Khi công nghệ mRNA được sử dụng trong các vaccine thử nghiệm sử dụng khẩn cấp Pfizer, BioNTech và Moderna (EUA) hiện tại đã được đưa vào hoạt động trên khắp thế giới, đã có rất ít báo cáo về quá trình mà công nghệ RNA thông tin - mục đích là hướng dẫn hệ thống miễn dịch chống lại COVID-19 - đã được phát triển...
Để sản phẩm có thể “đi vào tế bào người một cách an toàn”, mRNA cần được bao bọc trong các đoạn chất béo được gọi là lipid.
Như Giám đốc điều hành Pfizer Albert Bourla đã tiết lộ với Forbes: “Toàn bộ nền tảng mRNA không phải là cách xây dựng một phân tử mRNA, đó là việc dễ dàng, mà đó là cách thức để đảm bảo phân tử mRNA sẽ đi vào tế bào của bạn và đưa ra các chỉ dẫn”.
Theo báo cáo của UncoverDC, việc phát triển vaccine chống lại COVID-19 là một nỗ lực mang lại lợi nhuận lớn cho các công ty dược phẩm. Trên thực tế, trong nhiều năm tới, Pfizer, BioNTech và Moderna dự kiến sẽ thu về hàng tỷ USD chỉ riêng từ các mũi tiêm nhắc lại COVID-19, trong một thị trường dự kiến sẽ tương đương với 6 tỷ USD doanh thu hàng năm cho vaccine cúm. Ba công ty tương tự dự kiến sẽ bán được 45 tỷ USD vaccine vào năm 2021.
Chính xác thì quá trình mà Moderna và Pfizer đã phát triển công nghệ để đưa mRNA xâm nhập vào cơ thể như thế nào?
Câu trả lời đơn giản là — rõ ràng, họ đã không thực hiện việc đó. Một cuộc điều tra kéo dài hàng tháng của Forbes cho thấy “một câu chuyện phức tạp liên quan đến 15 năm đấu tranh pháp lý và những cáo buộc phản bội và gian dối”.
Cuộc thăm dò giải thích: “Điều rõ ràng là khi nhân loại cần một cách cung cấp mRNA đến các tế bào của con người để ngăn chặn đại dịch, thì chỉ có một phương pháp đáng tin cậy - và nó không phải là một phương pháp có nguồn gốc nội bộ bởi Pfizer, Moderna, BioNTech hay bất kỳ các công ty vaccine lớn nào khác”.
Theo Forbes, nhà khoa học chịu trách nhiệm chính về phương pháp phân phối mRNA quan trọng cho vaccine COVID là Ian MacLachlan - một nhà hóa sinh 57 tuổi đến từ Canada.
MacLachlan từng là giám đốc khoa học của hai công ty nhỏ, Protiva Biotherapeutics và Tekmira Pharmaceuticals. Tuy hiện tại không được các công ty dược phẩm khổng lồ công nhận hoặc bồi thường, nhưng trong vai trò này, ông đã chỉ huy một nhóm nghiên cứu phát triển công nghệ quan trọng hiện đang được sử dụng trong vaccine mRNA.
MacLachlan trở thành giám đốc khoa học của Protiva vào năm 2000. Ông đã tuyển dụng giám đốc điều hành công nghệ sinh học lâu năm của Mỹ Mark Murray làm giám đốc điều hành. Ngay sau đó, hai nhà hóa học của Protiva đã có một khám phá quan trọng dẫn đến một phương pháp trộn mới.
Theo giải thích của Forbes, họ đặt chất béo hòa tan trong etanol vào một mặt của thiết bị đầu nối chữ T vật lý, và ở mặt đối diện, vật liệu di truyền hòa tan trong nước muối, sau đó bắn các dòng của hai dung dịch vào nhau. Khoảnh khắc mà họ đã mong đợi đã đến. Vụ va chạm dẫn đến chất béo tạo thành một hạt nano dày đặc bao bọc ngay lập tức vật liệu di truyền. Phương pháp này rất đơn giản và nó đã hoạt động.
