Trung Quốc đứng sau quyết định nhanh chóng của Barbados về việc loại bỏ Nữ hoàng Anh khỏi quyền nguyên thủ quốc gia. Đã đến lúc thế giới phải chán ngán thốt lên rằng “Lại là Sáng kiến Vành đai và Con đường (BRI)?”
Chính quyền Trung Quốc cung cấp các khoản vay lãi suất cao và không bền vững được thế chấp bằng tài nguyên thiên nhiên của các nước, thông qua dự án "con đường tơ lụa mới" - BRI. Và thế là, "con nợ" có nguy cơ buộc phải bán cả “thế hệ tương lai” để trả nợ hiện tại, thậm trí thành chư hầu của Trung Quốc.
Bán cả ‘thế hệ tương lai’ để trả nợ Trung Quốc?
Trên khắp thế giới, những người cầm quyền Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) đang “cắm những lá cờ” với tốc độ như các nhà thám hiểm thời Victoria đang tuyên bố khám phá ra những vùng đất và vùng biển.
Sử dụng nợ thay vì pháo hạm, người Trung Quốc đang buộc các quốc gia mới vào trật tự “đế quốc chủ nợ” của chính họ.
Có vẻ như Barbados là “viên ngọc” mới nhất trong “chuỗi ngọc trai” của “hoàng gia Bắc Kinh”. Tuần trước, hòn đảo này thông báo rằng, sau gần 400 năm, Hoàng gia của Vương quốc Anh sẽ không còn cai trị họ nữa, và Nữ hoàng sẽ không còn được “công nhận” như trước nữa.
-
- Nữ hoàng Elizabeth II bắt tay Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình trong Lễ diễu hành của Đội Vệ binh trong Lễ đón chính thức Chuyến thăm cấp Nhà nước Trung Quốc vào ngày 20 tháng 10 năm 2015 tại London, Anh (Ảnh: Chris Jackson - WPA Pool / Getty Images)
Là một quốc vương lập hiến, Nữ hoàng Elizabeth chưa bao giờ thực hiện bất kỳ quyền lực nào đối với 300.000 cư dân. Trong khi Barbados đã tồn tại trong nhiều thập kỷ, là một khu vực hiến pháp độc lập và một nền dân chủ trong Khối thịnh vượng chung.
Vậy tại sao lại có sự thay đổi? Điều gì đã khiến người dân Barbados phải tìm một nguyên thủ quốc gia mới và chấm dứt sự cai trị “mang tính biểu tượng” của nguyên thủ quốc gia được kính trọng?
Trên thực tế, Chính phủ Anh cũng không làm gì cả. Động thái mà chúng ta đang thấy có liên quan đến một cuộc tranh giành quyền lực mới. Chính trị đã nhường chỗ cho “canh bạc lớn”, khi mà các quốc gia đang vay vốn từ các ngân hàng nhà nước Trung Quốc và đặt cược rằng họ có thể trả lại trước khi các điều khoản trả nợ đến hạn.
Các cảng, thành phố, đường bộ và đường sắt (thuộc BRI) đang được xây dựng trên cơ sở chưa từng có, với sự kỳ vọng của các chính quyền “con nợ” rằng khoản vay sẽ không bao giờ rơi vào “bế tắc”.
Nhưng giống như nhà ảo thuật, sự thu hút của “tiền miễn phí” của Bắc Kinh đang che đậy một chương trình nghị sự “ẩn” - đây không phải là về phát triển, mà là về sự thống trị.
Sử dụng nợ thay vì pháo hạm
Trên khắp thế giới, chúng ta đang bắt đầu thấy chi phí thực của các khoản vay giá rẻ này. Đúng là chính phủ Sri Lanka đã không bị yêu cầu phải “tuân theo bất kỳ nguyên tắc quản trị tốt nào” khi họ ký các khoản vay để xây dựng cảng tại Hambantota, trong khi nhiều người cho vay có nguyên tắc hơn có thể sẽ yêu cầu. Nhưng điều đó không có nghĩa là tiền đến mà không có ràng buộc.
Không giống như khoản vay của Ngân hàng Thế giới, hoặc viện trợ phát triển của Vương quốc Anh, vay BRI sẽ không có đàm phán lại khi vỡ nợ. Việc thu hồi nợ được kích hoạt ngay lập tức, và chính quyền Trung Quốc “ẵm gọn” hợp đồng thuê 99 năm đối với một cảng lớn ở Ấn Độ Dương.
