bị hỗ trợ. Những người ngắm sao có thể mong đợi các trận mưa sao băng, nguyệt thực và một đội hình đa hành tinh tuyệt đẹp trong năm nay.

Năm 2021 có thể xem là một năm hỗn loạn khác trên hành tinh Trái đất nhưng đổi lại nó là thời điểm tuyệt vời cho các nhà thiên văn nghiệp dư. Nhiều người đã chứng kiến ​​nhật thực "vòng lửa" ngoạn mục, tận hưởng bầu trời tối đặc biệt cho trận mưa sao băng Perseid hàng năm và được chiêm ngưỡng một sao chổi bất ngờ "Leonard" xuất hiện trên bầu trời tháng 12.

Vào năm 2022, chúng ta có thể tận mắt nhìn thấy một ngôi sao chổi đặc biệt di chuyển qua Hệ mặt trời và những người ngắm sao nghiệp dư cũng có thể xem một loạt mưa sao băng và các sự kiện mặt trăng chỉ với một cặp ống nhòm, điều kiện thời tiết tốt và một mảng bầu trời đêm hoàn hảo.

Dưới đây là tổng hợp 10 sự kiện thiên thể quan trọng nhất mà người xem ở Bắc Mỹ có thể hy vọng sẽ nhìn thấy trong năm nay.

Ngày 24 tháng 3 đến ngày 5 tháng 4: Bộ ba hành tinh

Bức ảnh bên dưới là quang cảnh những ngọn núi với các ngôi sao phía sau, sao Hỏa, sao Thổ, sao Mộc và sao Vesta tính từ trái sang phải.

Một nhiếp ảnh gia đã chụp lại khung cảnh góc rộng này của Sao Hỏa, Sao Thổ, Sao Mộc và ngôi sao Vesta khi đang nhìn về phía Nam ở Thung lũng Skull, Utah, vào khoảng 1 giờ sáng ngày 15 tháng 7 năm 2018. (Ảnh: NASA / Bill Dunford)
Một nhiếp ảnh gia đã chụp lại khung cảnh góc rộng này của Sao Hỏa, Sao Thổ, Sao Mộc và ngôi sao Vesta khi đang nhìn về phía Nam ở Thung lũng Skull, Utah, vào khoảng 1 giờ sáng ngày 15 tháng 7 năm 2018. (Ảnh: NASA / Bill Dunford)

Trong khi các ngôi sao tương đối đứng yên so với Trái đất, các hành tinh trong Hệ mặt trời của chúng ta dường như “nhảy múa” trên bầu trời đêm trong suốt cả năm.

Nhìn về đường chân trời phía Đông Nam ngay trước khi mặt trời mọc vào cuối tháng 3 đến đầu tháng 4, có thể phát hiện ra bản tango ba hành tinh này: Sao Kim, Sao Hỏa và Sao Thổ sẽ tụ lại gần nhau khác với bình thường. (Đây là ba trong số năm hành tinh, cùng với Sao Mộc và Sao Thủy, con người có thể nhìn thấy bằng mắt thường.)

Để xem tốt nhất, hãy xác định vị trí bầu trời tối gần nhà và chọn một điểm thuận lợi có ít vật cản dọc theo đường chân trời phía Đông Nam. Để tìm các hành tinh, có thể bắt đầu từ ngôi sao sáng Altair (trong chòm sao đại bàng Aquila) và đi theo một đường thẳng xuống một cụm ba vật thể sáng gần đường chân trời.

Chúng ta có thể theo dõi bộ ba ngôi sao này mỗi đêm khi sao Thổ sắp trôi gần sao Hỏa hơn. Theo báo cáo của Andrew Fazekas cho National Geographic, cặp đó sẽ gần nhau nhất vào rạng sáng ngày 4 tháng 4, khi sao Hỏa và sao Thổ sẽ chỉ cách nhau một nửa cung (bằng chiều rộng của Mặt trăng tròn), Sao Kim sẽ ở ngay phía Đông.

