Đó là một câu chuyện xảy ra khá phổ biến nhưng có thể khiến chúng ta tò mò: một hộ gia đình bị Covid tấn công, nhưng một thành viên trong gia đình không bao giờ có kết quả dương tính hoặc bị sổ mũi.
Trong khi đó, có những người đã hồi phục sau khi mắc Covid và được tiêm hai mũi và cả mũi tăng cường, nhưng vẫn bị nhiễm virus một lần nữa.
Theo dữ liệu của Văn phòng Thống kê Quốc gia của Anh, khi các ca mắc SARS-CoV-2 tiếp tục tăng cao trong làn sóng biến thể Omicron mới, các trường hợp những người tránh được sự lây nhiễm trở nên đáng chú ý hơn bao giờ hết. Đó có phải là sự may mắn không? Hay họ có một loại siêu năng lực?
Giờ đây, các nhà khoa học có thể đã có câu trả lời: có nhiều bằng chứng cho thấy một số người có khả năng kháng Covid một cách tự nhiên.
Vì những lý do chưa được hiểu đầy đủ, người ta cho rằng những người này đã miễn dịch với virus Covid, và họ vẫn như vậy ngay cả khi nó đột biến.
Hiện tượng này hiện đang là chủ đề được nghiên cứu mạnh mẽ trên khắp thế giới.
Các chuyên gia hy vọng rằng bằng cách nghiên cứu những cá nhân may mắn này, họ có thể mở ra manh mối giúp họ tạo ra một loại vaccine có thể chống lại tất cả các biến thể Covid.
Ở Mỹ và Brazil, các nhà nghiên cứu đang xem xét các biến thể di truyền tiềm ẩn có thể khiến một số người không thể lây nhiễm bệnh.
Và tại Đại học College London (UCL), các nhà khoa học đang nghiên cứu các mẫu máu của hàng trăm nhân viên y tế - những người dường như tiếp xúc với tất cả các biến thể - đã không bị nhiễm virus.
Những y tá chưa bao giờ mắc Covid
Lisa Stockwell, một y tá 34 tuổi từ Somerset, người đã làm việc tại A&E và trong phần lớn thời gian của năm 2020, trong một đơn vị tuyến đầu nơi các bệnh nhân nhiễm Covid lần đầu tiên được kiểm tra.
Vào cuối năm ngoái, cô đã ký hợp đồng với một cơ quan điều dưỡng, cơ quan này đã phân công ca trực hàng ngày của cô hầu như chỉ ở khu Covid.
Ở những thời điểm khác nhau trong suốt trận đại dịch, nhiều người trong số các đồng nghiệp làm việc bên cạnh cô đã không thể bám trụ được.
Nhưng cô ấy nói: “Tôi không bị ốm một chút nào, và xét nghiệm kháng thể của tôi, mà tôi đã thực hiện vào cuối năm 2020, trước khi tôi tiêm phòng, cho kết quả âm tính.
“Tôi dự kiến sẽ có xét nghiệm dương tính ở một số giai đoạn, nhưng điều đó không bao giờ xảy đến. Tôi không biết liệu mình có hệ miễn dịch rất mạnh hay không, nhưng tôi rất biết ơn vì đã không bị ốm”.
Thời kỳ đầu của đại dịch, những người thân yêu của Lisa cũng không chống chọi nổi với virus.
Cô cho biết thêm: “Chồng tôi bị ốm trong hai tuần với sốt cao khiến anh ấy mê sảng.
“Anh ấy thực sự rất tội nghiệp nhưng không chịu đến bệnh viện.
“Dù ngủ chung giường với anh ấy nhưng tôi chưa bao giờ bị lây.
“Và mẹ tôi, 63 tuổi và hầu như chưa bao giờ bị ốm trong đời, đã hoàn toàn bị hạ gục bởi virus.
“Tôi thậm chí đã chia sẻ một chiếc xe hơi để đi làm hàng ngày trong hai tuần với một người bạn y tá, người mà những ngày sau đó được cho là đã mắc Covid”.
Lisa đã tiêm 2 mũi vaccine và sắp nhận mũi tiêm tăng cường.
