Trái phiếu đặc biệt của chính quyền địa phương Trung Quốc là khoản nợ công nhưng chính quyền Bắc Kinh lại không hạch toán vào nợ công của họ. Như vậy, khoản nợ công bị giấu đi này lên tới 16,15% GDP của Trung Quốc. Cạn kiệt nguồn thu ngân sách cũng như áp lực phải phục hồi thị trường BĐS đã buộc các chính quyền địa phương tăng mạnh nợ để mua lại BĐS cũng như bù đắp cho các khoản thâm hụt.
Trong những năm gần đây, việc phát hành trái phiếu đặc biệt của chính quyền địa phương (sau đây gọi là "trái phiếu đặc biệt") đã tăng lên nhanh chóng và đến cuối năm nay, dư nợ đã vượt mốc 20 nghìn tỷ nhân dân tệ (CNY), tương đương với 2,864 tỷ USD.
Trang First Finance and Economics đưa tin, trái phiếu đặc biệt được phát hành lần đầu tiên vào năm 2015. Lý do gọi là đặc biệt vì loại trái phiếu này được Luật Ngân sách 2015 của chính quyền Bắc Kinh cho phép hạch toán ngoài nợ công, không cần báo cáo lên trung ương.
Kể từ đó, quy mô phát hành trái phiếu đặc biệt tăng dần qua từng năm khiến cán cân nợ tăng nhanh. Theo số liệu mới nhất của Bộ Tài chính Trung Quốc, tính đến cuối tháng 10/2022, dư nợ chính quyền địa phương trên cả nước vào khoảng 35,17 nghìn tỷ CNY, trong đó nợ trái phiếu đặc biệt là 20,71 nghìn tỷ CNY và nợ trái phiếu phổ thông khác là 14,46 nghìn tỷ CNY.
Trái phiếu đặc biệt được phát hành lần đầu tiên vào năm 2015, khối lượng phát hành năm 2015 gần 100 tỷ CNY. Dư nợ trái phiếu đặc biệt mà các chính quyền địa phương phát hành tăng nhanh trong những năm tiếp theo, năm nay lần đầu tiên quy mô phát hành trái phiếu đặc biệt mới vượt quá 4 nghìn tỷ CNY.
Trái phiếu chính quyền địa phương được chia thành trái phổ thông và trái phiếu đặc biệt. Trái phiếu phổ thông phát hành (vay nợ) để có tiền chi tiêu cho các dự án phúc lợi công cộng phi lợi nhuận và việc trả nợ lấy từ ngân sách chung. Trái phiếu đặc biệt dành cho các dự án phúc lợi công cộng có thu nhập nhất định từ các quỹ chính phủ tương ứng hoặc thu nhập đặc biệt được tạo ra từ chính một dự án, công trình cụ thể. Trái phiếu đặc biệt còn được gọi là trái phiếu đô thị phiên bản Trung Quốc; trái phiếu đặc biệt này phát hành để có nguồn tiền đầu tư cơ sở hạ tầng, nhắm vào quá trình đô thị hoá. Về cơ bản, trái phiếu đặc biệt là nợ phát hành để phát triển bất động sản tại địa phương.
Nguồn thu ngân sách của các chính quyền địa phương Trung Quốc giảm mạnh trong năm nay.
Theo dữ liệu từ Bộ Tài chính Trung Quốc, trong mười tháng đầu năm, thu ngân sách của các chính quyền địa phương là 4,853.7 tỷ CNY, giảm 24,3% so với cùng kỳ năm trước.
Ông Luo Zhiheng, nhà kinh tế trưởng của Yuekai Securities, cho biết kể từ đầu năm nay, rủi ro của trên thị trường bất động sản đã khiến các công ty bất động sản gặp khó khăn về tài chính; người dân thiếu niềm tin khi mua nhà, điều này đã khiến thị trường bất động sản (trong đó có thị trường đất nền) tiếp tục sụt giảm. Tình hình khó khăn của thị trường BĐS đã ảnh hưởng nghiêm trọng tới nguồn thu ngân sách của chính quyền địa phương, vốn phụ thuộc quá mức vào bán đất nền.
Khoản khu từ phí chuyển nhượng đất đai của chính quyền địa phương, nghĩa là thu nhập từ việc bán đất, từng chiếm khoảng 30% doanh thu của chính quyền địa phương. Tuy nhiên, thu nhập này đã giảm mạnh.
Ngoài ra, theo chính sách phòng chống và kiểm soát dịch bệnh được bình thường hóa của chính quyền ĐCSTQ, chính quyền địa phương đã chi một khoản tiền khổng lồ để xây dựng các điểm cách ly. Chi tiêu cho chiến dịch này, ngoài tiền ngân sách từ trung ương, nhiều địa phương buộc phải vay nợ từ trái phiếu đặc biệt.
Vấn đề ở chỗ, các xây dựng các điểm cách ly tốn kém nhưng không có nguồn thu nhập để trả nợ cho trái phiếu đặc biệt đã phát hành.
Một người làm công việc tư vấn về nợ đặc biệt cũng thừa nhận với China Business News rằng do ảnh hưởng của dịch bệnh năm nay nên thu chi tài chính ở cấp chính quyền địa phương có mâu thuẫn lớn: chi tiêu khủng trong khi không nhìn thấy nguồn thu.
Theo một thông báo hồi tháng 10 trên trang web của Đại hội đại biểu nhân dân toàn quốc Trung Quốc, một số đại biểu cảnh báo rằng chính quyền địa phương sẽ "khó trả" các khoản nợ đến hạn trong vài năm tới. Họ kêu gọi đưa ra các kế hoạch dự phòng càng sớm càng tốt.
Không chỉ chi tiêu cho dịch bệnh, chính quyền địa phương tăng mạnh nợ để mua lại BĐS tạo thanh khoản cho thị trường này.
Gần đây nhất, những tổ chức mua nhà trong các cuộc đấu giá đất đai của chính quyền địa phương lại chính là các công ty nhà nước được chính quyền địa phương thành lập ngay trước khi bán đấu giá, theo kết quả đấu giá và hồ sơ công khai được thời báo Wall Street Journal tổng kết.
Ví dụ, trong 10 tháng đầu năm 2022, giá trị giao dịch chuyển nhượng đất thổ cư tại thành phố Trịnh Châu, tỉnh Hà Nam là khoảng 25 tỷ nhân dân tệ, giảm hơn 50% so với cùng kỳ năm ngoái. Nếu hàng chục doanh nghiệp liên kết với chính phủ không tham gia vào ba cuộc đấu giá đất tập trung ở Trịnh Châu, thì sự sụt giảm về giá trị giao dịch sẽ lớn hơn nhiều so với con số này. Trong số 73 mảnh đất thổ cư được bán ở Trịnh Châu, 54 mảnh đất đã được mua bởi các công ty địa phương do chính quyền thành phố Trịnh Châu hoặc chính quyền quận hoặc các phòng ban cấp dưới của họ kiểm soát.
Tờ Wall Street Journal tin rằng nguồn tiền được "thiết kế" từ chính quyền địa phương hoặc ngân hàng mà chính quyền địa phương chỉ định, chuyển đến các doanh nghiệp nhà nước để mua đất, sau đó được ghi nhận là doanh thu tài chính của chính quyền địa phương.
Quang Nhật
Theo Vision Times
