Châu Á đang trở thành tâm điểm của một cuộc cạnh tranh chiến lược mới khi một loạt các quốc gia nhỏ hơn đang hợp tác với nhau để bảo vệ chống lại chủ nghĩa bành trướng của Trung Quốc. Một "NATO châu Á" đang dần hình thành. Và theo các nhà quan sát, có một quốc gia quan trong mà Mỹ cần nhanh chóng đưa vào liên minh này: Việt Nam.
Châu Á đang nhanh chóng trở thành tâm điểm của một cuộc cạnh tranh chiến lược mới. Điều này thường được đóng khung là cuộc cạnh tranh giữa Mỹ và Trung Quốc, nhưng thực sự đó là một loạt các quốc gia nhỏ hơn đang hợp tác với nhau để bảo vệ chống lại chủ nghĩa bành trướng của Trung Quốc. Các biểu hiện dễ thấy nhất của việc này là việc thành lập Quad, một nhóm bao gồm Ấn Độ, Nhật Bản, Úc, và Mỹ. Theo các nhà quan sát, mặc dù đối với Mỹ, việc duy trì Quad là nhằm tạo thế bao vây đối với Trung Quốc, nhưng có rất nhiều vấn đề tiềm năng và các vấn đề cho Quad để giải quyết. Liên minh này giống như một "NATO châu Á" đơn thuần hơn là loại quan hệ đối tác chiến lược linh hoạt đa mục đích dường như đang thay thế các liên minh chính thức, tập trung vào quân sự như NATO. Điều này thật sự có ý nghĩa trong một thế giới mà các vấn đề xuyên biên giới (đại dịch, biến đổi khí hậu, thương mại, phòng thủ lẫn nhau, v.v.) rất phức tạp và nhiều mặt.
Các nhà quan sát cho rằng, có một quốc gia quan trọng hơn cần được đưa vào trong liên minh non trẻ này càng sớm càng tốt: Việt Nam.
Lý do rõ ràng nhất cho việc liên minh với Việt Nam là quốc gia này chia sẻ mối quan tâm về chủ nghĩa bành trướng của Trung Quốc. Việt Nam có tranh chấp lãnh thổ với Trung Quốc về hai nhóm đảo ở Biển Đông, và quan hệ giữa hai nước đã trở nên xấu đi trong những năm gần đây. Điều này, cùng với ký ức về các cuộc xung đột lịch sử, có nghĩa là người Việt Nam có xu hướng có cái nhìn khá tiêu cực về người láng giềng phía Bắc của họ.
-
- Kết quả khảo sát cho thấy mức độ lo ngại của người dân Việt Nam trước chủ nghĩa bành trướng của Trung Quốc. (Nguồn: Pew)
Ấn tượng của người Việt Nam về Trung Quốc là một trải nghiệm đau thương của cuộc đấu tranh dân tộc chống lại một kẻ xâm lược nước ngoài - một kẻ xâm lược đã xâm lược Việt Nam ít nhất 18 lần trong nhiều thế kỷ.
Trái ngược với thái độ của họ đối với Trung Quốc, người Việt Nam có cái nhìn tích cực hơn hẳn về Mỹ, bất chấp cuộc chiến mà hai nước đã gây ra cách đây nửa thế kỷ. Một cuộc thăm dò năm 2015 của Pew cho thấy 76% người Việt Nam có cái nhìn tích cực về Mỹ, cao hơn so với tỷ lệ này ở Nhật Bản, Anh hoặc Đức.
Nhưng không phải Việt Nam đối lập với Mỹ về mặt tư tưởng là do mâu thuẫn giữa chủ nghĩa cộng sản và chủ nghĩa tư bản sao? Không. Kết quả điều tra của Pew cho thấy, mặc dù trên danh nghĩa là một quốc gia cộng sản, Việt Nam hoàn toàn ủng hộ ý tưởng về thị trường tự do:
-
- Kết quả khảo sát cho thấy mức độ ủng hộ của người Việt Nam đối với thị trường tự do. (Nguồn: Pew)
Đây có thể là một hiệu ứng “cỏ xanh hơn” ở một mức độ nào đó, nhưng nó cũng có thể liên quan đến thực tế rằng các cải cách tự do hóa là một phần của gói chính sách giúp tạo ra một bước tăng trưởng kinh tế đáng kinh ngạc ở Việt Nam và giúp hàng triệu người ra khỏi nghèo đói ở nước này.
Ông Noal Smith, một nhà quan sát của Bloomberg View cho rằng Việt Nam vẫn là một nước nghèo, ít có khả năng mở rộng quyền lực ra quốc tế. Nhưng quốc gia này cũng đang nhanh chóng trở nên giàu có hơn. Trong điều kiện nghèo khó, Việt Nam có thể chiến thắng trong rất nhiều cuộc xâm lược, nên khi tài sản tăng, họ cũng có thể chuyển nó thành sức mạnh quân sự để chống lại sự xâm lấn của Trung Quốc trên Biển Đông. Và với 100 triệu dân, Việt Nam cũng không phải là một nước nhỏ khi hợp lực với Quab để cạnh tranh với Trung Quốc.