Và giống như hàng triệu người trong chúng ta, cô ấy sử dụng một test nhanh trước khi đi ra ngoài để giao tiếp xã hội - nhưng không bao giờ vì cô ấy sợ mình có các triệu chứng Covid.
Cô ấy nói: “Tôi đã làm việc hàng ngày trong các khu Covid, mặc thiết bị bảo hộ cá nhân (PPE) không có chất lượng tốt nhất và ban đầu tôi rất sợ bị nhiễm virus.
“Nhưng tôi chưa bao giờ bị mắc Covid và bây giờ tôi bắt đầu nghĩ có lẽ mình sẽ không bao giờ bị”.
Nasim Forooghi, 46 tuổi, một y tá nghiên cứu về tim tại Bệnh viện St Bartholomew ở Trung tâm London, cũng có một câu chuyện tương tự.
Bà mẹ hai con đã tham gia rất nhiều vào nghiên cứu theo dõi Covid giữa các nhân viên tuyến đầu - một công việc khiến cô có thể phải tiếp xúc với hàng trăm người bị nhiễm bệnh kể từ khi đại dịch bắt đầu vào đầu năm 2020.
Giống như Lisa, cô ấy cũng đã thực hiện liên tiếp các cuộc kiểm tra kháng thể mà không tìm thấy dấu vết nào của virus từng tồn tại trong người của cô ấy.
Nasim nói: “Rõ ràng là tôi đang sử dụng quần áo bảo hộ, nhưng dù vậy, tôi đã tiếp xúc với rất nhiều người bị nhiễm bệnh.
“Tôi không biết có phải do hệ thống miễn dịch mạnh hay do tôi gặp may.
“Tôi đã kiểm tra máu hàng tuần nhưng họ không tìm thấy gì, mặc dù tôi đã tiếp xúc với virus thường xuyên”.
Cô ấy nói thêm: “Mỗi ngày trong nhiều tuần liên tục, tôi phải làm việc với các bác sĩ và y tá, những người ở tuyến đầu và mặt đối mặt với các bệnh nhân ở khu Covid.
"Ở nhà, chúng tôi cũng may mắn - cả chồng và con tôi đều không bị nhiễm virus”.
Khi các nhà nghiên cứu của UCL kiểm tra máu của những nhân viên y tế không bao giờ mắc Covid đã được lấy trước khi tiêm vaccine, họ xác nhận rằng họ không có kháng thể Covid - có nghĩa là không có khả năng họ đã từng bị nhiễm bệnh.
Tuy nhiên, họ đã phát hiện ra tế bào T, tương tự như tế bào được tìm thấy trong hệ thống miễn dịch của những người đã khỏi bệnh Covid.
Giống như kháng thể, tế bào T được tạo ra bởi hệ thống miễn dịch để chống lại những kẻ xâm lược. Nhưng trong khi các kháng thể ngăn chặn các tế bào virus xâm nhập vào cơ thể, các tế bào T lại tấn công và tiêu diệt chúng.
Hiện nay người ta đã biết rằng các kháng thể Covid có thể bắt đầu mất dần sau vài tháng kể cả sau khi nhiễm và sau khi tiêm chủng.
Tuy nhiên, các tế bào T vẫn tồn tại trong hệ thống lâu hơn và sẽ tiêu diệt virus trước khi nó có cơ hội lây nhiễm sang các tế bào khỏe mạnh hoặc gây ra bất kỳ thiệt hại nào, các chuyên gia đề xuất.
Nhưng tại sao những y tá này có tế bào T ngay từ đầu? Chìa khóa nằm ở protein bên trong virus?
Một giả thuyết cho rằng những nhân viên y tế này có được sự bảo vệ là do họ tiếp xúc thường xuyên với các bệnh nhân trong quá khứ.
Điều này có thể xảy ra thông qua công việc của họ phải chăm sóc với những bệnh nhân ốm yếu hoặc đối mặt với các loại virus corona khác, trong đó có bốn chủng gây cảm lạnh thông thường.
Tất nhiên có khả năng các nhân viên y tế đã mắc Covid nhưng không có triệu chứng - khi đại dịch bắt đầu, có đến một nửa số trường hợp được cho là không có triệu chứng.
