Tổ chức xếp hạng tín nhiệm Moody’s Investors Service ("Moody’s") chính thức hạ triển vọng xuống mức “tiêu cực” dù giữ nguyên xếp hạng Ba3 cho Việt Nam sau hơn 2 tháng đưa hồ sơ tín dụng của Việt Nam vào diện theo dõi hạ bậc kể từ ngày 9/10/2019…
Hơn hai tháng trước, ngày 10/10, cơ quan xếp hạng tín nhiệm Moody's vừa thông báo việc xem xét hạ tín nhiệm Việt Nam sau khi nhận được thông tin chính phủ Việt Nam hoãn thanh toán một số nghĩa vụ nợ. Trong suốt hai tháng đưa hồ sơ tín dụng của Việt Nam vào diện theo dõi, ngày hôm qua, Moody’s chính thức hạ bậc tín nhiệm xuống triển vọng “tiêu cực” đối với các khoản phát hành bằng đồng nội tệ và ngoại tệ và các khoản vay cao cấp không được bảo đảm.
Việt Nam đã rất nỗ lực trong việc siết chặt sự bảo lãnh chính phủ, nhằm giảm thiểu rủi ro và gánh nặng nợ công. Tuy nhiên, việc triển khai ồ ạt các khoản bảo lãnh cho nhiều dự án thiếu hiệu quả, thiếu minh bạch trong những năm trước đây vẫn là gánh nặng lớn lên nợ công và uy tín Chính phủ.
Nợ Chính phủ bảo lãnh của Việt Nam đã giảm liên tục từ mức 10,9% GDP năm 2015 xuống còn 7,9% GDP cuối năm 2018 (tương đương 437 nghìn tỷ đồng; tỷ trọng trong tổng nợ công cũng giảm từ 17,9% năm 2016 xuống mức 13,5% năm 2018). Từ năm 2018, Chính phủ cũng có chủ trương hạn chế cấp mới bảo lãnh vay trong nước và nước ngoài.
Tuy nhiên, cơ quan xếp hạng tín nhiệm Moody's vừa thông báo việc hạ tín nhiệm Việt Nam sau khi nhận được thông tin Chính phủ Việt Nam hoãn thanh toán một số nghĩa vụ nợ. Khoảng trống về điều tiết (thể chế) khiến việc thanh toán bị chậm lại có thể phản ánh mức tín nhiệm hiện tại không còn tương thích với mức xếp hạng Ba3. Việc hạ mức tín nhiệm này được theo dõi và xem xét trong gần 3 tháng, Moody’s đã đánh giá các hoạt động và hệ thống mà chính phủ thực hiện nhằm đảm bảo việc thanh toán các nghĩa vụ suôn sẻ, kịp thời và đúng đắn.
Bộ Tài chính khẳng định, việc Moody’s hạ bậc tín nhiệm Việt Nam chỉ dựa trên một sự việc riêng lẻ và không phù hợp. Đồng thời nêu rõ: (i) đây là nghĩa vụ nợ được Chính phủ bảo lãnh, không phải là nghĩa vụ nợ trực tiếp của Chính phủ và Việt Nam đã thực hiện trách nhiệm của người bảo lãnh trong việc thanh toán, ngay cả khi chưa nhận được yêu cầu chính thức của bên cho vay; (ii) việc Moody’s đưa ra thông tin trong khi chưa chắc chắn có thể gây hiểu lầm không đáng có đối với cộng đồng các nhà đầu tư về khả năng trả nợ của Chính phủ và có thể ảnh hưởng đến uy tín cũng như hình ảnh quốc gia của Việt Nam trên trường quốc tế.
Thực tế, chính Bộ tài chính trong một công bố khác cho biết, nhiều dự án của doanh nghiệp nhà nước (DNNN) mà Chính phủ bảo lãnh nợ đã không hiệu quả khiến Chính phủ phải sử dụng ngân sách để “tạm ứng” thanh toán. Trường hợp Chính phủ không thể thu hồi được nợ từ các khoản tạm ứng cho các DNNN này, nợ công sẽ tăng. Bộ Tài chính đưa ra ví dụ, trong năm 2018, Quỹ Tích lũy trả nợ vẫn phải ứng vốn trả nợ cho Tổng công ty Giấy Việt Nam với số tiền là 7,61 triệu EUR (tương đương 8,13 triệu USD), nâng tổng trị giá ứng trả lên 82,6 triệu EUR (tương đương khoảng 97 triệu USD). Đến hết năm 2018, Bộ Công Thương và Tổng công ty Giấy Việt Nam vẫn chưa thể xử lý xong tài sản dự án Nhà máy giấy Phương Nam để thu hồi cho Quỹ Tích lũy trả nợ.
Việc hạ xếp hạng tín nhiệm có thể ảnh hưởng tới tâm lý cộng đồng của các nhà đầu tư về khả năng trả nợ của Chính phủ đồng thời có thể ảnh hưởng đến uy tín và hình ảnh quốc gia, điều này khiến việc huy động vốn trên thị trường quốc tế khó khăn hơn và mức lãi suất cao hơn. Không chỉ vậy, Moody’s cũng đưa 17 ngân hàng Việt Nam vào diện xem xét hạ bậc xếp hạng tín nhiệm. Động thái này sẽ tác động đến hoạt động đầu tư của nhà đầu tư nước ngoài, và việc phát hành cổ phiếu, trái phiếu ra thị trường quốc tế của các ngân hàng trong nhóm này sẽ phải chịu lãi suất cao hơn, cùng mức định giá thấp hơn ngay khi mức tín nhiệm bị hạ bậc.
Trà Nguyễn
