Hầu hết các hành tinh và mặt trăng không phải là hình cầu hoàn hảo, chúng thường có hình dạng hơi dẹt một chút theo cách này hay cách khác. Vậy tại sao Trái đất, các hành tinh khác và mặt trăng lại không tròn hoàn hảo?
Điều này cũng tương tự như lý do tại sao cánh tay của chúng ta cảm thấy bị kéo ra ngoài khi chúng ta xoay người theo một vòng tròn.
Nếu có một thước đo khổng lồ bắt đầu từ trung tâm Trái đất và đi đến đỉnh cao nhất của hành tinh chúng ta thì đó không phải là đỉnh Everest. Thực tế là ngọn núi cao nhất sẽ nằm ở phía bên kia thế giới: núi lửa Chimborazo của Ecuador.
Núi lửa Chimborazo là ngọn núi cao nhất bởi vì Trái đất thực sự hơi bị bóp méo ở các cực, giống như một người đang ấn cả hai tay vào mặt trên và mặt dưới của một quả bóng. Kết quả là, đường xích đạo - nơi Ecuador nằm - nhô ra ngoài. Do đó Trái đất có hình dạng giống một hình cầu hơi dẹt thay vì một hình cầu hoàn hảo, Trái đất có hình "oblate" như chúng ta vẫn nghĩ.
-
- Hiệu ứng là rất nhỏ, nhưng Trái đất hơi phẳng và phình ra ở đường xích đạo. (Ảnh: NASA / DSCOVR EPIC)
Trên thực tế, "hầu hết các hành tinh và mặt trăng không phải là hình cầu thật, chúng thường bị bóp méo theo cách này hay cách khác", James Tuttle Keane, một nhà khoa học hành tinh tại Phòng thí nghiệm Sức đẩy Phản lực của NASA ở Pasadena, California, cho biết. Vậy tại sao Trái đất và các hành tinh và mặt trăng khác không tròn hoàn hảo?
Một hành tinh quay sẽ chịu tác dụng của lực ly tâm. Nếu xoay người trên ghế hoặc trên đôi chân của mình chúng ta sẽ cảm thấy bị kéo ra khỏi trung tâm của mình. Nếu ngồi trên một chiếc đu quay, "sẽ có thêm một chút lực tác động lên chúng ta trên chiếc đu quay đó, và vì vậy chúng ta sẽ cảm thấy bị kéo sang một bên", Keane nói.
Bởi vì các hành tinh và mặt trăng đang quay, lực ly tâm khiến chúng phình ra ở đường xích đạo của chúng. Hiệu ứng có thể rất tinh tế, nhưng những ví dụ điển hình về điều này là Sao Mộc và Sao Thổ.
-
- Một ví dụ điển hình về lực ly tâm tác động lên một vật thể có thể được nhìn thấy trong hành tinh lùn Haumea, gần như có hình quả trứng.( Ảnh minh họa: Instituto de Astrofísica de Andalucía / NASA)
Keane cho biết một ví dụ điển hình về lực ly tâm tác động lên một cơ thể là hành tinh lùn Haumea. Hành tinh lùn nằm trong Vành đai Kuiper, một vùng có nhiều vật thể băng giá bên ngoài quỹ đạo của Sao Hải Vương. Haumea có kích thước tương đương với sao Diêm Vương, nhưng nó quay rất nhanh (cứ bốn giờ lại quay một vòng hoàn chỉnh) đến mức "gần giống như hình quả trứng", Keane nói.
Ngọc Mai
