Các quan chức Hoa Kỳ đã tranh luận về việc thực hiện các vụ thử hạt nhân đầu tiên của nước này sau 28 năm để gây sức ép lên Nga và Trung Quốc tham gia thỏa thuận kiểm soát vũ khí 3 bên, theo các trợ lý quốc hội và cựu quan chức Mỹ.
Washington Post thông tin về cuộc thảo luận lần đầu tiên vào tối thứ Sáu (22/5), trong đó trích dẫn một quan chức chính quyền cấp cao nói rằng Hoa Kỳ muốn chứng minh với Moscow và Bắc Kinh rằng Mỹ có thể thực hiện một “cuộc thử nghiệm nhanh”.
Thảo luận được đưa ra sau khi một số quan chức Mỹ thông báo rằng Nga và Trung Quốc đang bí mật tiến hành các thử nghiệm hạt nhân năng suất thấp nhưng Moscow và Bắc Kinh đều bác bỏ cáo buộc của Hoa Kỳ.
Đầu tháng này, Tổng thống Trump cũng kêu gọi Trung Quốc tham gia vào các cuộc đàm phán kiểm soát vũ khí mới với Nga và nói với người đồng cấp Nga Vladimir Putin rằng 3 nước cần tránh một "cuộc chạy đua vũ trang tốn kém".
Cuộc thử nghiệm hạt nhân có thể là một biện pháp hữu ích trong việc gây áp lực với Trung Quốc. Từ đó, Hoa Kỳ có thể có được lợi thế trong việc thương lượng một thỏa thuận 3 bên với Nga và Trung Quốc về vấn đề kiểm soát vũ khí.
Một cựu quan chức Hoa Kỳ cho biết: “Họ đã thảo luận về thử nghiệm ngầm trong bối cảnh cố gắng đưa Trung Quốc lên bàn đàm phán về thỏa thuận 3 bên". Tuy nhiên, một số chuyên gia trong chính quyền chỉ trích ý tưởng và cho rằng nó không thể thực hiện được và ngu ngốc.
Washington Post cũng dẫn lời một quan chức chính quyền cấp cao cho biết đề xuất này khiến cho “rất nhiều cuộc thảo luận đang diễn ra”.
Trước đó vào ngày 15/5, một cuộc thảo luận về việc đề xuất nối lại thử nghiệm hạt nhân đã diễn ra tại một “cuộc họp của các đại biểu” của các quan chức an ninh quốc gia cấp cao tại Nhà Trắng. Nhưng đề xuất này đã bị hoãn lại tại thời điểm đó.
Cuộc thảo luận của ủy ban đại biểu diễn ra vào thời điểm các hiệp định kiểm soát vũ khí có nguy cơ thất bại hoàn toàn. Chính quyền Trump đã rút khỏi 3 thỏa thuận kiểm soát vũ khí, mới nhất là trong tuần này Hoa Kỳ thông báo rằng sẽ rút khỏi Hiệp ước Bầu trời Mở (Open Skies Treaty), cho phép Nga và các quốc gia phương Tây tiến hành giám sát các vùng lãnh thổ khác.
Hiệp ước kiểm soát vũ khí lớn cuối cùng còn lại là hiệp định Khởi đầu Mới năm 2010 (2010 New Start), hạn chế các đầu đạn chiến lược do Mỹ và Nga triển khai. Hiệp ước này sẽ hết hạn vào tháng 2 năm sau nhưng chính quyền Trump tuyên bố họ không muốn gia hạn mà không đưa Trung Quốc vào các cuộc đàm phán kiểm soát vũ khí. Bắc Kinh đã từ chối, với lý do kho dự trữ của họ rất nhỏ so với kho vũ khí của Mỹ và Nga (ước tính chỉ hơn 1/20 kích thước).
Hoa Kỳ và 4 cường quốc vũ khí hạt nhân được công nhận chính thức khác đã ký Hiệp ước Cấm thử nghiệm Toàn diện (CTBT) năm 1996, nhưng Thượng viện Mỹ đã bỏ phiếu không phê chuẩn hiệp ước - chưa đủ sự phê chuẩn để có hiệu lực.
Cùng với các cường quốc hạt nhân khác, Hoa Kỳ cũng quan sát một lệnh cấm thử nghiệm từ năm 1992. Phá vỡ lệnh cấm đó có thể làm thất bại CTBT, và chứng minh sự bất ổn tại thời điểm có những lo ngại về một cuộc chạy đua vũ trang mới.
Văn Thiện
Theo theguardian, CNA
