Bắc Kinh đã tổ chức chiến dịch chống lại hành vi “nịnh bợ xum xoe”, bằng cách yêu cầu các cán bộ Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) nghiên cứu quan điểm của chủ tịch Tập Cận Bình về “chủ nghĩa hình thức và quan liêu”
Sau khi nhà lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình ra lệnh “xóa bỏ đói nghèo ở nông thôn vào năm 2020”, các quan chức ở thành phố Miên Dương, tỉnh Tây Nam nước này đã trở nên vô cùng bận rộn với... các thủ tục giấy tờ.
Được hướng dẫn dành 70% thời gian cho chiến dịch, họ siêng năng điền vào các biểu mẫu để chứng nhận sự tuân thủ - một phương pháp được gọi là "để lại dấu", theo một thư ký tư pháp địa phương tên là Pang Jia - đã tham gia nỗ lực này, cho biết.
Khi cấp trên yêu cầu chụp ảnh bằng chứng về chuyến thăm nhà của người dân, một số nhân viên cứu trợ đã bù đắp cho những bức ảnh mùa đông bị thiếu - bằng cách tạo dáng trong bộ quần mùa đông khi đến thăm nhà người dân vào mùa hè, bà Pang nói.
Chủ nghĩa hình thức 'lên ngôi'
Kể từ khi lên nắm quyền vào cuối năm 2012, ông Tập đã tái cấu trúc nền chính trị Trung Quốc - với phong cách độc đoán và định hướng từ trên xuống dưới - để xây dựng một nhà nước tập trung dưới quyền của ĐCSTQ. Nhưng những nỗ lực của ông đang gặp phải kẻ thù cũ: bệnh hình thức, quan liêu.
Các nhà quan sát cho rằng động lực tập trung hóa ở một quốc gia rộng lớn thường thúc đẩy sức ì quan liêu, tính trùng lặp và các hoạt động không hiệu quả khác - nhằm làm hài lòng Bắc Kinh và bảo vệ sự nghiệp của các quan chức, nhưng không mang lại hiệu quả thiết thực.
Thật vậy, một số quan chức địa phương đã tập trung vào việc làm hài lòng ông Tập và hoàn thành các nhiệm vụ của chính quyền, đến mức họ có thể bỏ bê nhiệm vụ cơ bản của mình với tư cách là công chức, do đó kết quả mang lại thường rất thảm hại.
Chẳng hạn, khi loại coronavirus mới lây lan ở Vũ Hán vào cuối năm 2019, chính quyền địa phương đã lo sợ phải chia sẻ tin xấu này với Bắc Kinh. Theo một cuộc điều tra của Wall Street Journal, điều đó đã cản trở phản ứng quốc gia và góp phần gia tăng số người chết.
Ông Tập và các quan chức cấp cao khác đã công khai chỉ trích việc các quan chức tuyến đầu đã coi trọng quá mức công việc giấy tờ, thay vì tập trung chống lại sự lây lan dịch bệnh. Các quan chức dành nhiều giờ mỗi ngày để điền nhiều tài liệu cho các cơ quan - vốn đưa ra các yêu cầu trùng lặp về thông tin, bao gồm cả các báo cáo nhiệt độ cơ thể và các triệu chứng của cư dân.
-
- Một sĩ quan cảnh sát đeo khẩu trang giám sát lưu lượng người đi bộ dọc theo một con phố ở Thượng Hải vào ngày 28/10/2020. (Hector Retamal / AFP qua Getty Images)
Các báo cáo gian lận và lãng phí đã làm hỏng chiến dịch xóa đói giảm nghèo ở nông thôn của ông Tập, một trọng tâm trong “Giấc mơ Trung Hoa” của ông - đặc biệt là sau năm 2015, khi ông ra lệnh cho các quan chức ký cam kết đáp ứng các mục tiêu xóa đói giảm nghèo và phải chịu trách nhiệm nếu mọi việc diễn ra theo hướng sai lầm.
Tại thành phố phía đông Phụ Dương, tỉnh An Huy, các quan chức địa phương đã bị kỷ luật vào năm 2019, vì yêu cầu sơn nhà ở một số ngôi làng nông thôn màu trắng để trông đẹp hơn - và chi số tiền tương đương 1,2 triệu USD mà không giải quyết được việc nâng cấp những con đường và hệ thống thoát nước.
