Việc Tập đoàn Hạt nhân Quốc gia Trung Quốc xây dựng hai lò phản ứng hạt nhân bí ẩn trên hòn đảo nhỏ bé, vắng vẻ Changbiao, thuộc tỉnh Phúc Kiến đang thu hút nhiều sự chú ý và lo ngại của quốc tế...
Theo Popular Mechanics, các lò phản ứng, được lên kế hoạch phát điện vào năm 2023 và 2026, đều cùng một loại lò phản ứng tái sinh có tên là Lò phản ứng nhanh 600 (CFR-600) của Trung Quốc.
CFR-600 làm mát bằng natri. Tức là thay vì sử dụng nước, giống như hầu hết các nhà máy điện hạt nhân đang hoạt động trên thế giới, nó được làm mát bằng natri lỏng, với dải nhiệt độ rộng hơn nhiều và khả năng tương tác kém hơn nước. Và các neutron nhanh trong lò có nhiều năng lượng hơn so với các neutron nhiệt thay thế, thứ phải được giữ trong một môi trường được kiểm soát nhiệt độ để hoạt động. Lò phản ứng nhanh không cần môi trường.
Bên trong CFR-600 là một loại nhiên liệu gọi là oxit hỗn hợp (MOX), được làm từ chất thải hạt nhân plutonium và uranium đã cạn kiệt. Đây là bước tiếp theo trong quá trình mà Trung Quốc bắt đầu vào năm 2003 với việc thiết kế Lò phản ứng nhanh thử nghiệm của Trung Quốc (CEFR). Mỗ lò phản ứng CFR-600 sẽ tạo ra 1500 MWt và 600 MWe năng lượng.
Điều này nghe có vẻ tốt, nhưng vấn đề ở đây là gì? Lò phản ứng nhanh sử dụng nhiều uranium hơn, đó là lý do tại sao các nhà khoa học hạt nhân đã không dùng nó từ nhiều thập kỷ trước do chi phí cao của nhiên liệu uranium.
Trong lịch sử, các lò phản ứng tái sinh đã sớm không được ưa chuộng trong các nhà máy điện hạt nhân. Từ lâu, các quốc gia như Mỹ, Anh và Đức đã từ bỏ các chương trình phát triển các lò phản ứng loại này.
Vậy tại sao Trung Quốc lại xây dựng một lò phản ứng tái sinh bên cạnh danh mục lớn các lò phản ứng nhẹ, làm mát bằng nước — loại truyền thống mà hầu hết các nhà máy hạt nhân trên thế giới sử dụng?
Sự thật về lò phản ứng hạt nhân của Trung Quốc
Đây là loại lò phản ứng tái sinh, có nghĩa là phản ứng hạt nhân của nó tạo ra nhiều vật liệu phân hạch hơn mức nó tiêu thụ. Và điều này chính là nguyên nhân khiến các nhà khoa học trên khắp thế giới lo lắng, theo một báo cáo mới từ hãng tin Al Jazeera.
Mục tiêu của hầu hết các nhà máy điện hạt nhân là sử dụng hiệu quả tối đa nhiên liệu - chứ không phải tạo ra nhiều vật liệu hơn. Nhưng điều đặc biệt này lại xảy ra với lò phản ứng Trung Quốc khi nó tạo ra plutonium, chất dễ biến thành vũ khí hạt nhân.
Đây chính là điểm khiến mọi thứ trở nên phức tạp hơn. Trong một bài báo mới, các chuyên gia từ Trung tâm Giáo dục Chính sách Không phổ biến Vũ khí hạt nhân (NPEC) cho biết với lượng plutonium cấp độ vũ khí mà các lò phản ứng nhanh sẽ tạo ra, Trung Quốc có thể có 1.270 đầu đạn hạt nhân vào năm 2030. Con số này nhiều như Mỹ có trong kho tên lửa đạn đạo xuyên lục địa.
Hai cựu Trợ lý Bộ trưởng Ngoại giao Hoa Kỳ về An ninh Quốc tế và Không phổ biến Vũ khí hạt nhân đã viết bài báo mới kêu gọi các chính phủ thế giới nhắc nhở chính phủ Trung Quốc về ý nghĩa của các lò phản ứng đối với chương trình vũ khí của nước này:“Theo quan điểm của chúng tôi, ít nhất, đã đến lúc các nhà lãnh đạo từ xung quanh Vành đai Thái Bình Dương phải giao ước với nhau về mặt ngoại giao khi báo cáo khuyến nghị về việc liệu đó có thực sự là một ý tưởng tốt cho một khu vực quan trọng, năng động và thịnh vượng như vậy của thế giới hay không...”
Các chuyên gia cho rằng, thay vì tham gia đối thoại, Trung Quốc đã làm cho chương trình hạt nhân của mình ngày càng trở nên bí ẩn hơn. Mỹ, Nhật Bản và Hàn Quốc đều báo cáo tình trạng plutonium “dân dụng” của họ (có nghĩa là không được sử dụng trong vũ khí) cho Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA), và nhưng Trung Quốc đã không làm vậy kể từ năm 2017.
Tại sao Trung Quốc lại dự trữ plutonium? Các chuyên gia giải thích: “Trung Quốc hiện đang tham gia xây dựng một kho vũ khí hạt nhân lớn mà các quan chức tình báo Mỹ ước tính sẽ dẫn đến việc tăng gấp đôi (hoặc hơn) quy mô kho vũ khí hạt nhân của Bắc Kinh”, và việc tích lũy plutonium có thể khiến cho kho vũ khí nguy hiểm này mở rộng hơn.
Tuy nhiên, có thể là Trung Quốc chỉ muốn dùng một lượng lớn plutonium như một cách để cạnh tranh với các cường quốc khác trên thế giới, hoặc để có một lá bài dùng trong việc thương lượng nếu cần.
Văn Thiện
