Giữa sa mạc mênh mông vô cùng vô tận, nhiều người băn khoăn tự hỏi tại sao lại có một con tàu “ma” đang phơi mình dưới ánh mặt trời! Làm sao nơi vùng biển lại hóa thành sa mạc? qua năm tháng lâu dài ai biết điều gì đã từng diễn ra?
Biển Aral có diện tích gần 70.000 km2, từng là một trong những biển lớn nhất trên thế giới. Ngày nay nó chỉ còn khoảng 5.000 km2 có nước bao phủ, chia thành 4 hồ nhỏ.
Thực tế, những xác con tàu cũ ấy là dấu tích còn lại của một thời đã qua khi Biển Aral. Vùng biển đã biến mất này thực chất là một cái hồ nhưng được gọi là biển.
Uzbekistan từng là lời nơi giàu có với lượng cá dồi dào, mang lại sự thịnh vượng và buôn bán sầm uất cho những dân cư quanh đó.
Đến nay, nếu tính theo thời gian trên vũ trụ thì cũng chỉ mới có mấy ngày trôi qua, nhiều vùng biển đã cạn nước, cá chết sạch và những thứ còn lại chỉ là những xác tàu sầu não còn lưu lại.
Chính quyền Liên Xô trước đây từng muốn dùng nước trong hồ này tưới tiêu cho những khu vực sa mạc xung quanh để sản xuất bông và các sản phẩm khác.
Hệ thống thủy lợi đó được bắt đầu vào những năm 1940 gây ra ảnh hưởng không nhỏ tới biển Aral. Trong những năm 1960, người ta ước tính lượng nước đã giảm khoảng hơn 20 cm/năm và đến những năm 1970 con số này lên tới 60 cm/năm.
Đến những năm 1980, lượng nước cần cho tưới tiêu tăng cao hơn nữa và mực nước trong hồ cũng giảm tới mức kỷ lục 90 cm. Và tới lúc này hồ nước (biển) trở thành nơi chẳng còn gì để “cống hiến”!
Điều đó đồng nghĩa với việc người dân phải đối mặt với vấn đề lớn khi ngành nông nghiệp điêu đứng cộng thêm cả nghề cá của họ cũng “tuyệt chủng”!
-
- Biển Aral tại Uzbekistan năm 1989 (trái) và năm 2008 (phải). (Ảnh: NASA)
Đến năm 1991, khi Ukbekistan tách khỏi Nga, không hiểu dòng nước từ đâu bắt đầu xuất hiện.
Tuy nhiên, vấn đề mới có phần nan giải hơn đã xuất hiện khi việc sử dụng nhiều hóa chất trong nông nghiệp đã khiến nước hồ trở nên độc hại, đã ảnh hưởng xấu tới sức khỏe người địa phương; thậm chí tăng nguy cơ của những bệnh nguy hiểm như lao phổi hay ung thư.
Từ năm 2005, những nỗ lực nhằm trả lại thời kì hoàng kim cho hồ nước được thực hiện ráo riết hơn cả. Một con đập được lên kế hoạch nhằm tăng mực nước trong hồ, giảm độ mặn và mang lại sự sống cho nó.
Tuy nhiên, người ta sẽ cần thêm thời gian nữa để khắc phục vấn đề mà Tổng thư ký Liên Hiệp Quốc Ban Ki-moon vào thời gian đó gọi là một trong những thảm họa môi trường tồi tệ nhất trong thời đại của chúng ta.
Ngọc Mai
