Bắc Kinh khao khát đưa đồng nhân dân tệ (CNY) trở thành đồng tiền của thế giới; nhưng điều này sẽ không khả thi trừ khi Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) dỡ bỏ các biện pháp kiểm soát vốn và cho phép thị trường định giá tiền tệ. Tuy nhiên, ngay cả khi đó, đồng USD rất có thể vẫn là đồng tiền phổ biến nhất thế giới.
Trong 2 tháng qua, đồng CNY đã có một số bước tiến hướng tới quốc tế hóa. Bắc Kinh đã phát hành đồng CNY điện tử, Nga chấp nhận sử dụng đồng CNY, Ảrập Xêút có thể cho phép Trung Quốc thanh toán một số giao dịch mua dầu bằng đồng CNY, và thảo luận về dự trữ ngoại tệ bằng CNY đang được xúc tiến tại một số quốc gia khác.
Nhiều người suy đoán rằng việc quốc tế hóa đồng CNY có thể được đẩy nhanh khi mà ĐCSTQ giúp Nga đối phó với các lệnh trừng phạt quốc tế. Tuy nhiên, vấn đề là trong khi Trung Quốc muốn đồng tiền của mình được sử dụng rộng rãi, như đồng USD hoặc đồng EUR, thì chính quyền trung ương lại không muốn cho phép đồng CNY tự do di chuyển qua biên giới, cũng như không cho phép thị trường mở hoàn toàn quyết định tỷ giá hối đoái.
Hệ thống hiện hành cho phép ĐCSTQ điều chỉnh lượng CNY chảy vào và chảy ra khỏi đất nước. Ngân hàng Trung ương Trung Quốc có tác động lớn đến giá trị của đồng CNY.
Tình thế tiến thoái lưỡng nan trong việc quốc tế hóa đồng CNY của Trung Quốc là một ví dụ kinh điển về cái mà các nhà kinh tế học gọi là bộ ba bất khả thi (the impossible trinity.). Về cơ bản, một chính quyền trung ương không thể cùng lúc có ba thứ: Tỷ giá ổn định, dòng vốn luân chuyển tự do, và chính sách tiền tệ độc lập. Để đồng CNY có thể quốc tế hóa, Bắc Kinh sẽ phải từ bỏ ít nhất một trong ba thứ, điều mà dường như họ chưa bao giờ muốn làm.
Để đồng CNY thay thế đồng USD trở thành đồng tiền toàn cầu, đồng CNY cần phải có khả năng chuyển đổi hoàn toàn. Hiện tại, đồng CNY chỉ được coi là có khả năng chuyển đổi một phần. Để đạt được khả năng chuyển đổi hoàn toàn, đồng CNY sẽ phải tiếp xúc với và chịu ảnh hưởng của các lực lượng thị trường, trong khi điều này đòi hỏi Trung Quốc phải tự do hóa nền kinh tế và đại tu hệ thống tài chính.
Nếu Bắc Kinh muốn các nước khác chọn đồng CNY làm đồng tiền dự trữ, thì lượng CNY ở ngoại quốc sẽ phải tăng lên. Điều này chỉ có thể đạt được bằng cách loại bỏ các biện pháp kiểm soát dòng vốn của chính quyền Trung Quốc. Nếu thực hiện các bước đi này, Bắc Kinh có thể phải đối mặt với việc đồng CNY bị định giá cao, trong khi đây là điều mà Trung Quốc đã đấu tranh để ngăn chặn trong nhiều thập kỷ. Từ trước đến nay, ĐCSTQ luôn muốn hạ thấp giá trị đồng CNY để giữ cho nguồn lao động trong nước rẻ hơn các nước khác và khiến hàng hóa xuất khẩu trở nên hấp dẫn hơn trên thị trường ngoại quốc.
Hiện tại, đồng USD chiếm 60% dự trữ ngoại tệ của thế giới. Các ngân hàng nước ngoài nắm giữ 950 tỷ USD tiền mặt và 7,55 ngàn tỷ USD trái phiếu kho bạc Mỹ. Do đồng CNY được sử dụng trong chưa đến 2% thanh toán thương mại toàn cầu và chỉ chiếm 2,5% dự trữ ngoại tệ, nên số lượng đồng CNY có sẵn trên thị trường thế giới cần tăng lên gần 30 lần để có thể thay thế đồng USD.
Khi Trung Quốc gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO), quốc gia này hứa sẽ tự do hóa các quy định về thị trường hối đoái. Nhưng với sự can thiệp và điều tiết tài chính thái quá của Ngân hàng Trung ương trong 2 năm qua, Bắc Kinh dường như không sẵn sàng từ bỏ quyền kiểm soát. Trong lịch sử, ĐCSTQ luôn coi việc kiểm soát vốn là rất quan trọng đối với sự phát triển kinh tế.
