Một vấn đề không mới đối với ngành sản xuất chip đó là không đáp ứng đủ nhu cầu chip điều khiển màn hình. Các công ty phát triển quá “nóng” - như ngành ô tô, khiến ngành chip “hụt hơi” và như vậy, giá cả cũng tăng vọt. Yếu tố này góp phần gây ra tình trạng thiếu hụt nguồn cung và tăng chi phí đối với các tấm màn hình LCD – các thành phần thiết yếu để sản xuất TV và laptop, cũng như ô tô, máy bay và tủ lạnh cao cấp.
Để hiểu tại sao ngành bán dẫn trị giá 450 tỷ USD lại chìm trong cuộc khủng hoảng, hãy nhìn vào một bộ phận trị giá 1 USD được gọi là trình điều khiển (display driver).
Hàng trăm loại chip khác nhau đã tạo nên ngành công nghiệp silicon toàn cầu, loại “hào nhoáng” nhất đến từ Qualcomm và Intel có giá từ 100 USD đến 1.000 USD/chiếc. Những loại chip này được sử dụng để vận hành máy tính lớn hay là những chiếc smartphone mà bạn dùng hàng ngày. Ngược lại, trình điều khiển lại đóng vai trò “đơn giản” hơn: truyền những hướng dẫn cơ bản để chiếu sáng màn hình điện thoại, màn hình máy tính hoặc hệ thống định vị.
Một vấn đề không mới đối với ngành sản xuất chip đó là không đáp ứng đủ nhu cầu chip điều khiển màn hình. Các công ty phát triển quá “nóng” - như ngành ô tô, khiến ngành chip “hụt hơi” và như vậy, giá cả cũng tăng vọt. Yếu tố này góp phần gây ra tình trạng thiếu hụt nguồn cung và tăng chi phí đối với các tấm màn hình LCD – các thành phần thiết yếu để sản xuất TV và laptop, cũng như ô tô, máy bay và tủ lạnh cao cấp.
"Đây không phải là bộ phận bạn chỉ cần làm là được. Nếu bạn đã có đầy đủ các bộ phận khác, nhưng lại thiếu trình điều khiển, thì sản phẩm vẫn chưa thể hoàn thiện được”, ông Stacy Rasgon, người phụ trách lĩnh vực bán dẫn cho Sanford C. Bernstein, cho biết.
Giờ đây, sự thiếu hụt của một số bộ phận dường như không quan trọng như vậy - ví dụ như chip quản lý năng lượng - đang trở nên phổ biến khắp nền kinh tế thế giới. Các nhà sản xuất ô tô như Ford Motor Co. , Nissan Motor Co. và Volkswagen AG đã buộc phải giảm quy mô sản xuất, dẫn đến doanh thu của ngành ước tính sẽ thiệt hại hơn 60 tỷ USD trong năm nay.
Tình hình hiện tại thậm chí còn u ám hơn. Một cơn bão mùa đông hiếm hoi xảy ra tại bang Texas đã đánh sập hàng loạt dây chuyền sản xuất của Mỹ. Một vụ hỏa hoạn tại một nhà máy trọng điểm của Nhật Bản cũng buộc cơ sở này phải đóng cửa 1 tháng. Gần đây, Công ty Điện tử Samsung cảnh báo về sự “mất cân bằng nghiêm trọng” trong ngành, trong khi Công ty Sản xuất Chất bán dẫn Đài Loan TSMC cho biết họ không thể đáp ứng kịp nhu cầu mặc dù các nhà máy đang hoạt động hơn 100% công suất.
Ông Jordan Wu, đồng sáng lập và giám đốc điều hành của Himax Technologies Co., nhà cung cấp hàng đầu về trình điều khiển màn hình, cho biết: “Tôi chưa từng chứng kiến điều gì như thế này trong 20 năm qua, kể từ khi thành lập công ty”. “Mọi ứng dụng đều thiếu chip".
Nguyên nhân thiếu hụt là gì?
Thời gian trễ sản xuất con chip đang tăng (Nguồn: Bloomberg)
Khủng hoảng thiếu chip được bắt đầu từ một tính toán sai lầm khi đại dịch COVID19 bùng phát vào năm ngoái. Khi Virus Vũ Hán bắt đầu lan rộng từ Trung Quốc ra khắp toàn cầu, nhiều công ty dự đoán rằng người tiêu dùng sẽ giảm thời gian sử dụng các thiết bị công nghệ.