Ngày 30 tháng 4 đến ngày 1 tháng 5: Giao tuyến Sao Kim-Sao Mộc

Sao Kim (ngoài cùng bên trái) và Sao Mộc (thứ hai bên trái) chiếu gần trên bầu trời vào ngày 26 tháng 1 năm 2019. (Ảnh: của Alan Dyer / VWPics / Universal Images Group / Getty Images)
Sao Kim (ngoài cùng bên trái) và Sao Mộc (thứ hai bên trái) chiếu gần trên bầu trời vào ngày 26 tháng 1 năm 2019. (Ảnh: của Alan Dyer / VWPics / Universal Images Group / Getty Images)

Mùa xuân sẽ là một mùa bận rộn cho những cuộc “gặp gỡ” của các hành tinh. Vào sáng sớm trước bình minh ngày 30 tháng 4 đến hết ngày 1 tháng 5, Sao Mộc màu đỏ, Sao Kim màu trắng vàng sẽ xuất hiện. Nhìn về phía Đông nam khoảng một giờ trước khi mặt trời mọc để có thể quan sát rõ hơn. Người xem vào sáng ngày 27 tháng 4 cũng sẽ có thể nhìn thấy mặt trăng sáp treo gần “bộ đôi” này.

Ngày 5 tháng 5: Mưa sao băng Eta Aquariids

Hình ảnh sao chổi Halley trong chuyến đi gần đây nhất của nó qua Trái đất: ngày 8 tháng 3 năm 1986. (Ảnh: NASA)
Hình ảnh sao chổi Halley trong chuyến đi gần đây nhất của nó qua Trái đất: ngày 8 tháng 3 năm 1986. (Ảnh: NASA)

Những người không thể săn tìm sao băng vào sáng ngày 5 tháng 5 cũng có thể bắt gặp một số “quả cầu lửa” đi lạc vào bình minh trong ngày 4 hoặc 6 tháng 5, theo EarthSky .

Những thiên thạch này là một trong hai trận mưa sao xảy ra khi Trái đất đi qua vệt bụi và mảnh vỡ do Sao chổi Halley để lại. Còn có Orionids, một trận mưa sao nhỏ hơn đạt cực điểm vào tháng 10 hàng năm. Quả cầu băng và bụi nổi tiếng này đã từng được quan sát nhiều lần trong lịch sử.

Ngày 15-16 tháng 5: Nguyệt thực toàn phần

Mặt trăng gần như bị che khuất hoàn toàn, với ánh sáng trắng ở đường cong phía dưới bên trái của nó và phần lớn là bóng đỏ bao phủ phần còn lại của bề mặt mặt trăng.

Nguyệt thực toàn phần vào ngày 4 tháng 4 năm 2015, nhìn từ Auckland, New Zealand (Ảnh: Phil Walter / Getty Images)
Nguyệt thực toàn phần vào ngày 4 tháng 4 năm 2015, nhìn từ Auckland, New Zealand (Ảnh: Phil Walter / Getty Images)

Người xem trên khắp Hoa Kỳ sẽ có thể ngạc nhiên trước một phần hoặc toàn bộ thời gian của nguyệt thực toàn phần, khi bóng của Trái đất che phủ hoàn toàn mặt trăng vào giữa tháng 5, tùy thuộc vào vị trí của họ. Tại cực điểm của nguyệt thực, Mặt trăng sẽ chỉ phản xạ các tia sáng Mặt trời đi qua bầu khí quyển đầy bụi của Trái đất. Bầu khí quyển sẽ tán xạ hầu hết ánh sáng xanh của mặt trời, mặt trăng bị che khuất trong một ánh sáng đỏ như máu.