Điều tương tự cũng đã xảy ra ở các nước khác trên thế giới, đơn giản vì Bắc Kinh cho rằng “nợ rẻ hơn thuốc súng” - tất nhiên cũng là một phát minh của ĐCSTQ - và hiệu quả hơn nhiều.
Các chủ ngân hàng Trung Quốc và các khoản vay tiền mặt giá rẻ của họ đang thực hiện công việc, vốn từng được thực hiện bởi quân đội và súng đạn.
-
- Nữ hoàng Elizabeth II bắt tay Sir Elliott Belgrave của Barbados trong một buổi tiệc chiêu đãi bữa trưa tại Cung điện Buckingham vào ngày 10/6/2016 ở London, Vương quốc Anh. (Ảnh: John Stillwell - WPA Pool / Getty Images)
Tất nhiên không thiếu những lời tâng bốc. Năm ngoái, Thủ tướng Andrew Holness của Jamaica đã đăng ký BRI của Bắc Kinh - một loạt các dự án cơ sở hạ tầng rộng lớn được tài trợ bằng tiền của Trung Quốc - và được đối xử “đặc biệt” tại diễn đàn thương mại Thượng Hải.
Vài năm trước đó, Thủ tướng Barbados khi đó là Freundel Stuart đã đăng ký kế hoạch BRI này, và thậm chí còn thảo luận về việc hợp tác với Quân đội Giải phóng Nhân dân Trung Hoa.
ĐCSTQ viết lại ‘hệ điều hành toàn cầu’ bằng tiền
Trung Quốc đang đạt được những gì Liên Xô không đạt được với quân đội và vũ khí. Họ đang cố gắng viết lại “hệ điều hành toàn cầu”. Và họ đang thành công. Hợp tác quốc tế từ thương mại đến công nghệ đang diễn ra một cách "có tổ chức" theo nguyên tắc của Bắc Kinh.
Cho đến nay, các nguyên tắc thương mại toàn cầu về quyền cá nhân, quyền riêng tư và quy định của pháp luật đã được mã hóa vào lối sống của chúng ta và quyết định cách chúng ta làm việc. Các nhà cầm quyền ĐCSTQ đã chống lại các nguyên tắc như vậy và thiết lập trật tự dựa trên “luật lệ” mà họ quy định.
Chế độ “thực dân mới” của Bắc Kinh không có thời gian cho các tác nhân độc lập trên vũ đài thế giới, họ coi sự kiểm soát của ĐCSTQ là chìa khóa thành công. Và đó là một thách thức đối với tất cả chúng ta. Bởi vì chỉ những người đồng ý “cúi đầu” trước “Hoàng đế mới” này mới có thể sống chung với sự thay đổi.
Tất cả chúng ta đang ở dưới cái bóng của một ngai vàng mới. ĐCSTQ đang tìm cách tái tạo hệ thống chỉ huy và kiểm soát nội bộ của chính họ trên quy mô toàn cầu. Cũng như 34 tỉnh của họ phải tuân theo các quy tắc của Chủ tịch kiêm Tổng Bí thư Tập Cận Bình, các “thuộc địa mới” - vốn được quản lý bằng “nợ” - cũng phải nghe theo chỉ thị.
Chỉ trong vài năm, ĐCSTQ đã nắm quyền lãnh đạo từ một cơ quan của Liên Hợp Quốc lên bốn cơ quan - và các quyết định của họ đang được thực thi.
Chẳng hạn như Liên minh Viễn thông Quốc tế 155 năm tuổi. Liên minh này đã chuyển từ “mô hình mạng phân tán” của phương Tây đối với internet - theo đó nhà nước có ít quyền lực - sang một cách mới là đặt trụ sở xung quanh các thành phố trên khắp thế giới - phản ánh quan điểm độc đoán của Thư ký người Trung Quốc của liên minh quốc tế này là Houlin Zhao.
-
- Thư ký quốc tế của Liên minh Viễn thông Quốc tế (ITU) Houlin Zhao và các đại diện khác trong cuộc họp báo khai mạc Hội nghị Phát triển Viễn thông Thế giới tại Trung tâm Hội nghị Quốc tế Hyderabad (HICC) vào ngày 24/5/2010 (Ảnh: NOAH SEELAM / AFP qua Getty Images)
Ấn Độ chắc chắn rằng hiểu rõ tất cả những điều này thực sự có ý nghĩa gì, khi mà chính quyền Trung Quốc đang đe dọa biên giới của họ một lần nữa. Và chúng ta cũng nên thức tỉnh. Chúng ta nên làm gì về nó? Làm thế nào để tránh được một cuộc đụng độ đế quốc khác hoặc - tệ hơn - một cuộc chinh phục?
