Mỹ thông báo điều tra hơn 500 nhà khoa học, nhiều người có mối liên hệ với Trung Quốc

Giúp NTDVN sửa lỗi

Một quan chức của Viện Y tế Quốc gia (NIH) Hoa Kỳ đã thông báo về việc phát hiện ra hơn 500 “nhà khoa học cần quan tâm” do các mối liên hệ với Trung Quốc và cường quốc nước ngoài khác đang làm việc trong các tổ chức học thuật và chương trình nghiên cứu nhận tài trợ của liên bang.

Theo Washington Examiner, hôm thứ Năm (ngày 22/4), Phó giám đốc NIH phụ trách nghiên cứu ngoại vùng Michael Lauer đã đưa ra thông báo trên trong phiên điều trần trước Ủy ban Thượng viện về Y tế, Giáo dục, Lao động và Lương hưu nhằm bảo vệ nghiên cứu y sinh của Hoa Kỳ.

Ông Lauer nói trong phiên điều trần: “Các thượng nghị sĩ, tôi nghĩ rằng có một vấn đề lớn, một mối đe dọa rất lớn. Chúng tôi đã xác định được hơn 500 nhà khoa học cần quan tâm. … Mỗi người trong đó đều đòi hỏi một lượng lớn công việc để tìm ra chính xác điều gì đang xảy ra và làm việc cẩn thận với tổ chức để tìm ra điều gì đang diễn ra”.

Ông nói thêm: “Chúng tôi đã thấy các nhà khoa học đã nói với các tổ chức của họ ở Mỹ và NIH rằng họ đang dành 100% thời gian ở Mỹ, trong khi trên thực tế, họ dành 50% đến 60% thời gian ở Trung Quốc - vì vậy họ đang nói dối về cách họ sử dụng thời gian, và kiểu nói dối trắng trợn đó ảnh hưởng đến uy tín và tính toàn vẹn của toàn bộ tổ chức”.

Vào năm 2019, Tiểu ban Thường trực của Thượng viện về Điều tra đã công bố một báo cáo nêu chi tiết việc Trung Quốc sử dụng Chương trình Ngàn nhân tài trong 20 năm qua để tận dụng quyền truy cập vào các phòng nghiên cứu và học viện ở Hoa Kỳ.

FBI đã gọi hành động này của Trung Quốc là một hình thức “gián điệp phi truyền thống”.

Trong phiên điều trần hôm thứ Năm, Lisa Aguirre, quyền giám đốc của Văn phòng An ninh Quốc gia của Bộ Y tế và Dịch vụ Nhân sinh Hoa Kỳ (HHS), đã cảnh báo: “Các tác nhân nước ngoài tìm cách khai thác các nỗ lực phát triển của chính phủ, khu vực tư nhân và học thuật để thúc đẩy lợi ích quốc gia của chính họ trong khi cung cấp tài trợ cho nhiều hoạt động phi truyền thống nhằm đánh cắp và hợp tác trong các nghiên cứu của Mỹ”.

Bà Aguirre cho biết thêm rằng, trong số 78 email cổng thông tin văn phòng của bà nhận được từ Lauer kể từ tháng 7 năm ngoái, 9 email chứa tài liệu đáng lo ngại và đã được báo cáo cho cơ quan phản gián NIH.

Theo Washington Examiner, Aguirre cũng cho biết văn phòng của bà “có chương trình kiểm tra khách nước ngoài và chúng tôi tiến hành kiểm tra khách quốc tịch nước ngoài cho 10 bộ phận điều hành và 14 bộ phận nhân viên” và văn phòng “cũng tiến hành kiểm tra đối với các nhân viên quốc tịch nước ngoài, những người sẽ được phép truy cập vào các hệ thống của chính phủ và dữ liệu”.

Vào năm 2020, Aguirre cho biết thêm rằng, văn phòng của bà đã “kiểm tra 13.138 khách quốc tịch nước ngoài - 7.936 người trong số đó đến NIH”. Họ cũng đã kiểm tra “2.854 nhân viên quốc tịch nước ngoài”, bao gồm 1.574 người làm việc trong NIH.

