Trung Quốc đã có nền kinh tế phát triển nhanh nhất thế giới kể từ những năm 1980. Động lực chính của sự phát triển này là 'Cỗ máy đổi mới' thực dụng của nó: cân bằng giữa chỉ đạo của chính phủ và các doanh nghiệp định hướng thị trường.
Ngay bây giờ, hệ thống đổi mới thực dụng của Trung Quốc đang trải qua những thay đổi có thể có ý nghĩa sâu sắc đối với trật tự kinh tế và chính trị toàn cầu.
Chính phủ Trung Quốc đang thúc đẩy nghiên cứu và phát triển tốt hơn, các cơ sở "sản xuất thông minh" và nền kinh tế kỹ thuật số tinh vi hơn. Đồng thời, giữa Trung Quốc và phương Tây đang căng thẳng hợp tác quốc tế trong các ngành công nghiệp như chất bán dẫn và sản xuất dược phẩm sinh học.
Những cú sốc của đại dịch Covid, các đợt phong tỏa quy mô lớn của Trung Quốc, tình trạng này có thể dẫn đến một hệ thống đổi mới của Trung Quốc và các phần còn lại của thế giới.
‘Cỗ máy đổi mới’ của Trung Quốc: Cân bằng giữa chính phủ và thị trường
‘Cỗ máy đổi mới’ của Trung Quốc hiện tại, bắt đầu phát triển trong các cải cách kinh tế vào cuối những năm 1970, điều này đã làm giảm vai trò của quyền sở hữu nhà nước và nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung trước đó. Thay vào đó, thị trường được tạo ra để thử những ý tưởng mới thông qua thử nghiệm và sửa chữa lỗi.
Chính phủ đặt ra các quy định phù hợp với mục tiêu của nhà nước và có thể gửi tín hiệu đến các nhà đầu tư và doanh nhân thông qua các khoản đầu tư hoặc thiết lập chính sách của chính mình. Nhưng trong bối cảnh này, các doanh nghiệp tư nhân theo đuổi các cơ hội vì lợi ích riêng của họ.
Tuy nhiên, quyền tự do cho các doanh nghiệp có thể bị suy giảm. Năm ngoái, chính phủ đã đàn áp các lĩnh vực fintech và dạy kèm tư nhân, được xem xét lại để phù hợp với các mục tiêu của chính phủ.
Cần nâng cao chất lượng song song với số lượng
Trung Quốc thực hiện tốt về nhiều biện pháp nâng cao hiệu suất đổi mới, chẳng hạn như chi tiêu cho R & D, số lượng ấn phẩm khoa học và công nghệ, số lượng sinh viên tốt nghiệp STEM và bằng sáng chế, và bảng xếp hạng đại học hàng đầu.
Tuy nhiên, hầu hết các chỉ tiêu này chủ yếu là về số lượng hơn là chất lượng. Ví dụ, Trung Quốc:
- Đã tạo ra số lượng lớn các ấn phẩm khoa học và công nghệ, nhưng lại tụt xa phía sau Mỹ trong các ấn phẩm được trích dẫn cao
- Tăng đáng kể chi tiêu R & D. Tuy nhiên, việc tăng chi tiêu R & D cho nghiên cứu cơ bản, đặc biệt ở các doanh nghiệp, vẫn còn thấp hơn nhiều so với nhiều nước công nghiệp
- Giáo dục được nhiều nhóm STEM hơn bất kỳ quốc gia nào khác trong những thập kỷ gần đây, nhưng vẫn thiếu tài năng hàng đầu trong nhiều lĩnh vực như AI và chất bán dẫn
- Có nhiều bằng sáng chế quốc tế hơn bất kỳ quốc gia nào, nhưng chất lượng của các bằng sáng chế được đánh giá bằng ảnh hưởng khoa học và giá trị thương mại tiềm năng vẫn còn tụt hậu so với các đối thủ quốc tế.
Bổ sung thêm "chất lượng" cùng với "số lượng" sẽ rất quan trọng đối với mục tiêu đổi mới của Trung Quốc.
Trong quá khứ, các chính sách đã nhằm mục đích bắt kịp với những quốc gia khác, nhưng Trung Quốc sẽ cần phải chuyển trọng tâm để phát triển các công nghệ chưa biết và mới nổi. Điều này sẽ yêu cầu đầu tư lớn hơn vào nghiên cứu cơ bản dài hạn và cải cách văn hóa nghiên cứu để cải tiến sự thất bại.
Phát triển sản xuất thông minh
Các công ty Trung Quốc đã có thể chuyển đổi từ các thiết kế phức tạp thành sản xuất hàng loạt với độ chính xác cao và tốc độ và chi phí chưa từng có. Do đó, sản xuất Trung Quốc đang thu hút các công ty công nghệ cao như Apple và Tesla.
