Người Sumer cổ đại sinh sống cách đây hàng nghìn năm giữa hai con sông Tigris và Euphrates, ở miền nam Iraq ngày nay, đã xây dựng một nền văn minh phát triển vượt bậc tương tự như ở Thung lũng Silicon ngày nay. Như nhà sử học quá cố Samuel Noah Kramer đã viết : “Người dân Sumer có năng khiếu phát minh công nghệ khác thường”.
Ở vùng đất Lưỡng Hà của nguười Hy Lạp, người Sumer đã phát minh ra các công nghệ mới và hoàn thiện việc sử dụng các công nghệ trên quy mô lớn hiện có. Trong quá trình này, họ đã thay đổi các phương pháp trồng trọt thực phẩm, xây dựng nhà ở, giao tiếp và theo dõi thông tin và đo lường thời gian.
Theo Philip Jones, người phụ trách và quản lý khu vực Babylon tại Bảo tàng Penn ở Philadelphia, sự sáng tạo của người Sumer đã được thúc đẩy do hoàn cảnh tự nhiên của họ là thiếu đất đai và tài nguyên thiên nhiên.
Ông giải thích: “Họ có ít cây cối, hầu như không có đá hay kim loại. Điều đó buộc họ phải sử dụng khéo léo những vật liệu như đất sét - loại nhựa của thế giới cổ đại. Họ sử dụng nó để làm mọi thứ từ gạch, gốm đến các tấm bảng để viết".
Nhưng thiên tài thực sự của người Sumer là người có khả năng về tổ chức. Họ có khả năng lấy những phát minh đã được phát triển ở nơi khác và áp dụng chúng trên quy mô lớn hơn nhiều. Bằng cách này, họ có thể sản xuất hàng loạt hàng hóa như hàng dệt và đồ gốm mà sau đó họ có thể trao đổi với người khác.
Như Kramer viết, có điều gì đó trong bản sắc của người Sumer đã thúc đẩy họ có những tham vọng lớn và suy nghĩ tài tình. Ông giải thích: “Về mặt tinh thần và tâm lý, họ gây áp lực lớn về tham vọng và thành công, sự ưu việt và uy tín, danh dự và sự công nhận".
Những đổi mới của người Sumer dần dần lan rộng và dẫn đến sự phát triển của thế giới với công nghệ tiên tiến hiện đại. Dưới đây là một số khu vực mà người Sumer đã để lại dấu ấn của họ.
Sản xuất gốm theo dây chuyền
-
- Bát từ các nền văn minh cổ đại của Lưỡng Hà. (Hình ảnh: Getty image)
Những người cổ đại khác làm đồ gốm bằng tay, nhưng người Sumer là những người đầu tiên phát triển bánh xe quay, một thiết bị giúp họ sản xuất hàng loạt, theo Reed Goodman (nghiên cứu sinh tiến sĩ về nghệ thuật và khảo cổ học tại Đại học Địa Trung Hải, Pennsylvania). Điều đó đã giúp họ sản xuất một số lượng lớn các mặt hàng như thùng chứa khẩu phần ăn cho công nhân, một loại tiền thân cổ xưa của Tupperware.
Chữ viết
-
- Hệ thống chữ viết tượng hình. (Hình ảnh: Getty image)
Jones nói rằng có khả năng, mặc dù không chắc chắn 100%, rằng người Sumer là những người đầu tiên phát triển hệ thống chữ viết. Dù bằng cách nào, rõ ràng là họ đã sử dụng giao tiếp bằng văn bản vào năm 2.800 trước Công nguyên nhưng họ không bắt đầu viết những tác phẩm văn học vĩ đại hay ghi lại lịch sử của mình, mà là để theo dõi hàng hóa mà họ đang làm và bán.
Jones giải thích: “Những văn bản đầu tiên của họ chỉ là những con số và hàng hóa. Họ đã làm điều đó với một hệ thống các bức tranh , về cơ bản là các bản vẽ của các đối tượng khác nhau. Tuy nhiên, cuối cùng, họ bắt đầu kết hợp các bức tranh để thể hiện ý tưởng và hành động. Các hình ảnh đã phát triển thành các biểu tượng đại diện cho các từ ngữ và âm thanh”.
Những người viết chữ đã sử dụng cây sậy được mài sắc để khắc các biểu tượng vào đất sét ướt, sau đó làm khô để tạo thành các tấm bảng. Hệ thống chữ viết được gọi là chữ hình nêm, và như Kramer lưu ý, nó đã được các nền văn minh tiếp theo vay mượn và sử dụng trên khắp Trung Đông trong 2.000 năm.
Kỹ thuật thủy lực
-
- Một bức phù điêu của người Lưỡng Hà cho thấy tầm quan trọng của nông nghiệp và các con sông. (Hình ảnh: Getty image)
Người Sumer đã tìm ra cách thu thập và khơi thông dòng chảy của sông Tigris và Euphrates và lượng phù sa phong phú trong đó, rồi sử dụng chúng để tưới nước và bón phân cho các cánh đồng nông trại của họ. Họ đã thiết kế những hệ thống kênh rạch phức tạp, với những con đập được xây dựng bằng lau sậy, thân cọ và bùn có thể mở hoặc đóng cửa để điều tiết dòng chảy của nước.