Chúng ta có thể học hỏi từ quá khứ của mình. Chúng ta biết rằng các nguyên tắc được mã hóa thành các hiệp ước và thể chế thời hậu chiến đã giúp các quốc gia thành công và xác định tương lai của chính mình. Họ đã ngăn chặn sự bành trướng của Liên Xô và mang lại thời kỳ tăng trưởng toàn cầu trong hòa bình dài nhất trong lịch sử.
Chúng ta có thể làm điều đó một lần nữa. Chúng ta cần gắn kết mọi người lại với nhau theo pháp quyền và các nguyên tắc về cá nhân, chủ quyền, nhân quyền và tự do.
Gỡ bẫy nợ Trung Quốc
Nếu chúng ta muốn gỡ được bẫy nợ của Trung Quốc, chúng ta sẽ cần sự hỗ trợ rộng rãi cho các dự án thực sự, và sẽ phải ngăn chặn tham nhũng.
Chính sách đối ngoại, từ Ấn Độ Dương đến Caribe, là để bảo vệ các giá trị và lợi ích của các nước. Hôm nay, tại Bridgetown, Barbados, “những người anh em họ ở Caribe” đã “tách biệt khỏi” vị quân chủ lập hiến, vốn là cách bảo vệ tốt nhất chống lại “bạo chúa ĐCSTQ” mà cả thế giới biết đến.
Thủ tướng Boris Johnson đã ra lệnh cho các nhà ngoại giao khởi động một nỗ lực mới chống lại “chủ nghĩa bành trướng” của Trung Quốc sau khi Bắc Kinh bị cáo buộc gây áp lực lên Barbados để phế truất Nữ hoàng với tư cách nguyên thủ quốc gia.
Hòn đảo này là một trong số hàng chục quốc gia nằm trong BRI của Trung Quốc. Ông Johnson, người lo ngại rằng thiệt hại kinh tế do Covid-19 gây ra sẽ khiến các nước thậm chí dễ bị thống trị hơn, vì vậy yêu cầu Trung Quốc minh bạch” hơn về các giao dịch tài chính của mình với các nước khác.
Thủ tướng Anh chống lại 'chủ nghĩa bành trướng' của Bắc Kinh
-
- Thủ tướng Anh Boris Johnson trong cuộc họp báo khi kết thúc hội nghị thượng đỉnh G7 vào ngày 24/8/2019 tại Biarritz, Pháp, với chương trình nghị sự sẽ là tình trạng khẩn cấp về khí hậu, chiến tranh thương mại Mỹ-Trung… (Ảnh của Jeff J Mitchell / Getty Images)
Barbados, quốc gia giành được độc lập vào năm 1966, đã tuyên bố vào tuần trước rằng nước này sẽ trở thành một nước cộng hòa vào năm 2021: Toàn quyền Dame Sandra Mason nói rằng “đã đến lúc bỏ lại hoàn toàn quá khứ thuộc địa của chúng ta... Người dân Barbados muốn có một Nguyên thủ quốc gia của Barbados".
Tình báo Hoa Kỳ đã chia sẻ với Vương quốc Anh rằng Barbados đã bị ĐCSTQ gây áp lực để buộc họ cắt đứt quan hệ với Anh.
Tom Tugendhat, Chủ tịch Ủy ban Đối ngoại Tory, nói rằng vụ việc cho thấy Trung Quốc đang “buộc các quốc gia vào trật tự đế quốc của họ bằng cách triển khai 'ngoại giao nợ' “.
Hôm Chủ nhật (ngày 25/9), ông nói: 'Barbados có thể là chiến tích mới nhất trong chuỗi ngọc trai của hoàng gia Bắc Kinh... 'Trò chơi vĩ đại' đã thắng thế khi các nước đang vay tiền từ các ngân hàng nhà nước Trung Quốc và đặt cược họ rằng có thể trả lại trước khi các điều khoản mặc định đến hạn”.
-
- Một nguồn tin đã mô tả sáng kiến 'Vành đai và Con đường' của Trung Quốc như một 'rào cản' đối với thế giới đang phát triển
Ông nói thêm: “Chúng ta nên nhắc nhở những ‘người anh em họ ở Caribe’ của chúng ta rằng một vị quân chủ lập hiến, đặc biệt là dưới thời Nữ hoàng vô song của chúng ta, là cách bảo vệ tốt nhất chống lại bạo chúa”.