Sau khám phá đó, nhóm của MacLachlan đã phát triển một hạt nano lipid mới (LNP) làm từ bốn loại lipid cụ thể. Mặc dù tương tự như các chất béo được sử dụng bởi những nhà phát triển khác (Inex) trong các thí nghiệm, LNP của MacLachlan có “một lõi dày đặc khác biệt đáng kể với các bong bóng liposome dạng túi do Inex phát triển. Nhóm của MacLachlan đã tìm ra tỷ lệ cụ thể của bốn loại lipid hoạt động tốt nhất so với nhau. Mọi thứ đã được cấp bằng sáng chế một cách nghiêm túc”.
Vào năm 2013, MacLachlan đã có một cuộc trò chuyện với Stéphane Bancel - Giám đốc điều hành của công ty mới nổi Moderna Therapeutics - về hệ thống phân phối sáng tạo của mình, mà ông đã làm việc trong hơn một thập kỷ. Một đồng nghiệp cũ và là đối thủ của MacLachlan, Thomas Madden của Inex (người đã bị Tekmira sa thải 5 năm trước đó), cũng đang nói chuyện với Bancel vào thời điểm đó. Forbes chỉ ra rằng “sự cạnh tranh giữa hai nhà khoa học này là gốc rễ của cuộc tranh cãi về công nghệ phân phối mà vaccine Covid-19 ngày nay sử dụng”.
Về phần mình, Moderna Therapeutics “mạnh mẽ phản đối ý kiến rằng vaccine mRNA của họ sử dụng hệ thống phân phối của MacLachlan”. Công ty đã sử dụng “hệ thống phân phối độc quyền” của riêng mình. Tuy nhiên, tạp chí Forbes cho biết rằng khi kiểm tra vaccine COVID-19 ở chuột, Moderna “đã sử dụng cùng bốn loại lipid như công nghệ MacLachlan, với tỷ lệ giống hệt nhau”.
Forbes giải thích, Moderna khẳng định công thức tiền lâm sàng của vaccine không giống với bản thân vaccine. Các hồ sơ quy định sau đó của Moderna cho thấy vaccine của họ sử dụng bốn loại lipid giống như hệ thống phân phối của MacLachlan nhưng với phiên bản độc quyền của một trong các loại lipid và tỷ lệ “được sửa đổi một chút” theo cách vẫn chưa được tiết lộ.
Câu chuyện của Pfizer rất giống câu chuyện của Moderna. Tuy nhiên, các tài liệu của FDA xác nhận “vaccine của họ sử dụng bốn loại lipid giống nhau với tỷ lệ gần như chính xác mà MacLachlan và nhóm của ông đã cấp bằng sáng chế nhiều năm trước, mặc dù một trong những loại lipid đó là một biến thể độc quyền mới”.
Các cuộc chiến pháp lý và các tình tiết giảm nhẹ giữa MacLachlan, Madden và nhiều người khác xung quanh công nghệ mRNA đang được sử dụng trong vaccine COVID-19 được giải thích rất chi tiết trong bài báo của Forbes.
MacLachlan nhận xét, "Tôi xem tin tức, và 50% trong số đó là vaccine, nó có ở khắp mọi nơi, và tôi không nghi ngờ gì về vaccine đang sử dụng công nghệ mà chúng tôi đã phát triển”. MacLachlan đã cho thấy thực tế rằng - trong số hàng tỷ USD sẽ rơi vào túi lớn của các hãng dược phẩm từ vaccine mRNA COVID-19 - tên của ông đã bị chối bỏ và ông sẽ không nhận được khoản bồi thường nào cho đóng góp của mình. Trong khi đó, CEO Stéphane Bancel của Moderna đã trở thành tỷ phú vào tháng 4 năm ngoái nhờ vaccine.
Tuy nhiên, MacLachlan tuyên bố: “Tôi chắc chắn cảm thấy mình đã có một sự đóng góp. Tôi có nhiều cảm xúc lẫn lộn vì cách nó đang được biểu thị và tôi biết nguồn gốc của công nghệ”.
Văn Thiện
