Cuối tuần qua, phương tiện truyền thông xã hội trên khắp thế giới đã xôn xao, thảo luận về khả năng một tiểu hành tinh (được gọi là 2018 VP₁) có thể đâm vào Trái đất vào ngày 2 tháng 11.
Nó dường như chỉ thêm vào những thảm họa đã xảy ra khắp nơi trong năm nay. Còn cách nào tốt hơn để kết thúc một năm đã chứng kiến lũ lụt, vụ nổ, hỏa hoạn và bão lụt thảm khốc - và tất nhiên, một đại dịch toàn cầu?
Nhưng chúng ta có thể yên tâm. Tiểu hành tinh này sẽ không đe dọa đến sự sống trên Trái đất. Rất có thể, nó sẽ đi ngang qua hành tinh của chúng ta một cách vô hại. Tệ nhất, nó sẽ bốc cháy vô hại trong bầu khí quyển của chúng ta và tạo ra một màn trình diễn pháo hoa cho một số người may mắn nhìn thấy trên Trái đất.
Vậy, câu chuyện về tiểu hành tinh 2018 VP là gì?
Câu chuyện của chúng ta bắt đầu vài năm trước, vào ngày 3 tháng 11 năm 2018. Đêm đó, Cơ sở Quan sát Zwicky tại Đài quan sát Palomar ở Nam California đã phát hiện ra một “tiểu hành tinh gần Trái đất” mới mờ nhạt - một vật thể có quỹ đạo có thể tiếp cận hoặc băng qua hành tinh của chúng ta.
Vào thời điểm được phát hiện, VP 2018 cách Trái đất khoảng 450.000 km - xa hơn một chút so với khoảng cách trung bình giữa Trái đất và Mặt trăng (khoảng 384.000 km).
Tiểu hành tinh rất mờ và khó nhận ra trên bầu trời đầy các ngôi sao lấp lánh. Các nhà thiên văn chỉ có thể quan sát nó trong 13 ngày, trước khi nó rời đi quá xa khỏi Trái đất.
Dựa trên loạt quan sát ngắn ngủi đó, rõ ràng tiểu hành tinh là một loại vật thể gần Trái đất được gọi là "tiểu hành tinh Apollo".
Các tiểu hành tinh Apollo có chu kỳ mà phần lớn thời gian của chúng rất xa với quỹ đạo của Trái đất, nhưng chúng đi theo hướng vào trong qua quỹ đạo hành tinh của chúng ta ở phần trong cùng của hành trình xung quanh Mặt trời. 2018 VP₁ mất hai năm để quay quanh Mặt trời, chỉ xoay bên trong quỹ đạo của Trái đất mỗi khi nó đạt đến "điểm cận nhật" (tiếp cận gần nhất với ngôi sao của chúng ta).
-
- Quỹ đạo của tiểu hành tinh 2018 VP₁ giao với quỹ đạo của Trái đất hai năm một lần. (Ảnh: NASA / JPL)
Vì quỹ đạo của 2018 VP₁ mất gần đúng hai năm nên vào năm 2020 (hai năm sau khi được phát hiện), tiểu hành tinh sẽ lại một lần nữa đi qua gần Trái đất.
Nhưng nó sẽ đến gần như thế nào? Chà, đó là câu hỏi mà toàn bộ nhân loại chúng ta đang quan tâm.
Điều gì cũng có thể xảy ra, tiểu hành tinh 2018 VP sẽ va chạm với Trái đất hoặc đi trượt ra xa…
Để tìm ra đường đi chính xác của một vật thể qua Hệ Mặt trời và dự đoán vị trí của vật thể đó trong tương lai (hoặc vị trí của nó trong quá khứ), các nhà thiên văn học cần thu thập các quan sát.
Chúng ta cần ít nhất ba điểm dữ liệu để ước tính quỹ đạo của một vật thể - nhưng điều đó sẽ chỉ cung cấp cho chúng ta một dự đoán rất sơ sài. Chúng ta có thể quan sát được càng nhiều càng tốt và khoảng thời gian chúng ở gần càng nhiều càng tốt, như vậy chúng ta có thể dự đoán quỹ đạo càng chính xác.
Và đó là lý do tại sao tương lai của VP₁ 2018 là không chắc chắn. Nó đã được quan sát 21 lần trong 13 ngày, cho phép tính toán quỹ đạo của nó khá chính xác. Chúng ta biết rằng nó phải mất 2 năm (cộng hoặc trừ 0,001314 năm) để đi quanh Mặt trời. Nói cách khác, sự không chắc chắn của chúng ta trong chu kỳ quỹ đạo của tiểu hành tinh là khoảng 12 giờ.
Điều đó thực sự đã là khá tốt, với số lần quan sát được còn khá ít - nhưng điều đó có nghĩa là chúng ta không thể chắc chắn chính xác vị trí của tiểu hành tinh vào ngày 2 tháng 11 năm nay.
Tuy nhiên, chúng ta có thể tính ra thể tích không gian mà chúng ta có thể tin tưởng rằng tiểu hành tinh sẽ nằm ở đó trong một thời điểm nhất định. Hãy tưởng tượng một bong bóng khổng lồ trong không gian, lớn nhất có lẽ là 4 triệu km. Chúng ta có thể rất tin tưởng rằng tiểu hành tinh sẽ ở đâu đó trong bong bóng.