Các thanh tra viên của chính quyền Trung Quốc nhận thấy rằng các quan chức địa phương đã bắt đầu "quét vôi ve" thay vì sơn sửa nhà - như một cách để mang lại kết quả nhanh chóng, sau khi cấp trên yêu cầu sửa chữa nhà của người dân trong vòng ba tháng. Dự án đó cũng rất lộn xộn, với nhiều ngôi nhà chỉ được sơn một phần, theo một bộ phim tài liệu truyền hình nhà nước.
Các nhà chức trách tỉnh này đã tố cáo tập phim tài liệu là một dự án viển vông, đồng thời chỉ trích hành động “chủ nghĩa hình thức” của các quan chứng địa phương đã gây tổn hại nghiêm trọng - khi ưu tiên hình thức hơn thực chất - và thay thế quan chức hàng đầu của Phụ Dương.
‘Nếu không tổ chức họp, làm thế nào chứng tỏ công việc... đã triển khai?’
Gạt những “khó chịu” như vậy sang một bên, ông Tập hồi tháng trước đã tuyên bố “chiến thắng hoàn toàn” trong cuộc chiến chống đói nghèo của Trung Quốc.
Tại địa phương, các quan chức nói rằng họ tiếp tục bị choáng ngợp với những yêu cầu quan liêu từ cấp trên - thường liên quan đến các cuộc họp lặp đi lặp lại và thủ tục giấy tờ quá nhiều, đôi khi nặng hàng trăm ký, theo các thông tin truyền thông nhà nước.
Một quan chức cấp cơ sở đã phàn nàn với Tân Hoa xã về việc không có thời gian làm công việc thực tế, sau khi tham gia 15 cuộc họp trong vòng 23 ngày.
Cơ quan này cũng dẫn lời một quận trưởng cho biết: "Nếu chúng tôi không tổ chức các cuộc họp, làm thế nào để chứng tỏ rằng chúng tôi đã triển khai công việc của mình?"
Ryan Manuel, giám đốc điều hành của công ty nghiên cứu Official China, có trụ sở tại Hong Kong, phân tích sự điều hành của ĐCSTQ và cho biết: “Khi ông Tập kiểm soát chặt chẽ hơn từ bên trên, những người bên dưới phải đối mặt với quá nhiều mệnh lệnh và quy tắc, và họ chọn làm điều an toàn nhất”.
Ông Tập đã nhiều lần thúc đẩy nỗ lực dẹp bỏ bộ máy quan liêu quá mức - được coi là “kẻ thù lớn” của chính quyền và nhân dân. Vào tháng Giêng, ông đã ra lệnh cho Ủy ban kỷ luật cao nhất của ĐCSTQ - “nỗ lực hết sức” trong việc kiềm chế hành vi đó, và yêu cầu phải đạt được "kết quả xuất sắc" để xứng đáng với lễ kỷ niệm 100 năm thành lập của ĐCSTQ vào tháng 7/2021, theo truyền thông nhà nước.
Trước dấu hiệu cho thấy các nhà lãnh đạo đang rất “nghiêm túc xem xét vấn đề”, Ủy ban kỷ luật của ĐCSTQ đã bắt đầu công bố dữ liệu trên toàn quốc về các hành vi vi phạm "chủ nghĩa hình thức" và "chủ nghĩa quan liêu" vào năm 2020.
Khoảng 108.000 người đã bị trừng phạt và cách chức vì những hành vi sai trái như vậy vào năm 2019, trong khi khoảng 117.600 người đã bị cảnh cáo hoặc kỷ luật vào năm ngoái. Số lượng các tiêu đề đề cập đến "chủ nghĩa hình thức" trên các phương tiện truyền thông Trung Quốc đã tăng lên.
-
- Ông Tập ra lệnh “nỗ lực hết sức” trong việc kiềm chế chủ nghĩa quan liêu, và yêu cầu phải đạt được "kết quả xuất sắc" để xứng đáng với lễ kỷ niệm 100 năm thành lập của ĐCSTQ vào tháng 7/2021 (Ảnh: GREG BAKER/AFP qua Getty Images)
Nghệ thuật biểu diễn chính trị
Nhà hoạt động lao động Trung Quốc Han Dongfang nói rằng nỗ lực nhằm đáp ứng yêu cầu của ông Tập tương đương với nghệ thuật biểu diễn chính trị, mà không tập trung vào công việc thật sự.
