Việc Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) mua hay bán chứng khoán tạo ra thay đổi đối với nguồn cung tiền. Tuy nhiên các ảnh hưởng có thể bị vô hiệu hóa khi các ngân hàng có thể ký gửi lượng cung tiền mới tạo ra tại Fed mà không đưa vào nền kinh tế. Nguồn cung tiền và lãi suất đang dẫn dắt giá cổ phiếu theo những chiều hướng khác nhau.
Hoạt động mua chứng khoán của Fed sau cuộc khủng hoảng 2008
Trong bài trước, tôi đã giải thích chính sách mua và bán chứng khoán của Fed tác động như thế nào đến lãi suất và giá cổ phiếu (Phần 1: Khi Fed lờ đi tầm quan trọng của cung tiền: Kinh tế thế giới gặp khủng hoảng). Sự thay đổi lớn nhất trong việc mua (hoặc bán) chứng khoán xảy ra từ giữa năm 2007 đến giữa năm 2008. Khi đó, Fed đã bán 40% số chứng khoán đang nắm giữ. Hành động này đã làm giảm lượng cung tiền mạnh (gồm dự trữ ngân hàng và tiền mặt) xuống ngang mức của năm 1999. Việc thiếu cung tiền này tạo ra sự thiếu hụt thanh khoản, giá cổ phiếu sụt giảm và nền kinh tế sụp đổ.
Vào tháng 02/2009, Fed bắt đầu mua lại chứng khoán để khôi phục lại mức cung tiền. Thị trường chứng khoán bắt đầu hồi phục vào tháng 03/2009. Đến tháng 04/2009, Fed không chỉ mua bù lại đủ tất cả các chứng khoán mà họ đã bán ra, mà còn mua thêm 200 tỷ USD. Đến tháng 07/2009, nền kinh tế bắt đầu phục hồi.
Trong 4 năm tiếp theo Fed đã mua một lượng chứng khoán lớn chưa từng có trị giá tới 3 ngàn tỷ USD. Điều này đã nâng tổng số tài sản nắm giữ của Fed lên tới hơn 4 ngàn tỷ USD, mức tăng dự trữ ngân hàng lớn nhất trong lịch sử, vượt quá cả đợt ồ ạt gia tăng các giao dịch mua chứng khoán để tài trợ cho Đệ nhị Thế chiến.
Vào cuối năm 2014, Fed đã ngừng mua chứng khoán. Từ năm 2018 đến cuối năm 2019, Fed đã bán ra 500 tỷ USD chứng khoán. Những thay đổi đáng kể trong việc nắm giữ chứng khoán của Fed thường sẽ có tác động rất lớn đến giá trị cổ phiếu và mức [tổng] chi tiêu (GDP danh nghĩa). Nhưng thực tế là, từ năm 2009 đến năm 2019, chi tiêu hàng năm rất ổn định, với chi tiêu (GDP) tăng trong phạm vi hẹp 3-5%.
Khoản dự trữ ngân hàng ký gửi tại Fed giúp ổn định nền kinh tế
Tại sao việc mua một lượng chứng khoán khổng lồ của Fed không có tác động lớn đến chi tiêu? Làm thế nào mà việc tạm dừng và sau đó bán chứng khoán lại không gây áp lực làm giảm giá chứng khoán và chi tiêu?
Câu trả lời: Hầu hết số tiền mà Fed tạo ra đã không bao giờ được đưa vào nền kinh tế. Như thường lệ, việc Fed mua chứng khoán đã tạo ra nguồn dự trữ mới tại ngân hàng, bổ sung vào các thành phần thô của cung tiền, còn được gọi là tiền mạnh. Tuy nhiên, để các khoản tiền này đi vào nền kinh tế, các ngân hàng cần phải cho vay hoặc đi đầu tư số tiền dự trữ ngân hàng mới của họ. Nếu các ngân hàng giữ nguyên lượng tiền dự trữ mới của họ trong khoản ký gửi với Fed, thì lượng tiền dự trữ mới không làm tăng lượng cung tiền trong nền kinh tế.