Bước tiếp theo là nâng cấp theo hướng sản xuất thông minh “công nghiệp 4.0”, phù hợp với các ngành công nghiệp cốt lõi được liệt kê trong kế hoạch chi tiết Sản xuất tại Trung Quốc đến năm 2025 của chính phủ.
Đến năm 2020, Trung Quốc đã xây dựng 11 “nhà máy hải đăng” - các nhà sản xuất thông minh tiêu chuẩn - nhiều nhất so với bất kỳ quốc gia nào trong “mạng lưới hải đăng toàn cầu” của Diễn đàn Kinh tế Thế giới.
Xây dựng một nền kinh tế kỹ thuật số tiên tiến
Các công ty công nghệ khổng lồ của Trung Quốc như Alibaba, Tencent và Huawei cũng đang sử dụng máy học và phân tích dữ liệu lớn để đổi mới trong các lĩnh vực khác, nghiên cứu dược phẩm và lái xe thông minh.
Ở Trung Quốc, các quy định về công nghệ sinh học, kỹ thuật sinh học và dược phẩm sinh học vẫn còn được thả lỏng. Điều này đã thu hút sự tham gia của các nhà đầu tư và nghiên cứu về "cụm công nghệ sinh học" lớn.
Dân số Trung Quốc hơn 1,4 tỷ người cũng có nghĩa là, ngay cả đối với các bệnh hiếm gặp, nó vẫn có số lượng bệnh nhân khá lớn. Sử dụng cơ sở dữ liệu bệnh nhân lớn, các công ty đang tiến bộ trong y học chính xác.
Sự gia tăng quyền lực của các công ty công nghệ lớn của Trung Quốc đã khiến chính phủ phải vào cuộc để duy trì sự cạnh tranh công bằng trên thị trường. Các quy định buộc các công ty kỹ thuật số chia sẻ dữ liệu người dùng và hợp nhất “hàng hóa nền tảng” quan trọng, chẳng hạn như thanh toán di động, trong hệ sinh thái của họ.
Hợp tác quốc tế: Nguy cơ phân mảnh
Như chúng ta đã thấy trong quá trình đạt được vaccine COVID-19 gần đây, sự hợp tác toàn cầu trong nghiên cứu và phát triển là vô cùng có giá trị.
Tuy nhiên, có những dấu hiệu cho thấy sự hợp tác như vậy giữa Trung Quốc và phương Tây đang bị đe dọa.
Ngành công nghiệp sản xuất bán dẫn - tạo ra các chip và mạch thúc đẩy các thiết bị điện tử hiện đại - hiện đang là ngành sản xuất toàn cầu, nhưng có nguy cơ đang bị phân mảnh.
Làm chip đòi hỏi rất nhiều kiến thức và đầu tư vốn, và trong khi Trung Quốc là người tiêu dùng bán dẫn lớn nhất thế giới, họ phụ thuộc rất nhiều vào nhập khẩu. Tuy nhiên, các công ty bán dẫn toàn cầu lại không thể bán ở Trung Quốc.
Trung Quốc hiện đang đầu tư một khoản tiền lớn trong một nỗ lực để có thể sản xuất tất cả các chất bán dẫn cần thiết.
Nếu Trung Quốc thành công trong việc này, mọi người thừa nhận là chất bán dẫn do Trung Quốc sản xuất có thể sẽ sử dụng các tiêu chuẩn kỹ thuật khác nhau từ hiện tại.
Gia tăng sự phân chia về Tiêu chuẩn kỹ thuật quốc tế
Việc đa dạng hóa các tiêu chuẩn kỹ thuật có vẻ như là một vấn đề nhỏ, nhưng nó sẽ khiến các công nghệ và sản phẩm của Trung Quốc trở nên khó khăn hơn. Điều này đến lượt nó có thể làm giảm thương mại và đầu tư toàn cầu, với kết quả xấu cho người tiêu dùng.
Các tiêu chuẩn giải mã sẽ làm tăng sự phân chia giữa đổi mới kỹ thuật số của Trung Quốc và phương Tây. Điều này có thể sẽ dẫn đến sự phân tán hơn nữa trong lĩnh vực tài chính, thương mại và dữ liệu.
Vào thời điểm căng thẳng quốc tế giữa Trung Quốc và phương Tây, ‘Cỗ máy đổi mới’ của Trung Quốc đang thay đổi hàng ngày. Thế giới cần phải có tầm nhìn chiến lược rõ ràng về giá trị của sự hợp tác quốc tế trong lĩnh vực đổi mới sáng tạo.
Theo The Conversation