“Tôi đã dự đoán sai”, ông Rasgon nói, “tôi đã sử dụng cuộc khủng hoảng tài chính làm mô hình”, “trên thực tế nhu cầu đã tăng vọt”.
Tuy nhiên, khi bị "mắc kẹt" trong nhà, người tiêu dùng bắt đầu mua các thiết bị công nghệ với tốc độ bùng nổ. Họ mua thêm laptop để giúp con mình có thể học từ xa. Họ mua TV 4K, máy chơi game cầm tay, tủ làm lạnh sữa, nồi chiên không dầu và máy làm sữa hạt để giúp cuộc sống trong thời gian cách ly bớt nhàm chán hơn. Theo đó, đại dịch Covid-19 lại trở thành sự kiện Black Friday kéo dài trên mạng.
Trong khi đó, các lệnh phong tỏa lại buộc các nhà sản xuất ô tô phải đóng cửa nhà máy, đồng thời nhu cầu từ phía khách hàng của họ cũng sụt giảm vì không thể đến showroom. Họ yêu cầu các nhà cung cấp ngừng vận chuyển linh kiện, trong đó có chip – bộ phận ngày càng thiết yếu đối với ô tô.
Cuối năm ngoái, nhu cầu bắt đầu tăng lên. Mọi người muốn ra ngoài nhưng lại không muốn sử dụng phương tiện giao thông công cộng vì lo sợ lây nhiễm. Các nhà sản xuất ô tô đã hoạt động và ồ ạt tìm đến các nhà sản xuất chip như TSMC và Samsung. Kết quả là gì? Họ phải xếp hàng để mua chip vì các nhà cung cấp không thể sản xuất chip kịp để đáp ứng nhu cầu của những khách hàng lâu năm. Vậy là, chỉ vì một năm lập kế hoạch tồi đã dẫn đến tình trạng thiếu chip hàng loạt của các nhà sản xuất ô tô lớn trên thế giới.
Ngay cả hãng công nghệ Apple, một công ty có vốn điều lệ trị giá 2 tỷ USD, cũng là nhà mua chất bán dẫn lớn nhất thế giới khoảng 58 tỷ USD mỗi năm, cũng đã buộc phải trì hoãn việc ra mắt iPhone 12 vào năm ngoái do tình trạng khan hiếm chip.
Nhà phân tích công nghệ và truyền thông tại Mirabaud Neil Campling cho biết: “Chip là tất cả". Theo Neil Campling: "Có một cơn bão hoàn hảo về các yếu tố cung - cầu đang diễn ra ở đây. Nhưng về cơ bản, các nhu cầu mới không được theo kịp, mọi người đều bị rơi vào trạng thái khủng hoảng và tình hình ngày càng trầm trọng hơn".
-
- Nhân viên làm việc trên dây chuyền sản xuất chip LED tại xưởng của Huai'an Aucksun Optoelectronics Technology Ltd vào ngày 16 tháng 6 năm 2020 ở Hoài An, tỉnh Giang Tô, Trung Quốc. (Ảnh của Zhao Qirui / VCG qua Getty Images)
Hãng sản xuất xe hơi Ford gần đây cho biết lợi nhuận có thể sụt giảm lên tới 2,5 tỷ USD trong năm nay do tình trạng thiếu chip, trong khi Nissan đang ngừng sản xuất tại các nhà máy ở Mexico và Mỹ. Ngoài ra, hãng General Motors cũng cho biết họ có thể phải đối mặt với mức sụt giảm lợi nhuận 2 tỷ USD.
Tháng trước, Sony, cùng với các nhà sản xuất các thiết bị chơi game khác đã phải vật lộn với tình trạng thiếu hàng từ năm ngoái, cho biết họ có thể không đạt được mục tiêu doanh số cho dòng PS5 mới trong năm nay vì vấn đề nguồn cung chất bán dẫn.
Tuy nhiên, ví dụ điển hình nhất về cuộc khủng hoảng chất bán dẫn lại đến từ Samsung, công ty mua chip lớn thứ hai thế giới chỉ sau Apple khi hãng công nghệ này bán được 56 tỷ USD chất bán dẫn nhưng lại phải chi tiêu tới 36 tỷ USD để mua chip, cho thấy họ có thể phải trì hoãn việc ra mắt một trong những sản phẩm của chính mình.