Hóa ra các khoản mua chứng khoán của Fed trong giai đoạn đầu của quá trình phục hồi là quá lớn, đến mức các ngân hàng không thể tìm được đủ cách sử dụng sinh lời đối với các khoản dự trữ mới này. Do đó, các ngân hàng đã để lại hầu hết số dự trữ mới này ký gửi vào Fed. Đến năm 2014, các ngân hàng đã có 2,7 nghìn tỷ USD tiền gửi với Fed. Các khoản tiền gửi này đại diện cho cung tiền tiềm năng. Chúng là nguồn tiền tiềm năng, bởi vì một khi các ngân hàng xác định các điều kiện kinh doanh là có lãi, thì họ sẽ cho vay hoặc đầu tư các khoản tiền này vào nền kinh tế.
-
- Đường màu xanh lá cây trên biểu đồ cho thấy tổng lượng chứng khoán mà Fed nắm giữ. Khi Fed mua chứng khoán, đường này đi lên, thể hiện xu hướng làm tăng cung tiền; khi Fed bán chứng khoán, đường đồ thị này đi xuống, thể hiện xu hướng giảm lượng cung tiền. Đường màu đỏ, được gọi là ‘dự trữ ngân hàng’, hiển thị tổng số tiền các ngân hàng ký gửi với Fed. Đây là những khoản tiền được tạo ra từ việc Fed mua chứng khoán. Tuy nhiên, mặc dù số tiền này sẵn sàng để các ngân hàng cho vay và đầu tư, nhưng chúng không trở thành một phần của nguồn cung tiền cho đến khi các ngân hàng sử dụng chúng để cho vay và đầu tư. (Ảnh: Robert Genetski)
Biểu đồ trên cho thấy tổng lượng chứng khoán mà Fed nắm giữ và dự trữ của ngân hàng (số dư ngân hàng trên khoản tiền gửi với Cục Dự trữ Liên bang). Lưu ý cách mà các ngân hàng thường tăng hoặc giảm lượng tiền gửi của họ với Fed như thế nào. Khi làm như vậy, các ngân hàng đã thành công trong việc vô hiệu hóa phần lớn những thay đổi đáng kể của Fed trong việc nắm giữ chứng khoán. Yếu tố tạo sự ổn định này là lý do tại sao [mức tổng] chi tiêu trên thực tế có sự ổn định hơn nhiều so với mức giả định.
Để xác định mức tăng cung tiền vào nền kinh tế, cần phải lấy lượng chứng khoán Fed mua (tạo ra tiền mới trong các ngân hàng) trừ đi số tiền mà các ngân hàng để lại ký gửi với Fed (hoạt động này ngăn cản việc đưa các khoản tiền đó vào nền kinh tế).
Biểu đồ tiếp theo cho thấy hiệu của hai yếu tố này, mà tôi đã chọn gắn nhãn là “lượng thanh khoản”. Bất chấp việc các ngân hàng để lại phần nhiều lượng tiền mới tạo ra tại Fed, lượng thanh khoản vẫn tăng mạnh trong nửa đầu năm 2020. Sau đó, lượng thanh khoản chững lại, trước khi tăng mạnh vào năm 2021.
-
- Đường màu xanh lá cây được gọi là ‘lượng thanh khoản’, thể hiện lượng tiền được đưa vào nền kinh tế do việc Fed mua và bán chứng khoán. Lượng thanh khoản được tính bằng cách lấy các khoản mua chứng khoán của Fed (có xu hướng làm tăng số lượng tiền) trừ đi số tiền mà các ngân hàng để lại khi ký gửi với Fed (vì những khoản tiền này vẫn chưa được đưa vào sử dụng trong nền kinh tế). (Ảnh: Robert Genetski)
Các yếu tố kinh tế đang dẫn dắt giá cổ phiếu theo các chiều hướng khác nhau
Với COVID-19 và việc phong tỏa của chính phủ, Fed tiếp tục một xu hướng mua khác. Như trong các đợt mua trước đó, các ngân hàng để lại phần lớn số dự trữ mới của họ ký gửi vào Fed. Kể từ mùa xuân năm 2020, Fed đã tiếp tục mua chứng khoán với tốc độ ổn định 10% một năm. Việc tăng tiền gửi ngân hàng với Fed một lần nữa giúp trung hoà mức tăng lượng thanh khoản vào cuối năm 2020 và đầu năm 2021. Tuy nhiên, trong năm qua, lượng thanh khoản đã tăng vọt trở lại, tăng ở mức hai con số.