Ngày 14 tháng 6: Siêu tuần trăng đầu tiên trong năm

Siêu trăng xảy ra khi mặt trăng tròn ở vị trí cận kề hoặc ở vị trí gần Trái đất nhất trong quỹ đạo của nó. Vị trí ở gần Trái đất này khiến mặt trăng trông lớn hơn bình thường. (Theo NASA, phương pháp tiếp cận gần có thể làm cho mặt trăng to hơn tới 14% và sáng hơn 30% đối với người xem trên Trái đất so với mặt trăng mờ nhất trong năm, xảy ra khi mặt trăng ở vị trí xa nhất Trái đất).

Ba siêu trăng liên tiếp sẽ xuất hiện vào mùa hè này, vào ngày 14 tháng 6 và tiếp theo là các ngày 13 tháng 7 và 12 tháng 8. Trăng tròn của tháng 6 sẽ mọc theo hướng Đông nam vào khoảng 9 giờ tối (theo giờ miền Đông Hoa Kỳ) đối với những người ngắm sao Bờ Đông và có thể nhìn thấy trên bầu trời cho đến sáng hôm sau.

Ngày 19-27 tháng 6: Các hành tinh xếp thành hàng

Từ giữa đến cuối tháng 6, những người dậy sớm sẽ có cơ hội phát hiện các hành tinh: Sao Thủy, sao Kim, sao Hỏa, sao Mộc và sao Thổ xếp thành một hàng rực rỡ trên bầu trời Bắc Mỹ.

Để có cơ hội tốt nhất nhìn thấy tất cả năm hành tinh trên bầu trời đêm cùng một lúc, có thể nhìn về phía đường chân trời phía Đông nam Hoa Kỳ vào buổi sáng. Sao Kim và Sao Mộc sẽ là những ngôi sao sáng nhất trên bầu trời.

Sử dụng ứng dụng ngắm sao hoặc biểu đồ sao để xác định vị trí của các hành tinh khác, các hành tinh này nên được sắp xếp bắt đầu với sao Thủy ở vị trí thấp ở đường chân trời phía Đông và sao Thổ ở vị trí cao ở phía Nam.

Năm hành tinh đều nổi bật vì có thể nhìn thấy bằng mắt thường. Nhưng những người có kính thiên văn và trong điều kiện mức độ ô nhiễm ánh sáng tối thiểu cũng có thể phát hiện ra hành tinh thứ sáu, sao Thiên Vương khổng lồ băng giá, treo cao hơn một chút so với sao Kim và xuất hiện dưới dạng một chấm sáng màu lục.

28-29 tháng 7: Mưa sao băng Delta Aquariid

Mưa sao băng Delta Aquariids và Dải ngân hà trên Núi St. Helens ở bang Washington (Ảnh: Diana Robinson / Getty Images)
Mưa sao băng Delta Aquariids và Dải ngân hà trên Núi St. Helens ở bang Washington (Ảnh: Diana Robinson / Getty Images)

Theo EarthSky, trận mưa sao băng này được nhìn rõ nhất từ ​​miền nam Hoa Kỳ. Chúng ta nên thức dậy vào những giờ trước khi bình minh để đón khoảng 10 đến 20 sao băng mỗi giờ xuyên qua bầu trời đêm. Giống như Eta Aquariids, những cơn mưa sao này tỏa ra từ chòm sao Bảo Bình - có tên theo tiếng Latinh là “người mang nước”. Trận mưa sao năm nay sẽ trùng với trăng non, sẽ mang lại cho những người ngắm sao may mắn bầu trời đêm hoàn hảo và cơ hội tốt nhất để quan sát ​​một vài “quả cầu lửa”.

Ngày 11-13 tháng 8: Mưa sao băng Perseid

Những quả cầu lửa màu xanh lục xuất hiện trên bầu trời đêm trong trận mưa sao băng Perseid hàng năm — được chụp từ Công viên Quốc gia Big Bend ở Texas. (Ảnh: Jason Weingart / Barcroft Media / Getty Images)
Những quả cầu lửa màu xanh lục xuất hiện trên bầu trời đêm trong trận mưa sao băng Perseid hàng năm — được chụp từ Công viên Quốc gia Big Bend ở Texas. (Ảnh: Jason Weingart / Barcroft Media / Getty Images)

Những người săn sao nghiệp dư và dày dạn kinh nghiệm trên khắp Bắc Mỹ đều mong chờ Perseids hàng năm. Những quả cầu lửa đầy màu sắc dường như tỏa ra từ chòm sao Perseus, được đặt theo tên của vị anh hùng Hy Lạp huyền thoại .