Sự liên minh ở đây có vẻ là một xu thế không thể tránh khỏi, đối với cả hai bên. Và trên thực tế, Việt Nam và Hoa Kỳ đang tiến tới quan hệ đối tác chặt chẽ hơn:
1) Gần đây, Mỹ đã bán khá nhiều tàu cho Việt Nam và lực lượng bảo vệ bờ biển của hai nước - một nhánh thiết yếu của dịch vụ chống lại sự quấy rối hàng hải không ngừng của Trung Quốc.
2) Hoa Kỳ đã bàn giao một trung tâm đào tạo, xưởng bảo dưỡng và cơ sở hạ tầng cảng cho Cảnh sát biển Việt Nam, thể hiện mối quan hệ quốc phòng chặt chẽ hơn…
3) Sự hợp tác giữa lực lượng bảo vệ bờ biển của cả hai nước đã tăng cường trong những năm gần đây.
4) Năm 2017, Lực lượng Bảo vệ Bờ biển Hoa Kỳ đã bàn giao máy cắt lớp Hamilton… USCGC Morgenthau cho Cảnh sát biển Việt Nam theo chương trình Các điều khoản Quốc phòng dư thừa (EDA) của họ…
5) Mỹ cũng đã bán tổng cộng 24 tàu tuần tra cao tốc Metal Shark và đang đại tu tàu USCGC John Midgett, một tàu lớp Hamilton khác, để bàn giao cho Việt Nam ...
6) Mỹ đã hỗ trợ Việt Nam xây dựng năng lực quốc phòng, đặc biệt là năng lực hàng hải và hỗ trợ Việt Nam cử nhân viên gìn giữ hòa bình tới Nam Sudan.
Đề cập đến tranh chấp Việt Nam-Trung Quốc, Đại sứ Hoa Kỳ Daniel Kritenbrink nhấn mạnh rằng Hoa Kỳ luôn đứng về phía các đối tác và đồng minh của mình trong việc xây dựng một trật tự quốc tế dựa trên luật lệ, và phản đối "các hành động khiêu khích của Trung Quốc với các nước khác trong khu vực".
Hàng không mẫu hạm Hoa Kỳ hiện đã cập cảng Việt Nam. Và Việt Nam cũng đang tăng cường hợp tác quốc phòng với các đồng minh Quad của Mỹ là Ấn Độ và Nhật Bản .
Các nhà lãnh đạo Hoa Kỳ cũng nhận thấy rõ giá trị của mối quan hệ đồng minh với Việt Nam. Họ đã mời Việt Nam vào “Quad + ”, một nhóm mở rộng bao gồm Hàn Quốc và New Zealand cùng với Quad.
Ông Smith cho rằng, để sự hợp tác có được hiệu quả mong muốn, đầu tiên, Mỹ sẽ phải tránh đi những ấn tượng xấu về một thất bại nhục nhã trước Việt Nam. Mỹ có một thói quen xấu là tránh xa các quốc gia đã làm tổn thương tới sự uy nghiêm của họ trong Chiến tranh Lạnh 1. Nếu như đối với Việt Nam, liên minh với Mỹ chỉ là một vấn đề liên quan đến lợi ích thực tế; đối với Mỹ, nó sẽ liên quan đến quên đi lòng tự tôn dân tộc để phục vụ cho lợi ích quốc gia.
Trước đây, sự cay đắng về chiến tranh đã khiến Mỹ kêu gọi thế giới tẩy chay Việt Nam. Vào thời điểm đó, sự loại trừ của Hoa Kỳ khỏi cộng đồng các quốc gia thực sự có thể biến một quốc gia thành một quốc gia nghèo khó. Nhưng ở thời điểm hiện đại, với sự trỗi dậy của Trung Quốc, Mỹ không có sức mạnh như vậy; các quốc gia bị Mỹ xa lánh chỉ có thể quay sang đối thủ của họ.
Ông Smith cho rằng, Mỹ nên cung cấp cho Việt Nam một con đường làm giàu, mở cửa thị trường cho hàng xuất khẩu của Việt Nam. Điều đó ít nhất sẽ mang lại cho Việt Nam cơ hội thực hiện loại chiến lược phát triển tập trung vào xuất khẩu đã rất hiệu quả đối với Hàn Quốc, Malaysia và Đài Loan. Bởi vì, nếu Mỹ buộc phải lựa chọn giữa việc đẩy Việt Nam về phía Trung Quốc hoặc lôi kéo nước này giống như Hàn Quốc, thì rõ ràng Mỹ nên chọn cách thứ 2. Liên minh với Việt Nam không chỉ là một cách để cân bằng với Trung Quốc - mà còn là một cách để giúp Việt Nam tìm thấy con đường hướng tới một tương lai tốt đẹp hơn, cả về kinh tế và chính trị. Đó hẳn là một lựa chọn tuyệt vời hơn so với lựa chọn thứ nhất - điều mà Mỹ đã từng thử trước đây rồi.
Trần Đức
Theo Noahpinion