Điều đó có ý nghĩa gì đối với Trái đất? Chà, hóa ra tiếp cận gần nhất giữa tiểu hành tinh và Trái đất trong năm nay sẽ nằm ở đâu đó giữa một cú va chạm trực tiếp và một cú sượt qua - với tiểu hành tinh trong khoảng cách gần hơn 3,7 triệu km!
Chúng ta cũng có thể tính toán khả năng tiểu hành tinh sẽ va vào Trái đất trong lần tiếp cận lần này. Tỷ lệ có thể xảy ra là 0,41%, hoặc khoảng 1 trên 240. Nói cách khác, cho đến nay kết quả có khả năng xảy ra cao nhất là vào ngày 2 tháng 11 tiểu hành tinh sẽ đi sượt qua hành tinh của chúng ta.
Nhưng nếu tiểu hành tinh 2018 VP va chạm vào hành tinh của chúng ta thì sao?
Như Terry Pratchett vĩ đại đã từng viết, “Cơ hội một trong một triệu vẫn có thể là cơ hội”. Nhưng bạn đã bao giờ nghe ai đó nói đến "Cơ hội 1 trong 240 chưa, và liệu nó có thể xảy ra không?".
Vậy chúng ta có nên lo lắng không?
Câu trả lời ở đây là chúng ta quay trở lại việc phát hiện ra VP₁ 2018 đã gặp khó khăn như thế nào. Dựa trên mức độ mờ nhạt của nó, các nhà thiên văn ước tính nó chỉ có chiều ngang khoảng 2 mét. Trong khi đó, các vật thể có kích thước nhỏ như vậy rất khó phát hiện và vẫn thỉnh thoảng đập vào Trái đất.
Các tiểu hành tinh lớn hơn gây ra nhiều thiệt hại hơn, như chúng ta đã được biết đến một cách ngoạn mục vào tháng 2 năm 2013, khi một tiểu hành tinh có chiều ngang 20 mét phát nổ trong bầu khí quyển của Trái đất phía trên thành phố Chelyabinsk của Nga.
Một cảnh quay về vụ nổ trên không tại Chelyabinsk và hậu quả của nó, vào ngày 15 tháng 2 năm 2013.
Vụ nổ trên không Chelyabinsk rất ngoạn mục, và sóng xung kích đã làm hư hại các tòa nhà và làm bị thương hơn 1.500 người. Nhưng đó là một đối tượng có đường kính gấp mười lần đường kính của 2018 VP₁ - có nghĩa là nó có thể nặng hơn ít nhất 1.000 lần và có thể thâm nhập sâu hơn vào bầu khí quyển trước khi phát nổ rực lửa và tiêu tan.
VP 2018 quá nhỏ nên không có mối đe dọa nào. Nó gần như chắc chắn sẽ bốc cháy vô hại trong bầu khí quyển của chúng ta trước khi chạm tới mặt đất. Nhiều khả năng, nó sẽ phát nổ trong một “vụ nổ trên không”, cách mặt đất hàng chục km - chỉ để lại những mảnh nhỏ rơi xuống bề mặt Trái đất.
Nếu VP₁ 2018 đặc biệt mạnh mẽ (là một tiểu hành tinh kim loại, chứ không phải là đá hoặc băng giá), nó có thể rơi xuống mặt đất - nhưng ngay cả khi đó, nó vẫn quá nhỏ để gây ra thiệt hại đáng kể.
Phải nói rằng, quả cầu lửa khi tiểu hành tinh đi vào bầu khí quyển của Trái đất sẽ rất ngoạn mục. Nếu chúng ta thực sự may mắn, nó có thể được mạng lưới Fireball toàn cầu (do Đại học Curtin dẫn đầu) ghi lại trên hệ thống máy ảnh quan sát của họ.
Với hình ảnh của quả cầu lửa từ một số máy ảnh, các nhà nghiên cứu có thể tìm ra nơi mà có bất kỳ mảnh vỡ nào rơi xuống để thu hồi nó. Một thiên thạch mới rơi là một mảnh nguyên sơ mà từ đó chúng ta có thể tìm hiểu rất nhiều về lịch sử của Hệ Mặt trời.
Kết luận về nguy cơ của tiểu hành tinh 2018 VP
Không có gì ngạc nhiên khi trong một năm như thế này, VP 2018 đã tạo ra một số sự phấn khích và xôn xao trên các phương tiện truyền thông.
Nhưng, rất có thể, ngày 3/11 tới sẽ không có chuyện gì xảy ra. VP₁ 2018 sẽ trôi qua, có thể không nhìn thấy, quay trở lại với quỹ đạo của nó trong không gian.
Tuy nhiên, ngay cả khi Trái đất đang ở trong tình trạng có nhiều thảm họa như hiện nay, cũng không có gì phải lo lắng cả. Tệ nhất là ai đó, ở đâu đó trên thế giới, sẽ nhìn thấy một quả cầu lửa ngoạn mục - và mọi người ở Mỹ có thể chỉ được xem một số pháo hoa ngoạn mục trước bầu cử.
Hay nói một cách khác: “Như chúng ta biết, đó không phải là ngày tận thế và chúng ta vẫn cảm thấy ổn”.
Ánh Dương