Nhóm vận động có trụ sở tại Hong Kong của ông - Bản tin Lao động Trung Quốc - đã ghi lại một số vụ tai nạn công nghiệp trong năm qua, trong đó họ tin rằng các công đoàn địa phương đã lơ là nhiệm vụ của họ do bận tâm đến các ưu tiên trong việc xóa bỏ đói nghèo ở nông thôn - với mong muốn thể hiện lòng trung thành chính trị.
“Giống như một đội cứu hỏa địa phương nhìn thấy đám cháy ‘đang được quan tâm nhiều hơn’ ở một quận lân cận, vì vậy họ bỏ qua ngọn lửa đang cháy bên cạnh và lao vào tham gia cứu đám cháy khác, vì họ có thể ghi được kết quả ở đó”, ông Han nói.
Tháng 3 năm ngoái, ông Han cho biết, sau khi trận lũ lụt tại một mỏ than ở trung tâm thành phố Tín Dương khiến 7 công nhân thiệt mạng, ông đã gọi cho một liên đoàn lao động huyện để hỏi về những gì cần được thực hiện để cải thiện an toàn, nhưng ông được cho biết rằng các quan chức đang phải tiến hành công việc xóa đói giảm nghèo ở một ngôi làng nông thôn.
Vài tháng trước khi xảy ra vụ cháy mỏ than ở thành phố trung tâm Trương Gia Giới - khiến 3 công nhân bị bỏng nặng - có hơn 20 cán bộ công đoàn địa phương đã đến thăm các đài tưởng niệm cách mạng để vinh danh các lực lượng đã tham gia vào cuộc "Trường chinh" năm 1934-35.
Chuyến đi này kéo dài một ngày, mục tiêu nhằm nhắc nhở các quan chức “sống đúng với nguyện vọng ban đầu của chúng ta”.
Ông Han nói rằng ông đã nói chuyện với một người tham gia là một quan chức công đoàn. Theo bản ghi lại cuộc trò chuyện qua điện thoại của họ do China Labour Bulletin đăng tải, quan chức này viện dẫn tình trạng thiếu nhân lực đã cản trở khả năng hoàn thành nhiệm vụ của công đoàn, nhưng cũng thừa nhận rằng họ đã bị mất thời gian vì các sự kiện chính trị - giáo dục.
Các nhân viên chính phủ phàn nàn rằng các ứng dụng nhắn tin WeChat của họ đã trở thành “vũng lầy quan liêu” - bởi các lãnh đạo gửi yêu cầu suốt ngày bằng tin nhắn. Một số phòng trò chuyện được tạo ra cho các cuộc thảo luận công việc được gọi là "nhóm khen ngợi" - nơi cấp dưới “nhiệt liệt ủng hộ” cấp trên.
-
- Ứng dụng WeChat được hiển thị trong App Store trên Apple iPhone ở Washington vào ngày 7/8/2020. (Drew Angerer / Getty Images)
Tân Hoa Xã cho biết trong một bài bình luận hồi tháng 12/2021, các cán bộ cấp cơ sở thường là thành viên của hơn 100 nhóm nhắn tin WeChat. Một số quan chức tập trung vào cách lập hồ sơ và công khai công việc của họ để làm hài lòng cấp trên.
Thói nịnh bợ làm hài lòng cấp trên có vẻ nực cười đối với dân thường và làm họ chán nản.
Đối phó với chỉ đạo
Tuy nhiên, các yêu cầu từ Bắc Kinh vẫn tiếp tục tăng lên.
Vào năm 2019, sau khi Trung Quốc ra mắt một ứng dụng di động có tên Xuexi Qiangguo - nghĩa là “Học từ ông Tập để củng cố quốc gia”, hàng trăm triệu cán bộ, đảng viên, nhân viên doanh nghiệp nhà nước và sinh viên đã được yêu cầu tải xuống phần mềm này để tự giáo dục các ý tưởng và bài phát biểu của ông Tập.
Nhiều quan chức và người sử dụng lao động đã yêu cầu cấp dưới thể hiện lòng nhiệt thành chính trị - bằng cách kiếm điểm trên ứng dụng thông qua các hoạt động như câu đố và xem video. Việc “vặt vãnh” này khiến một số người dùng phải nghĩ ra cách giải quyết, chẳng hạn như sử dụng phần mềm tự tạo - để mô phỏng việc sử dụng ứng dụng và đáp ứng yêu cầu sử dụng.
