Văn hóa thúc đẩy sự tiến hóa của con người nhanh hơn di truyền

Giúp NTDVN sửa lỗi

Trong một nghiên cứu mới, các nhà nghiên cứu của Đại học Maine phát hiện ra rằng văn hóa giúp con người thích nghi với môi trường sống và vượt qua thử thách tốt hơn và nhanh hơn so với di truyền.

Sau khi tiến hành đánh giá sâu rộng các tài liệu và bằng chứng về quá trình tiến hóa lâu dài của con người, các nhà khoa học Tim Waring và Zach Wood kết luận rằng con người đang trải qua một "quá trình chuyển đổi tiến hóa đặc biệt", trong đó tầm quan trọng của văn hóa, chẳng hạn như kiến thức, hành động và kỹ năng đã học, đang vượt qua giá trị của gen vốn được cho là yếu tố chính của quá trình tiến hóa của loài người.

Waring cho rằng, văn hóa là một yếu tố không được đánh giá cao trong quá trình tiến hóa của loài người. Waring và Wood cho rằng: “Giống như gen, văn hóa giúp con người thích nghi với môi trường sống và đáp ứng những thách thức về sinh tồn và sinh sản. Tuy nhiên, văn hóa sẽ có hiệu quả hơn gen vì việc vận dụng kiến thức nhanh hơn và linh hoạt hơn so với việc thừa kế gen”.

Waring cho rằng văn hóa là một cơ chế thích ứng mạnh mẽ hơn vì một số lý do: biến đổi gen chỉ xảy ra một lần trong một thế hệ, trong khi các hoạt động văn hóa có thể được học hỏi nhanh chóng và cập nhật thường xuyên. Văn hóa cũng linh hoạt hơn so với gen, chuyển đổi gen cứng nhắc và giới hạn trong thông tin di truyền của cha mẹ, trong khi văn hóa dựa trên sự học hỏi linh hoạt của con người và có hiệu quả không giới hạn với khả năng tận dụng thông tin từ các đồng nghiệp và chuyên gia, không bị giới hạn từ cha mẹ. Kết quả là, tiến hóa văn hóa là một kiểu thích nghi mạnh mẽ hơn so với di truyền.

Waring, một phó giáo sư về mô hình hệ thống sinh thái xã hội và Wood, một cộng sự nghiên cứu sau tiến sĩ của Trường Sinh học và Sinh thái, vừa công bố những phát hiện của họ trong một bài phê bình trên tạp chí Proceedings of the Royal Society B, tạp chí nghiên cứu sinh học hàng đầu của Hiệp hội Hoàng gia ở London.

Waring cho biết: "Nghiên cứu này giải thích tại sao con người là một sinh vật rất đặc biệt. Chúng ta tiến hóa cả về mặt di truyền và văn hóa theo thời gian, nhưng chúng ta đang tiến hoá nhiều hơn bởi văn hóa và ngày càng ít hơn bởi di truyền".

Văn hóa đã ảnh hưởng đến cách con người sinh tồn và phát triển trong nhiều thiên niên kỷ. Theo Waring và Wood, sự kết hợp của cả văn hóa và gen đã thúc đẩy một số khả năng thích nghi chính ở con người như giảm bớt tính hung hăng, thiên hướng hợp tác, khả năng hợp tác và năng lực học hỏi xã hội. Các nhà nghiên cứu cho rằng sự thích nghi của con người được thúc đẩy bởi nền văn hóa và yêu cầu các gen thích ứng.

Waring và Wood cho rằng văn hóa đóng vai trò đặc biệt quan trọng. Theo các nhà nghiên cứu, các yếu tố như sự phù hợp, bản sắc xã hội, các chuẩn mực chung và thể chế - những yếu tố không có sự tương đồng về mặt di truyền - làm cho sự tiến hóa bởi văn hóa mang tính định hướng xã hội. Do đó, sự thích nghi của cá nhân theo các chuẩn mực văn hoá và việc duy trì thể chế xã hội giúp các cá nhân có thể sinh tồn bền vững hơn.

Theo các nhà nghiên cứu, "tuân theo văn hóa vùng miền thông qua giá trị của việc nhận thức và truyền đạt văn hóa trong quần thể xã hội sẽ giải quyết các vấn đề thích nghi môi trường sống dễ dàng hơn so với việc biến đổi gen. Sự thích nghi văn hóa cũng có thể xảy ra nhanh hơn ở các khu vực lớn hơn so với các nhóm nhỏ”.

Các quần thể xã hội luôn ưu tiên thúc đẩy văn hóa và văn hóa hiện thúc đẩy sự tiến hóa của con người nhiều hơn là di truyền. Waring và Wood nhận thấy rằng bản thân quá trình tiến hóa hướng theo quần thể xã hội nhiều hơn.

Waring cho biết: “Về lâu dài, chúng tôi cho rằng con người đang tiến hóa từ các sinh vật di truyền riêng lẻ thành các quần thể xã hội có văn hóa, tương tự như các quần thể đàn kiến và tổ ong. Xét cho cùng, phép ẩn dụ 'xã hội là sinh vật' cũng không phải là ẩn dụ. Cái nhìn sâu sắc này có thể giúp xã hội hiểu rõ hơn về cách các cá nhân có thể hòa nhập vào một xã hội được tổ chức tốt và đôi bên cùng có lợi. Lấy ví dụ như đại dịch coronavirus. Một chương trình ứng phó dịch bệnh quốc gia hiệu quả thực sự là một hệ thống miễn dịch quốc gia và mỗi chúng ta có thể học trực tiếp từ cách hệ thống miễn dịch hoạt động để cải thiện miễn dịch COVID”.

Theo Phys.org



BÀI CHỌN LỌC

Văn hóa thúc đẩy sự tiến hóa của con người nhanh hơn di truyền