Chủ nghĩa 'đế quốc chủ nợ' của Trung Quốc
Các số liệu mà MoS nhìn thấy lần đầu tiên đã tiết lộ quy mô thực sự về khả năng tiếp cận của Trung Quốc đối với các nước nghèo hơn, với số tiền nợ Trung Quốc chiếm gần 1/3 GDP của một số nước.
Pakistan đứng đầu danh sách các nước nhận nợ, trong đó Islamabad nợ Trung Quốc tổng cộng 27 tỷ bảng Anh. Quốc gia có đòn bẩy tài chính cao nhất là Campuchia, với 5 tỷ bảng Anh nợ (chiếm 29,5% GDP).
Các nước “con nợ lớn” khác bao gồm Lào với 26,1% GDP; Zambia với 23,4%; Ethiopia với 17,7% và Belarus với 13%.
Động lực mới của ông Johnson đánh dấu sự thay đổi chính sách rõ rệt so với các Chính phủ trước đây, khi mà các các đời thủ tướng Theresa May, Philip Hammond, đã thúc đẩy Anh hoàn toàn tán thành “động lực đầu tư toàn cầu” của Trung Quốc.
-
- Danh sách 30 quốc gia đang gánh "nợ khổng lồ" từ BRI của Trung Quốc
Tâm lý “bài Trung” đang bùng nổ sau khi các nghị sĩ phản đối việc hãng công nghệ Huawei được giao vai trò chủ chốt trong việc xây dựng mạng 5G của Vương quốc Anh.
Một nguồn tin cho biết: “Khi dịch viêm phổi Vũ Hán tàn phá các quốc gia đang phát triển, nhiều quốc gia thấy mình trong thế kẹt với Trung Quốc do những khoản nợ khổng lồ mà họ mắc phải”.
BRI rõ ràng là một kế hoạch bành trướng của Trung Quốc - chẳng hạn như Bắc Kinh đang tài trợ cho một tuyến đường sắt cao tốc ở Lào, với chi phí tương đương hơn 1/4 GDP của đất nước này.
Nguồn tin nói thêm: “Với tư cách là thành viên của cả Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc và G20, Trung Quốc cần thực hiện các nghĩa vụ của mình và chấm dứt tình trạng thiếu minh bạch kinh niên”.
Charlie Robertson, tác giả cuốn sách “Tỷ phú nhanh nhất: Câu chuyện đằng sau cuộc cách mạng kinh tế châu Phi”, và là chuyên gia về ngoại giao nợ của Trung Quốc, cho biết: “Trung Quốc đang xuất khẩu tiền của mình sang các nước khác như một bài toán trong thống trị toàn cầu”.
Điều này chắc chắn đã dẫn đến các thuyết âm mưu, về việc Trung Quốc hy vọng rằng các nước này sẽ vỡ nợ để họ có thể chiếm được cơ sở hạ tầng quan trọng.
Tại sao luôn có ‘con mồi mới’ sập ‘bẫy nợ’ này?
Theo Forbes, giáo sư Panos Mourdoukoutas thuộc Đại học Columbia (Mỹ) nhận định: “Các dự án đầu tư từ nguồn vốn Trung Quốc bị độn giá khủng khiếp bởi chúng do các công ty Nhà nước Trung Quốc xây dựng; hoàn toàn không tồn tại Quy trình đấu thầu công khai, minh bạch. Nguồn vốn chính đến từ các ngân hàng Nhà nước Trung Quốc, do đó nước chủ nhà trở thành con nợ của Trung Quốc”.
Tờ South China Morning Post phân tích, các ngân hàng Trung Quốc chuyển tiền cho các công ty Trung Quốc mua thiết bị, vật tư tại Trung Quốc rồi xây dựng ở các nước có dự án đầu tư của họ. Tình trạng tham nhũng tại các quốc gia này còn nghiêm trọng, do đó càng đẩy tổng vốn các dự án tăng lên.
Forbes dẫn lời nhà phân tích Ted Bauman của Banyan Hill Publishing cho biết: “Rõ ràng mục tiêu chủ yếu của Trung Quốc không phải là kinh tế mà là địa chính trị. Các khoản đầu tư lớn nhất đều do công ty Nhà nước Trung Quốc thực hiện, tập trung vào hạ tầng. Điều này khiến các nước chủ nhà mắc kẹt trong nợ Trung Quốc”.
Lê Minh