Ngành công nghiệp sản xuất ô tô toàn cầu đã phải chi khoảng 37 tỷ USD để mua chip. Điển hình, hãng Toyota và Volkswagen đã phải chi hơn 4 tỷ USD mỗi năm để mua thiết bị này.
Ông Jordan Wu, chủ của Công ty Himax sản xuất vi mạch điều khiển (cho mạch tích hợp) dùng cho máy tính xách tay và màn hình, cho biết, “nút thắt cổ chai” ở đây là các dây chuyền sản xuất node hoàn thiện (mature node) đang dần cạn kiệt. Đại dịch đã thúc đẩy nhu cầu mạnh mẽ đến mức các đối tác sản xuất không thể tạo đủ trình điều khiển màn hình cho tất cả các tấm panel của máy tính, TV và bảng điều khiển trò chơi - cộng với tất cả các sản phẩm mới mà các công ty đang tích hợp thêm màn hình, như tủ lạnh, nhiệt kế thông minh và hệ thống giải trí trên xe hơi.
Giá LCD đang tăng mạnh
Có một sự hạn chế đặc biệt trong các vi mạch trình điều khiển cho các hệ thống ô tô vì chúng thường được làm trên tấm silicon 8 inch, thay vì tấm 12 inch cao cấp hơn. Sumco Corp. , một trong những nhà sản xuất tấm wafer hàng đầu, đã báo cáo năng lực sản xuất cho dây chuyền thiết bị 8 inch là khoảng 5.000 tấm wafer một tháng vào năm 2020 - ít hơn so với năm 2017.
Không ai xây dựng các dây chuyền sản xuất node hoàn thiện vì nó không có giá trị kinh tế. Các dòng hiện có đã được khấu hao hết và được tinh chỉnh để có sản lượng đầu ra gần như hoàn hảo, có nghĩa là các trình điều khiển màn hình cơ bản có thể được sản xuất với giá dưới 1 USD và các phiên bản cao cấp hơn không chênh lệch nhiều về giá. Việc mua thiết bị mới và bắt đầu với năng suất thấp đồng nghĩa với việc chi phí tăng rất cao.
Sự thiếu hụt đó đang thể hiện khi giá màn hình LCD tăng đột biến. Giá màn hình LCD 50 inch cho TV đã tăng gấp đôi trong khoảng thời gian từ tháng 1 năm 2020 đến tháng 3 năm nay. Ông Matthew Kanterman của Bloomberg Intelligence dự đoán rằng giá LCD sẽ tiếp tục tăng ít nhất là cho đến quý III. Ông cho biết “sự thiếu hụt nghiêm trọng” các chip điều khiển màn hình đang diễn ra.
Giá màn hình tinh thể lỏng đã tăng trong đại dịch (Nguồn: Bloomberg)
Khó khăn lại chồng chất chát với tình trạng thiếu kính. Các nhà sản xuất kính lớn đã báo cáo các vụ tai nạn tại địa điểm sản xuất của họ, bao gồm sự cố mất điện tại nhà máy của Nippon Electric Glass Co. vào tháng 12 năm ngoái và một vụ nổ tại nhà máy của AGC Fine Techno Korea vào tháng 1 năm nay. Kết quả là, việc sản xuất có thể sẽ vẫn bị hạn chế ít nhất là đến mùa hè năm nay.
Vào ngày 1 tháng 4 vừa qua, IO Data Device Inc. , một nhà sản xuất thiết bị ngoại vi máy tính lớn của Nhật Bản, đã tăng giá trung bình 26 màn hình LCD của họ lên 5.000 yên, mức tăng lớn nhất kể từ khi họ bắt đầu bán màn hình cách đây hai thập kỷ. Một phát ngôn viên cho biết công ty không thể kiếm được bất kỳ lợi nhuận nào nếu không có sự gia tăng do chi phí linh kiện tăng.
Theo các nhà nghiên cứu thị trường, sự thiếu hụt chip có vẻ vẫn sẽ tiếp diễn trong một thời gian nữa. Người tiêu dùng trên toàn thế giới hiện đang phải đối mặt với sự gia tăng về giá cả đối mặt hàng thiết bị diện tử. Các chuyên gia cũng cảnh báo sẽ mất thời gian để giải quyết tình trạng mất cân bằng nguồn cung chip. “Chúng tôi vẫn chưa nhìn thấy ánh sáng cuối đường hầm”, ông Wu nói.
Đức Duy
Theo Bloomberg