Cũng vào hôm thứ Năm, Gary Cantrell, phó tổng thanh tra điều tra của HHS, cho biết rằng văn phòng của ông xem xét việc chi tiêu của cơ quan.

Ông nói rằng HHS là "tổ chức tài trợ lớn nhất và cơ quan ký hợp đồng lớn thứ hai trong chính phủ liên bang" và rằng NIH, một bộ phận của HHS, đã viện dẫn "nhiều cáo buộc về việc không tuân thủ các điều khoản và điều kiện của tổ chức để nhận được tiền trợ cấp nghiên cứu y tế".

Cũng vào hôm thứ Năm, Candice Wright, quyền giám đốc phân tích và đánh giá khoa học, công nghệ tại Văn phòng Trách nhiệm Chính phủ, đã chỉ ra “những thách thức mà cộng đồng nghiên cứu phải đối mặt để chống lại ảnh hưởng quá mức của nước ngoài, đồng thời duy trì một môi trường nghiên cứu cởi mở thúc đẩy sự hợp tác”.

Bà Wright nói tiếp, Văn phòng Kiểm toán Chính phủ (GAO) “gần đây báo cáo về rủi ro có thể gặp phải khi sinh viên nước ngoài làm việc tại các trường đại học nghiên cứu của Hoa Kỳ 'xuất khẩu' kiến thức nhạy cảm mà họ có được về nước họ”.

Theo bà Wright, năm 2019, chính phủ liên bang đã phân bổ 44,5 tỷ đô la cho nghiên cứu khoa học và kỹ thuật tại các trường cao đẳng và đại học. Bà Wright nói thêm rằng HHS “tài trợ hơn một nửa của tất cả các khoản chi tiêu liên bang như vậy”, lưu ý rằng NIH “chiếm gần như tất cả nguồn tài trợ này”.

Mối hiểm họa Trung Quốc

Ông Lauer có nhắc đến Trung Quốc và thực tế chứng minh nhiều vụ phi phạm đến từ những nhà khoa học nước này.

Vào hôm thứ Tư (ngày 21/4), Bộ Tư pháp Hoa Kỳ đã buộc tội giáo sư tại Đại học Nam Illinois-Carbondale Mingqing Xiao, vì tội gian lận qua đường dây điện tử với cáo buộc rằng ông này che giấu nguồn tài trợ của chính phủ Trung Quốc trong khi vẫn nhận tài trợ từ Quỹ Khoa học Quốc gia.

Bộ Tư pháp cho biết, Giáo sư Mingqing Xiao đã làm việc trong khoa toán học từ năm 2000 và nhận được tài trợ của Trung Quốc bắt đầu từ năm 2018.

Trung Quốc đã nhắm mục tiêu các nghiên cứu trải rộng trong toàn bộ nền kinh tế từ những người trồng ngô đến các nhà nghiên cứu ung thư. Năm ngoái, Tiến sĩ Lauer cho biết, hơn 90% các nhà khoa học bị điều tra đã nhận được sự hỗ trợ từ Trung Quốc.

Gary Cantrell, Phó tổng thanh tra Bộ Y tế và Dịch vụ Nhân sinh, trích dẫn ví dụ của nhà nghiên cứu Song Guo Zheng, người đang chờ tuyên án sau khi nhận tội vào năm ngoái vì đã nói dối trong đơn xin trợ cấp NIH với tổng trị giá 4,1 triệu USD mà ông thừa nhận đã được sử dụng để nâng cao chuyên môn Trung Y về bệnh thấp khớp và miễn dịch học.

Ông Song Guo Zheng, giáo sư của Đại học bang Ohio bị buộc tội sử dụng hơn 4 triệu USD do Hoa Kỳ cấp để phát triển chuyên ngành thấp khớp và miễn dịch cho chính phủ Trung Quốc.
Ông Song Guo Zheng, giáo sư của Đại học bang Ohio bị buộc tội sử dụng hơn 4 triệu USD do Hoa Kỳ cấp để phát triển chuyên ngành thấp khớp và miễn dịch cho chính phủ Trung Quốc. (Ảnh: Google Scholar)

Các quan chức Mỹ cũng đã gióng lên hồi chuông cảnh báo rằng Trung Quốc đã cố gắng đánh cắp nghiên cứu COVID-19 và có ý định ăn cắp khoa học và công nghệ Mỹ vì họ tin rằng sự đổi mới của Mỹ sẽ giúp nước này vượt qua Washington với tư cách là một siêu cường toàn cầu.