Các đợt đẩy mạnh mua chứng khoán gây chấn động của Fed có thể là một động lực mạnh mẽ khiến giá cổ phiếu tăng cao hơn. Sự gia tăng đáng kể của cung tiền vào nền kinh tế được tiếp tục vào đầu năm nay. Sự gia tăng lượng thanh khoản này sẽ tạo áp lực tăng đáng kể lên giá cổ phiếu cũng như lên chi tiêu trong nửa cuối năm nay.
Trong khi chính sách tiền tệ tiếp tục đẩy giá cổ phiếu lên cao hơn, các yếu tố khác lại đang kéo giá cổ phiếu xuống thấp hơn. Như đã lưu ý trước đây, các nhà đầu tư cổ phiếu nên xem xét các cơ sở cơ bản của cổ phiếu. Phân tích cơ bản của tôi về cổ phiếu sử dụng xu hướng lợi nhuận dài hạn cho S&P500 và lãi suất đối với trái phiếu chất lượng cao, đưa ra một ước tính cơ bản.
Trong quý 4 năm 2021, với S&P500 ở mức 4.600, phân tích của tôi ước tính giá trị của S&P500 vào khoảng 4.160. Do đó, các cổ phiếu trong S&P500 được bán ở mức chỉ cao hơn 10% so với giá trị ước tính của chúng. Điều kiện đã thay đổi kể từ đó. Trong quý 4, lãi suất trái phiếu chất lượng cao là 2,6%. Hiện tại, lãi suất đang là 3,3%. Lãi suất cao hơn làm giảm giá trị của cổ phiếu. Với lãi suất hiện tại, giá trị ước tính của S&P500 ở mức dưới 4.000 một chút. Cả giá trị thị trường của cổ phiếu và giá trị ước tính của chúng đều đã giảm, khiến giá thị trường của cổ phiếu cao hơn giá trị ước tính của chúng khoảng 10%.
Một yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến giá trị tương lai của cổ phiếu là lãi suất sẽ tăng bao nhiêu trong năm tới. Ví dụ: nếu lãi suất trái phiếu tăng một điểm phần trăm, giá trị ước tính cơ bản của S&P500 sẽ giảm xuống còn 3.800 trong quý 4 năm nay.
Các yếu tố kinh tế hiện tại đang dẫn dắt giá cổ phiếu theo các chiều hướng khác nhau. Trong khi dòng tiền tràn vào nền kinh tế đang đẩy giá cổ phiếu lên cao hơn, thì các dự đoán phổ biến về sự gia tăng lãi suất đang kéo giá cổ phiếu đi xuống.
Vào đầu năm nay, các yếu tố kéo giá cổ phiếu xuống thấp hơn đã thắng thế trong cuộc giằng co này. Nếu chính sách tiền tệ chuyển từ mở rộng sang thu hẹp như đã từng thực hiện trong năm 2008, thì sẽ dẫn đến những vấn đề nghiêm trọng cho cả thị trường chứng khoán và nền kinh tế.
Bài viết chỉ phản ánh quan điểm của tác giả, không nhất thiết phản ánh quan điểm của NTDVN.
Tác giả Robert J. Genetski là một nhà kinh tế học, nhà tư vấn, giảng viên, nhà báo và diễn giả. Trong 25 năm qua, với tư cách là người đứng đầu công ty tư vấn của riêng mình, ông đã cung cấp cho khách hàng những hiểu biết sâu sắc về tác động tài chính của các chính sách. Là người đi đầu ủng hộ cho các nguyên tắc cổ điển của thị trường tự do, ông đã viết 5 cuốn sách về chủ đề này, bao gồm: Giành chiến thắng bằng tiền (Winning With Money) (cùng với Beryl W. Sprinkel), Các nguyên tắc kinh tế cổ điển & Sự giàu có của các quốc gia (Classical Economic Principles & the Wealth of Nations), Loại bỏ tà thuật khỏi kinh tế học (Taking the Voodoo Out of Economics), Quốc gia triệu phú (A Nation of Millionaires) và Quốc gia giàu, Quốc gia nghèo (Rich Nation, Poor Nation).
Lê Minh
Theo The Epoch Times
