Người ta thường nói rằng máu giàu oxy có màu đỏ, trong khi máu nghèo oxy có màu xanh lam. Nhưng điều này có đúng không?
Đáp án ngắn gọn cho câu hỏi nêu trên là không. Máu luôn có màu đỏ do các phân tử hemoglobin - một loại protein trong tế bào hồng cầu vận chuyển oxy - chứa bốn nguyên tử sắt, thứ giúp phản xạ ánh sáng đỏ. Tuy nhiên, màu đỏ này thay đổi tùy thuộc vào nồng độ oxy trong máu.
Sau khi hemoglobin lấy oxy trong phổi, máu có màu đỏ tươi. Máu giàu oxy này sẽ đi theo các động mạch để đến các mô khắp cơ thể và cung cấp oxy tại đó.
Sau khi cung cấp oxy xong, máu trở về phổi. Trong hành trình trở về này, máu bị khử oxy sẽ đi theo các tĩnh mạch và có màu đỏ sẫm hơn nhiều.
Như vậy, màu đỏ của máu người thay đổi phụ thuộc vào nồng độ oxy. Tuy nhiên, máu người không bao giờ có màu xanh lam. Vậy tại sao chúng ta lại nhìn thấy tĩnh mạch máu lại có màu xanh lam hoặc xanh lục?
Tiến sĩ Kleber Fertrin, phó giáo sư huyết học tại Đại học Washington ở Seattle, giải thích: “[Việc tĩnh mạch màu xanh lam hoặc xanh lục] gần giống như một ảo ảnh gây ra bởi thực tế là [tĩnh mạch] nằm dưới một lớp da mỏng nhưng có ý nghĩa quan trọng”.
Như chúng ta đã biết, vì bước sóng ánh sáng xanh lục và xanh lam ngắn hơn bước sóng đỏ, nên ánh sáng đỏ xuyên qua mô người tốt hơn ánh sáng xanh. Tức là, trong khi các bước sóng màu đỏ được da của chúng ta hấp thụ, thì màu xanh lá cây và xanh lam bị phản xạ trở lại mắt người. Đây chính là nguyên nhân tại sao chúng ta nhìn thấy tĩnh mạch dưới da có màu xanh lam.
Ngoài ra, nếu lớp da mỏng có màu khác nhau thì nó sẽ tán xạ ánh sáng theo những cách khác nhau. Tĩnh mạch phía dưới da sẫm màu thường có màu xanh lục, còn dưới lớp da sáng màu hơn thì thường có màu xanh lam hoặc đỏ tía.
Các mạch máu khác, chẳng hạn như các mao mạch nhỏ gần bề mặt hơn, không bị ảnh hưởng nhiều bởi ảo ảnh này.
Fertrin nói: “Đầu ngón tay có màu hồng vì các mạch máu tại đây gần bề mặt hơn nhiều so với tĩnh mạch”.
Fertin nói thêm, điều này tương tự như những gì xảy ra trong giai đoạn đầu của một vết bầm, đó thực ra chỉ là máu bên ngoài tĩnh mạch. Nếu vết thương gần bề mặt, vết bầm sẽ có màu đỏ hoặc đỏ tía, nhưng nếu sâu hơn, nó sẽ có màu xanh tím. Màu sắc của máu không thay đổi; vấn đề chỉ là chúng ta nhìn thấy nó như thế nào.
Tuy nhiên, theo Hiệp hội Hóa học Hoa Kỳ, máu màu xanh lam thực tế có tồn tại trong một số loài vật, chẳng hạn cua, tôm hùm, bạch tuộc và nhện. Những loài này này có đồng trong máu thay vì sắt, khiến máu có màu xanh lam.
Văn Thiện