Sự cạnh tranh của Hoa Kỳ với Trung Quốc leo thang mạnh mẽ dưới thời chính quyền Trump, với đỉnh điểm là quyết định của chính quyền vào tháng 7/2020 với lệnh đóng cửa Lãnh sự quán Trung Quốc ở Houston. Các quan chức chính quyền Trump cáo buộc lãnh sự quán đóng vai trò quan trọng đối với một hoạt động gián điệp lớn của Trung Quốc, tập trung vào các công ty tư nhân của Mỹ đang tìm cách chống lại virus Corona Vũ Hán. Bộ Ngoại giao Trung Quốc gọi lệnh đóng cửa lãnh sự quán của chính phủ Mỹ là thái quá.

Tuy nhiên, các nhà lãnh đạo doanh nghiệp đã cảnh báo rằng chính phủ phải cẩn thận để không xua đuổi những người sáng suốt ra khỏi các quốc gia khác.

Vào tuần trước, Cựu Giám đốc điều hành Lockheed Martin, Norman Augustine, nói với một ủy ban Hạ viện rằng 73% sinh viên kỹ thuật tốt nghiệp là người nước ngoài, cùng với 28% giảng viên khoa học và kỹ thuật và một nửa số công nhân sau tiến sĩ đang thực hiện nhiều nghiên cứu khoa học của Mỹ.

Ông Augustine nói tại một phiên điều trần của Ủy ban Khoa học, Không gian và Công nghệ Hạ viện: “Doanh nghiệp khoa học và kỹ thuật của Hoa Kỳ ngày nay sẽ hầu như không hoạt động nếu không có hàng ngàn cá nhân sinh ra ở nước ngoài đến Mỹ, nhận bằng tốt nghiệp tại đây và đóng góp tích cực cho cộng đồng khoa học và kỹ thuật của quốc gia chúng ta”.

Khắc phục lỗ hổng hệ thống

Tuy nhiên, các quan chức liên bang Hoa Kỳ không có quyền xử lý phạm vi ảnh hưởng từ nước ngoài, và nỗ lực của chính phủ liên bang đã nhận được câu hỏi từ các nhà lập pháp về việc ai chịu trách nhiệm xác định và ngăn chặn tham nhũng của các nhà nghiên cứu Mỹ.

Thượng nghị sĩ Richard Burr, đảng viên Cộng hòa Bắc Carolina, cho biết tại phiên điều trần hôm thứ Năm của Ủy ban Y tế, Giáo dục, Lao động và Lương hưu của Thượng viện: “Mối lo ngại của tôi ở đây: Không có đơn vị nào chịu trách nhiệm xác định việc làm sai lệch đơn đăng ký hoặc vi phạm các quy tắc. Đây dường như là một hệ thống phụ thuộc vào ai đó để khám phá thông tin sai lệch hoặc hành động của ai đó vi phạm quy định”.

Ông Burr cho biết các tổ chức đã nói với ông rằng họ không nghĩ rằng họ có trách nhiệm thu thập thông tin về các nhà nghiên cứu và ông bày tỏ sự thất vọng rằng các tổ chức không phải đối mặt với bất kỳ hình phạt nào khi không báo cáo về vi phạm của các nhà nghiên cứu.

Tiến sĩ Lauer trả lời rằng các trường đại học “chịu trách nhiệm cuối cùng” vì NIH trao các khoản trợ cấp cho các tổ chức thay vì các nhà khoa học cá nhân.

NIH chỉ là một thành phần trong đầu tư của chính phủ liên bang vào nghiên cứu. Một số cơ quan giải ngân quỹ với các quy định khác nhau.

Bà Wright cho biết các trường đại học thường không biết phải tìm kiếm những gì khi điều tra ảnh hưởng của nước ngoài và các mối đe dọa phản gián.