Xe ngựa
-
- Mô hình quy mô của một cỗ xe hai bánh đơn giản được phát minh bởi người Sumer ở Lưỡng Hà. (Hình ảnh: Getty image)
Richard W. Bulliet viết trong cuốn The Wheel: Inventions and Reinventions (Bánh xe: Phát minh và cải tiến) rằng có bằng chứng rằng người Sumer đã có những chiếc xe như vậy để vận chuyển vào những năm 3.000 trước Công nguyên. Tuy nhiên, chúng có thể được sử dụng cho các nghi lễ hoặc quân đội, chứ không phải là một phương tiện để đi lại vùng nông thôn, nơi địa hình gồ ghề khiến việc di chuyển bằng bánh xe trở nên khó khăn.
Cái cày
-
- Mô phỏng cái cày của người Sumer. (Hình ảnh: Getty image)
Theo Kramer, người Sumer đã phát minh ra cái cày, một công nghệ quan trọng trong nông nghiệp. Họ thậm chí còn đưa ra một cuốn sổ tay hướng dẫn chi tiết cho nông dân về cách sử dụng các loại thiết bị cày đất. Và họ chỉ định lời cầu nguyện cần được đọc để bày tỏ lòng tôn kính đối với Ninkilim, nữ Thần giúp bảo vệ chống lại loài gặm nhấm đồng ruộng, bảo vệ ngũ cốc không bị ăn mất.
Nhà máy dệt
-
- Một phụ nữ Lưỡng Hà đang dệt vải. (Hình ảnh: Getty image)
Trong khi các nền văn hóa khác ở Trung Đông thu thập len và sử dụng nó để dệt vải may quần áo, người Sumer là những người đầu tiên làm điều đó trên quy mô công nghiệp.
Goodman giải thích: “Sự đổi mới của người Sumer là biến những ngôi nhà của họ thành những nhà máy khổng lồ. Ông lưu ý rằng người Sumer là những người đầu tiên vượt qua dòng họ và thành lập các tổ chức làm việc lớn hơn để sản xuất hàng dệt - tiền thân của các công ty sản xuất hiện đại.
Gạch sản xuất hàng loạt
-
- Một địa điểm khảo cổ ở Mari, Syria (Tell Hariri ngày nay) là một thành phố cổ của người Sumer trên bờ Tây sông Euphrates. (Hình ảnh: Getty image)
Kramer cho biết, để bù đắp cho sự thiếu hụt đá và gỗ để xây dựng nhà cửa và đền thờ, người Sumer đã tạo ra khuôn đúc để làm gạch từ đất sét. Mặc dù họ không phải là người đầu tiên sử dụng đất sét làm vật liệu xây dựng, nhưng “sự đổi mới là khả năng sản xuất gạch với số lượng lớn và ghép chúng lại với nhau trên quy mô lớn”, Jones giải thích. Những tòa nhà của họ có thể không bền bằng những tòa nhà bằng đá, nhưng họ đã có thể xây nhanh và tạo ra những thành phố lớn hơn.
Luyện kim
-
- Đại bàng đầu sư tử làm bằng đồng, vàng và lapis lazuli của nền văn minh Sumer. (Hình ảnh DeAgostini / Getty)
Theo Hiệp hội Phát triển Đồng, người Sumer là một số người sớm nhất sử dụng đồng để làm các vật dụng hữu ích, từ mũi nhọn đến đục và dao cạo . Họ cũng làm nghệ thuật bằng đồng, bao gồm cả những tấm ấn tượng mô tả những con vật kỳ ảo như đại bàng với đầu sư tử. Theo Kramer, các nhà luyện kim của người Sumer đã sử dụng các lò nung bằng lau sậy và kiểm soát nhiệt độ bằng một ống thổi có thể làm việc bằng tay hoặc chân của họ.
Toán học
-
- Chữ viết hình nêm, do người Sumer phát triển.( Hình ảnh: Getty image)
Người nguyên thủy đếm bằng các phương pháp đơn giản, chẳng hạn như khắc các khía trên xương, nhưng chính người Sumer đã phát triển một hệ thống đánh số chính thức dựa trên các đơn vị là 60, theo cuốn sách của Robert E. và Carolyn Krebs, Các thí nghiệm khoa học đột phá, các phát minh và khám phá của Thế giới Cổ đại . Lúc đầu, họ sử dụng lau sậy để theo dõi các đơn vị tính, nhưng cuối cùng, với sự phát triển của chữ hình nêm, họ đã sử dụng các dấu dọc trên các viên đất sét. Hệ thống của họ đã đặt nền móng cho các phép tính toán học của các nền văn minh sau đó.
Ngọc Mai
