Nếu chúng ta có thể tạo ra robot có ý thức ngang bằng với con người, điều này sẽ làm lu mờ mọi thứ khác mà chúng ta đã làm. Nhưng nó cũng có thể sẽ dẫn tới sự nguy hiểm cho nhân loại.
Năm 2022 là một năm đặc trưng cho sự phát triển về trí tuệ nhân tạo (AI), đặc biệt là khi ChatGPT của OpenAI ra mắt cực kỳ ấn tượng; và ngành công nghiệp này không có dấu hiệu dừng lại. Đối với một số ngành công nghiệp AI dẫn đầu, như chatbot; hệ thống máy học DALL-E 2 - tạo văn bản thành hình ảnh, chưa phải là biên giới cuối cùng của robot. Tiếp theo sẽ là gì? Đó chính là sự chế tạo ra robot có Ý thức (Consciousness).
"Chủ đề này là điều cấm kỵ", Hod Lipson, kỹ sư cơ khí phụ trách Phòng thí nghiệm Máy móc Sáng tạo tại Đại học Columbia, nói với The New York Times (NYT). "Chúng tôi gần như bị cấm nói về nó - bởi vì chúng tôi sẽ bị loại ra khỏi công việc ngay lập tức - vì vậy lúc đầu tôi phải ngụy trang nó, giống như nói về một thứ gì đó khác vậy."
Robot có ý thức là gì?
Ý thức là một trong những câu hỏi nổi cộm nhất, lâu dài nhất và gây chia rẽ nhất trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo. Trong khi đối với một số người, đó là khoa học viễn tưởng, và thực sự đã là cốt truyện của vô số cuốn sách khoa học viễn tưởng, truyện tranh và phim. Nhưng đối với những người khác, như Lipson, đó là một mục tiêu, một mục tiêu chắc chắn sẽ thay đổi cuộc sống con người như chúng ta biết đến hiện nay.
"Đây không chỉ là một vấn đề mà chúng ta đang nghiên cứu - đây thực sự là một sự thay đổi cho nhân loại", nhà nghiên cứu tiếp tục. "Điều này còn lớn hơn cả việc chữa khỏi bệnh ung thư."
-
- Robot có ý thức không chỉ có khả năng học hỏi thêm và sửa lỗi một cách nhanh chóng, mà còn có khả năng tưởng tượng xem nó có thể tốt hơn như thế nào, và biết cách phát triển để phù hợp với sự tổng kết đó. (Ảnh minh hoạ: Pixabay)
"Nếu chúng ta có thể tạo ra một cỗ máy có ý thức ngang bằng với con người, điều này sẽ làm lu mờ mọi thứ khác mà chúng ta đã làm", ông nói thêm. “Bản thân chiếc máy đó có thể chữa khỏi bệnh ung thư”.
Lipson đã dành cả sự nghiệp của mình vào việc chế tạo những cỗ máy có khả năng thích ứng — trí thông minh tổng quát; có thể học cách tiến hóa nhờ chọn lọc tự nhiên nhờ máy học; có phản ứng với sự thay đổi của môi trường; và cũng có những sai sót hoặc tổn thương bên trong cơ thể máy móc.
Nói cách khác: robot có ý thức chính là một cỗ máy, không chỉ có khả năng học hỏi thêm và sửa lỗi một cách nhanh chóng, như những cỗ máy hiện nay; mà còn là một cỗ máy có khả năng tưởng tượng xem nó có thể tốt hơn như thế nào, và biết cách phát triển để phù hợp với sự tổng kết đó. Đó là một sự khác biệt nhỏ, nhưng là một điều quan trọng.
Các rào cản chính khi chế tạo robot có ý thức
Tất nhiên, vấn đề lớn nhất mà ngành công nghiệp này gặp phải là Câu hỏi về ý thức — ngoài thách thức về công nghệ — thì bản thân Ý thức cũng còn là một khái niệm mơ hồ, trong lĩnh vực này hoặc cao hơn nữa. Về mặt triết học, ý thức là mơ hồ và gây tranh cãi. Và về mặt khoa học, những nỗ lực để đưa ý thức vào các chức năng não thường có xu hướng thất bại. Ngoài ra còn có một số câu hỏi về đạo đức khi mà máy móc có ý thức.
Cũng không thể bỏ qua thực tế là con người thực sự rất thích nhân cách hóa bất cứ thứ gì họ có thể, từ lò nướng bánh đến thú cưng đến rau củ quả, v.v. Xu hướng như vậy hiện diện rất nhiều trong các lĩnh vực robot và trí tuệ nhân tạo, nơi những cỗ máy được chế tạo mới liên tục phỏng chiếu theo các đặc điểm của con người, cả về thể chất và trí tuệ.
Và cuối cùng, luôn luôn đáng để đặt câu hỏi liệu những cỗ máy đó có thực sự sở hữu những phẩm chất, mà các nhà nghiên cứu như Lipson tưởng tượng rằng: một ngày nào đó robot, do sự thôi thúc theo cách rất giống với con người, sẽ phỏng chiếu theo cách hành xử của loài người.
Chúng hành xử một cách rất tự nhiên, hoặc có ý thức, đối với các loại máy móc không có ý thức khác, làm cho những chiếc máy móc đó hoạt động theo ý thức của chúng.
Hoặc thậm chí robot có ý thức có thể sẽ khống chế con người làm theo ý thức của chúng, theo cách chúng tư duy… Điều này liệu có phải là rất nguy hiểm cho nhân loại không, hay chúng chỉ sống chung với chúng ta, và cùng chia sẻ tài nguyên với chúng ta. Điều này thật khó để có thể tưởng tượng được!
Ánh Dương tổng hợp
