Trung Quốc đã nhanh chóng trở thành nền kinh tế lớn thứ hai trên thế giới, với một khu vực sản xuất phát triển, khả năng tiếp cận tiền và tín dụng dễ dàng, và các chính sách thương mại bảo hộ tạo ra thặng dư lớn với Mỹ; nhưng “bong bóng”... đang vỡ, nền kinh tế Trung Quốc rơi vào tình thế “hung hiểm”, với dự đoán rằng Trung Quốc sắp trải qua những “thập kỷ mất mát”.
Dân số già
Dân số Trung Quốc đang già đi với tốc độ nhanh nhất so với bất kỳ nền kinh tế lớn nào. Việc di cư từ nông thôn ra thành thị là động lực lớn nhất khiến dân số dự kiến sẽ giảm với tốc độ nhanh trong ba thập kỷ tới. Cuộc sống thành thị thường dẫn đến tỷ lệ sinh giảm do chi phí cao hơn.
Ngay cả khi chính sách 2 con tự do hơn được thông qua vào năm 2015, tỷ lệ sinh của Trung Quốc vào năm ngoái là thấp nhất trong 70 năm cai trị của Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ). Dân số ngày càng già đi, ngày càng thu hẹp, có nghĩa là Trung Quốc sẽ cần tăng trưởng năng suất mạnh mẽ để tiếp tục tăng trưởng kinh tế.
Tạm biệt lợi thế sản xuất
Lợi thế sản xuất của Trung Quốc đang biến mất. Mặc dù các công ty chủ yếu chuyển hoạt động sản xuất sang Trung Quốc trong những thập kỷ gần đây để tiếp cận nguồn lao động rẻ hơn của nước này, điều này đã thay đổi. Các sản phẩm giờ đây nói chung ít sử dụng lao động hơn trong quá trình sản xuất và bản thân các phương pháp sản xuất cũng ít sử dụng lao động hơn do máy móc liên tục thay thế công nhân.
Sự xói mòn lợi thế cạnh tranh của Trung Quốc ngày càng được thúc đẩy bởi các lựa chọn lao động rẻ hơn ở các nước châu Á láng giềng.
Không hỗn hợp
Trong khi các nhà chức trách Trung Quốc đưa ra các yếu tố tư bản cho nền kinh tế, ĐCSTQ đối với mọi ý định và mục đích vẫn duy trì một nền kinh tế với sự kiểm soát của chính phủ.
Điều này đặt ra những thách thức lớn đối với sự phát triển trong tương lai của nền kinh tế Trung Quốc. James Dorn - nghiên cứu viên cấp cao của Viện Cato và là chuyên gia về Trung Quốc, nhận thấy “không có thị trường tự do cũng như những ý tưởng cần thiết cho sự đổi mới để tránh những sai sót chính sách lớn của ĐCSTQ”.
Những thách thức này gần đây đã được thể hiện rõ ràng nhất ở Hong Kong, khi trung tâm tài chính của châu Á đã nhanh chóng suy thoái và chuyển sang trạng thái hỗn loạn. Ngoài ra, trong các cuộc đàm phán thương mại, Mỹ và các nước khác đang công khai cáo buộc Trung Quốc đánh cắp tài sản trí tuệ trong nỗ lực cải thiện vị thế công nghệ tiên tiến của mình.
Các giá trị và lợi ích của các quốc gia sẽ không được an toàn trong một thế giới do Trung Quốc dẫn đầu
Hoa Kỳ có lẽ là thị trường hấp dẫn nhất thế giới, với các tuyến đường vận chuyển giá rẻ và dễ dàng đến các thị trường ở Bờ Đông và Tây, nguồn tài nguyên dầu khí dồi dào, các biện pháp bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ cao, một trong những mức thuế thấp nhất trên thế giới, lực lượng lao động có trình độ học vấn và các nhà hoạch định chính sách mong muốn mang đầu tư trở lại Hoa Kỳ.
Trung Quốc đã mắc phải một sai lầm chiến lược nghiêm trọng khi đặt tham vọng quá mức trong việc thực hiện các mục tiêu này, đánh giá thấp khả năng của chính quyền Trump trong việc duy trì vị trí là cường quốc kinh tế ưu việt số một thế giới.
Trung Quốc biết mình có thể tồn tại và phát triển trong một thế giới do Hoa Kỳ dẫn đầu, trong khi Hoa Kỳ hiểu rõ ràng rằng các giá trị và lợi ích của mình và của các quốc gia khác sẽ không được an toàn trong một thế giới do Trung Quốc dẫn đầu.
Do đó, chính quyền Trump đã rất cứng rắn trong việc bảo vệ tài sản trí tuệ quốc gia. Các nhà hoạch định chính sách Hoa Kỳ vẫn “mở rộng vòng tay”, tìm cách khuyến khích các công ty “quay về nước”.
Với cuộc cạnh tranh chiến lược lâu dài này, căng thẳng Mỹ - Trung sẽ tiếp tục gia tăng, một phần vì chính quyền Trung Quốc không cam tâm ở vị thế yếu hơn. Trong suốt năm 2020, các mối quan hệ có nguy cơ đi xuống theo một kịch bản giống như Chiến tranh Lạnh.
Cuối cùng, miễn là Hoa Kỳ vẫn tiếp tục bảo vệ các lợi ích kinh tế của mình, thì với các lợi thế về tự do kinh tế, tăng trưởng dân số, ưu thế công nghệ và phân bổ vốn hiệu quả, ĐCSTQ sẽ mãi không thể vượt qua.
Tác giả: Steve Chiavarone là giám đốc danh mục đầu tư và chiến lược gia cổ phiếu tại Federated Hermes.
Trần Đức