Các trận mưa sao băng ngoạn mục có tốc độ từ 150 đến 200 sao băng mỗi giờ - nhưng thật không may, những ngày cao điểm của trận mưa sao năm nay sẽ trùng với trăng tròn gần hoặc hoàn toàn, điều này sẽ làm sáng bầu trời đêm đáng kể và át đi một số ánh sáng. Để tận dụng tối đa thời gian của đêm, hãy đợi để xem sao vào thời gian hai hoặc ba giờ trước bình minh — sau khi mặt trăng lặn, trước khi tia nắng mặt trời bắt đầu ló dạng qua đường chân trời.

Ngày 8 tháng 11: Nguyệt thực toàn phần

Nguyệt thực toàn phần ở Tokyo, Nhật Bản vào tháng 1 năm 2018. (Ảnh: Kazuhiro Nogi / AFP / Getty Image)
Nguyệt thực toàn phần ở Tokyo, Nhật Bản vào tháng 1 năm 2018. (Ảnh: Kazuhiro Nogi / AFP / Getty Image)

Nguyệt thực toàn phần lần thứ hai sẽ diễn ra trong năm, bắt đầu từ khoảng 3 giờ sáng theo giờ miền Đông Hoa Kỳ vào sáng ngày 8 tháng 11. Những người dọc theo bờ biển phía Đông sẽ được xem nguyệt thực toàn phần từ đầu đến cuối, trong khi những người ở Tây và Trung Tây sẽ có thể xem được một phần.

Theo NASA, trong hiện tượng nguyệt thực toàn phần, màu hồng của mặt trăng là kết quả của việc các tia sáng mặt trời uốn cong quanh Trái đất và lọc qua bầu khí quyển đầy bụi của nó.

Ngày 13 - 14 tháng 12: Mưa sao băng Geminid

Một ngọn đồi, một ngôi nhà và một số cây cối, với nền bầu trời đêm lấp lánh đầy sao lấp lánh, đầy sao băng. (Ảnh: Wikimedia Commons)
Một ngọn đồi, một ngôi nhà và một số cây cối, với nền bầu trời đêm lấp lánh đầy sao lấp lánh, đầy sao băng. (Ảnh: Wikimedia Commons)

Những người thất vọng vì Perseids vào năm 2022 có thể lên kế hoạch bắt những chòm sao Geminids mùa đông, có vẻ như tỏa ra từ Gemini, chòm sao "sinh đôi" được xác định rõ nhất nhờ các ngôi sao sáng Castor và Pollux của nó.

Mưa sao băng hàng năm này có thể có tới 120 đến 160 sao băng mỗi giờ trong điều kiện tối ưu. Perseids và Geminids là những trận mưa sao băng được mong đợi nhất và ngoạn mục nhất hàng năm, theo New York Times.

Trăng khuyết cuối quý trùng với những đêm cao điểm của những trận mưa sao trong năm nay, nhưng nó sẽ không kéo dài cả đêm. Chúng ta có thể quan sát chòm sao Song Tử trước nửa đêm ngày 13 tháng 12, trước khi mặt trăng mọc, để tránh trường hợp xấu bị ô nhiễm ánh sáng của Mặt trăng. Những người dậy sớm có thể quan sát bầu trời vào những giờ trước bình minh của đêm tiếp theo sau khi mặt trăng lặn.

Ngọc Mai



BÀI CHỌN LỌC

10 sự kiện thiên văn không thể bỏ lỡ năm 2022