Bằng cách kiểm soát giá trị của đồng tiền, Trung Quốc đã giữ cho hàng hóa xuất khẩu luôn có mức giá rẻ, qua đó thúc đẩy tăng trưởng kinh tế dựa vào xuất khẩu. Hậu quả là, các công ty, tổ chức tài chính và các cá nhân ở Trung Quốc phải tuân theo chính sách tài khoản vốn “đóng” (“closed” capital account policy) của ĐCSTQ. Chính sách này ngăn chặn dòng tiền tự do di chuyển sang các quốc gia khác.
Giao dịch ngoại hối được giám sát bởi Cục Quản lý Ngoại hối Nhà nước (SAFE) và Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc (PBOC). SAFE chịu trách nhiệm thiết lập các quy định liên quan và quản lý dự trữ ngoại hối của Trung Quốc. Nhận được phê duyệt SAFE cũng là điều cần thiết đối với các khoản thanh toán ngoại hối ra nước ngoài.
Ngoài SAFE, các khoản đầu tư ra ngoại quốc phải được xem xét bởi 3 cơ quan khác, bao gồm Ủy ban Cải cách và Phát triển Quốc gia (NDRC), Bộ Thương mại (MOFCOM) và Ngân hàng Trung ương (PBOC).
Nếu một công ty không tuân thủ các yêu cầu của SAFE, thì sở ngoại hối có thể tiếp quản tài khoản vốn của họ và các ngân hàng sẽ từ chối xử lý hoạt động kinh doanh ngoại hối của công ty. Các ngân hàng cũng sẽ chặn công ty chia lợi nhuận cho cổ đông ngoại quốc. Có rất nhiều hạn chế đối với việc chuyển tiền ra ngoại quốc, thương mại xuyên biên giới, và đầu tư xuyên biên giới.
Đồng USD có thể vẫn là đồng tiền dự trữ của thế giới trong nhiều năm tới
Ngay cả khi ĐCSTQ ban hành những thay đổi cấu trúc cần thiết để quốc tế hóa đồng CNY, thì đồng USD vẫn có khả năng là đồng tiền dự trữ của thế giới trong nhiều năm tới. Trước khi chọn một loại đồng tiền để đầu tư, một Ngân hàng Trung ương sẽ xem xét vài thông số.
Đầu tiên, họ xem xét khả năng bị vỡ nợ của người đi vay. Chính phủ Mỹ chưa bao giờ vỡ nợ, làm cho rủi ro đối với các trái phiếu Kho bạc Mỹ bằng không.
Tiếp theo, ngân hàng muốn biết liệu lợi nhuận từ khoản đầu tư có bị mất giá do đồng tiền ấy trượt giá hay không. Một ví dụ gần đây về loại rủi ro tiền tệ này là các khoản đầu tư bằng đồng rúp Nga. Ngay cả với lãi suất 20%, các khoản đầu tư bằng đồng rúp vẫn thua lỗ vì đồng tiền này đã mất hơn 30% giá trị kể từ khi Nga xâm lược Ukraine. Đồng USD có rất ít khả năng xảy ra tình trạng trượt giá mạnh kiểu này.
Cuối cùng, ngân hàng cần biết liệu khoản đầu tư có thể dễ dàng bán hoặc chuyển đổi thành tiền mặt hay không. Tính thanh khoản của nợ chính phủ Mỹ được coi là gần bằng tính thanh khoản của tiền mặt, vì có một thị trường rộng lớn nơi mà các trái phiếu Kho bạc Mỹ có thể được bán ngay lập tức với bất kỳ số lượng nào. Trung bình, hơn nửa nghìn tỷ USD trái phiếu Kho bạc Mỹ được mua và bán mỗi ngày.
Bài viết chỉ phản ánh quan điểm của tác giả, không nhất thiết phản ánh quan điểm của NTDVN.
Tác giả Antonio Graceffo đã có hơn 20 năm làm việc tại châu Á. Ông tốt nghiệp Đại học Thể thao Thượng Hải và có bằng MBA của Đại học Giao thông Thượng Hải; và hiện là Giáo sư và nhà phân tích kinh tế Trung Quốc. Ông viết bài cho nhiều phương tiện truyền thông quốc tế. Một số cuốn sách về Trung Quốc của ông gồm: Beyond the Belt and Road: China’s Global Economic Expansion (Đằng sau Vành đai và Con đường: Sự mở rộng kinh tế toàn cầu của Trung Quốc); và A Short Course on the Chinese Economy (Khóa học ngắn hạn về kinh tế Trung Quốc).
Lê Minh
Theo The Epoch Times