Bà Wright nói: “Chúng tôi tất nhiên đã tiếp cận với cộng đồng trường đại học và nói chuyện rất nhiều với các nhà điều tra chính cũng như các nhà quản lý, và một trong những điều mà chúng tôi đã nghe chắc chắn là nhu cầu chia sẻ thông tin nhiều hơn, cần được đào tạo nhiều hơn, hướng dẫn nhiều hơn, đặc biệt là về của việc xác định các chương trình tuyển dụng nhân tài nước ngoài. Chắc chắn chúng tôi đã nghe từ một số nhà điều tra chính rằng nhiều người trong số họ hoặc không biết về các chương trình tuyển dụng nhân tài nước ngoài hoặc chỉ đơn giản là thậm chí không biết họ sẽ làm thế nào để xác định các chương trình như vậy”.

Bà Wright nói thêm, ngay cả khi các nhà điều tra hàng đầu của các trường đại học dường như hiểu những gì họ đang tìm kiếm, những người dưới quyền của họ đôi khi vẫn không biết gì.

HHS nhấn mạnh rằng họ đang làm việc với cộng đồng tình báo để phát triển một kế hoạch đào tạo những người bên ngoài hàng ngũ của mình để phát hiện ra các vấn đề.

Bà Aguirre cho biết các cơ quan liên bang hy vọng tạo ra một chương trình toàn diện hơn để cảnh báo những người khác và đang làm việc với lực lượng đặc nhiệm phản gián quốc gia về kế hoạch này. Bà nói với các nhà lập pháp rằng nhóm của bà đã hợp tác với chính phủ và khu vực tư nhân cho một chiến dịch bảo vệ “nhận thức về khoa học và nhận thức về kinh tế sinh học”.

Văn phòng tổng thanh tra HHS cho biết họ điều phối các cuộc điều tra ảnh hưởng nước ngoài với văn phòng của bà Aguirre, NIH, FBI và các văn phòng luật sư Hoa Kỳ.

Các cơ quan khác cung cấp tiền cho các nhà nghiên cứu đang có lỗ hổng trong việc giám sát của họ. Bà Wright cho biết GAO trước đây nhận thấy rằng Bộ Quốc phòng không có chính sách hướng dẫn tiết lộ xung đột lợi ích và đang chờ hướng dẫn từ một ủy ban chính phủ khác tập trung vào các nghiên cứu liên bang.

Chính quyền Biden đã theo đuổi một cách tiếp cận ít hạn chế hơn đối với Trung Quốc so với Tổng thống Trump và đã đảo ngược các động thái mà chính quyền Trump thực hiện nhằm hé lộ ảnh hưởng của chính phủ Trung Quốc đối với các trường học và khuôn viên đại học. Bộ An ninh Nội địa đã rút lại kế hoạch buộc các trường học Hoa Kỳ tiết lộ các thỏa thuận với các Viện Khổng Tử do chính phủ Trung Quốc tài trợ.

Tuy nhiên, chính quyền mới vẫn duy trì nhiều nỗ lực khác nhau để khuyến khích các nhà nghiên cứu Mỹ làm việc với Hoa Kỳ thay vì Trung Quốc hoặc các quốc gia khác.

Một kế hoạch khuyến khích các nhà nghiên cứu đưa nghiên cứu của họ vào các doanh nghiệp Mỹ bằng cách trả cho họ nhiều hơn. Cơ quan Dự án Nghiên cứu Tiên tiến Quốc phòng đã hợp tác với quỹ đầu tư mạo hiểm In-Q-Tel do CIA ký hợp đồng để đưa 150 công nghệ ra khỏi phòng thí nghiệm và chuyển giao cho khu vực tư nhân.

Ủy ban Đầu tư nước ngoài tại Hoa Kỳ, nơi xem xét các giao dịch thương mại cho các vấn đề an ninh quốc gia, cũng đã tìm cách củng cố tốt hơn các bức tường xung quanh sở hữu trí tuệ được phát triển ở Mỹ.

Văn Thiện

Theo The Washington Times, The Western Journal

Khoa học Công nghệ


BÀI CHỌN LỌC

Mỹ thông báo điều tra hơn 500 nhà khoa học, nhiều người có mối liên hệ với Trung Quốc