Nhưng nhóm nghiên cứu của UCL đã tiến hành thêm các xét nghiệm trên hàng trăm mẫu máu khác được thu thập từ năm 2011, rất lâu trước khi đại dịch xảy ra, và phát hiện ra rằng cứ 20 người thì có một người có kháng thể có thể tiêu diệt Covid.
Mẫu lấy từ trẻ em có hàm lượng kháng thể cao nhất. Các nhà khoa học cho biết điều này có thể là do chúng thường xuyên tiếp xúc với virus corona gây cảm lạnh thông qua việc giao tiếp với một số lượng lớn trẻ nhỏ khác ở nhà trẻ và trường học, điều này có thể giải thích tại sao hiện nay, Covid hiếm khi gây ra bệnh nặng ở nhóm tuổi này.
Câu hỏi lớn đặt ra là, nghiên cứu mới sẽ giúp các nhà khoa học phát triển một loại vaccine chống biến thể bằng cách nào?
Câu trả lời có thể là ở cách thức hoạt động của hệ thống miễn dịch.
Hầu hết các loại vaccine Covid đều bắt chước protein đột biến được tìm thấy trên bề mặt bên ngoài của tế bào virus, nơi các tế bào virus lây nhiễm sang các tế bào khỏe mạnh trong cơ thể.
Điều này kích hoạt hệ thống miễn dịch tạo ra các kháng thể và các tế bào T có thể chống lại virus Covid thực sự nếu nó xâm nhập vào cơ thể sau này.
Tuy nhiên, tất nhiên vaccine Covid chỉ hoạt động nếu hệ thống miễn dịch nhận ra protein đột biến trên virus Covid khi nó xâm nhập cơ thể.
Nhưng với Omicron, protein đột biến đột biến đáng kể đến mức gần như không thể nhận ra đối với hệ thống miễn dịch, thì cả phản ứng của kháng thể và tế bào T đều có khả năng bị suy yếu.
Và đây là điểm có thể áp dụng các kết quả của UCL. Có vẻ như lời giải thích khả dĩ nhất cho hệ thống miễn dịch chống Covid là sau khi nó tiếp xúc nhiều lần với một loại virus corona khác, nó có thể phát hiện và đánh bại bất kỳ họ hàng bị đột biến nào vì nó có thể nhận biết các protein được tìm thấy bên trong virus hơn là trên bề mặt của nó.
Các protein bên trong này khác nhau rất ít giữa các virus corona. Giáo sư Andrew Easton, nhà virus học tại Đại học Warwick, cho biết: “Các protein bên trong không đột biến với tốc độ tương tự như các protein bên ngoài”.
Các nhà sản xuất vaccine đã cố gắng tạo ra một loại thuốc tiêm có chứa các protein bên trong ổn định này. Một loại đang được thử nghiệm bởi công ty công nghệ sinh học Emergex có trụ sở tại Oxfordshire.
Họ đã phát triển một miếng dán da - chứ không phải là vết chích - dính trên cánh tay. Những chiếc kim siêu nhỏ trong miếng dán sẽ chọc thủng da một cách không đau, cho phép các mảnh của một loạt các protein virus thấm vào máu và kích hoạt giải phóng các tế bào T chống virus corona.
Các thử nghiệm, ban đầu có sự tham gia của 26 tình nguyện viên, sẽ bắt đầu ở Thụy Sĩ với kết quả sớm nhất vào tháng 6.
Giáo sư Lawrence Young, cũng là nhà virus học tại Đại học Warwick, cho biết: “Những vaccine Covid thế hệ thứ hai này sẽ xem xét các phần của virus ít bị thay đổi hơn so với protein đột biến”.
“Ý tưởng là chúng nhắm mục tiêu vào các phần của virus được chia sẻ bởi các thành viên khác nhau của họ virus, vì vậy chúng không chỉ hoạt động chống lại Covid-19 mà còn tất cả các virus corona.
“Các protein khác với protein đột biến kém linh hoạt hơn và ít có khả năng thay đổi hơn - chúng sẽ ít trở thành mục tiêu ít di động hơn nhiều”.
Văn Thiện