Một số đảng viên coi Xuexi Qiangguo là thứ “cần giải quyết và chỉ tìm cách kiếm điểm để hoàn thành nhiệm vụ học tập”, Fang Shinan - giáo sư tại Đại học Soochow ở thành phố Tô Châu, miền đông Trung Quốc, viết trong một bài luận được xuất bản vào tháng 7/2020 trên tạp chí Quản trị do ĐCSTQ hỗ trợ.
Vào tháng 8/2020, các vấn đề tương tự cũng xuất hiện sau khi ông Tập phát động chiến dịch quốc gia “đĩa sạch” nhằm hạn chế lãng phí thực phẩm - ước tính lên tới 35 triệu tấn hàng năm ở Trung Quốc, theo truyền thông nhà nước cho biết.
Ông Tập đã nói: “Các quan chức phải giải quyết dứt điểm vấn đề ‘gây sốc và đau buồn’ này”.
Thế là một cuộc chạy đua để tuân thủ lại bắt đầu, một số trường yêu cầu học sinh trả lời một câu hỏi trắc nghiệm “hạt gạo bị lãng phí”. Những trường khác bảo học sinh hát những bài hát và ngâm thơ để ca ngợi công việc khó khăn trong việc làm ra từng hạt gạo cho các bữa ăn.
-
- Ông Tập ban lệnh cấm ăn uống lãng phí, ông đã nói: “Các quan chức phải giải quyết dứt điểm vấn đề ‘gây sốc và đau buồn’ này”. (Getty)
Vào tháng 9/2020, tờ báo chính thức của ĐCSTQ là Nhân dân Nhật báo, đã đăng một bức thư của một phụ huynh học sinh tiểu học ở thành phố Nam Xương, miền Trung Trung Quốc, phàn nàn về việc nhà trường đã yêu cầu phụ huynh gửi video về việc con họ hát “Bài hát cách cư xử” sau bữa tối với đĩa sạch trên tay trong 21 ngày liên tiếp.
Phụ huynh Liu Jing viết: “Những cách làm mang tính hình thức như vậy của nhà trường đã khiến nhiều bậc phụ huynh cảm thấy bất lực và chán ghét vô cùng, và chúng tôi thường xóa video sau khi bắt đầu”.
Phản ứng dữ dội này đã khiến văn phòng chính phủ trung ương giám sát chính sách giáo dục đưa ra thông báo vào tháng 10/2020 - chỉ trích các trường học về "chủ nghĩa hình thức" trong việc chống lãng phí thực phẩm.
Các trường còn đặc biệt đưa ra những “yêu cầu vô lý” đối với học sinh như yêu cầu “học thuộc lòng và đọc thuộc các bài hát về bữa ăn”, và đe dọa trừng phạt những người lãng phí cơm bằng các câu hỏi kiểm tra bổ sung.
Lãng phí thời gian
Một số biện pháp được đề xuất của Bắc Kinh dường như chỉ khuyến khích gia tăng thêm bộ máy quan liêu. Khi hậu quả kinh tế của đại dịch đã gây áp lực lên các quan chức - vốn đang phải vật lộn để đạt được các mục tiêu xóa đói giảm nghèo, các nhà chức trách vào tháng 4/2020 đã ra lệnh cho một nỗ lực mới để kiềm chế quan liêu.
Một trong các yêu cầu của lệnh này là: Biên soạn một tuyển tập các nhận xét của ông Tập về “chủ nghĩa hình thức và chủ nghĩa quan liêu”, và tất cả các cán bộ đều phải đọc.
Trong vòng vài tuần, một nhà xuất bản của chính quyền đã phát hành một tập sách dài 136 trang, gồm 182 đoạn văn; và các cơ quan chính phủ và doanh nghiệp nhà nước bắt đầu sắp xếp các cuộc hội thảo để các quan chức nghiên cứu văn bản.
Bộ phận xuất bản của Ủy ban kỷ luật của ĐCSTQ đã phát hành sáu cuốn sách mới vào năm ngoái, bao gồm một truyện tranh, để dạy các quan chức cách nhận biết và ngăn chặn các hành vi “hình thức”.
Một cuốn sách đã trích dẫn các nghiên cứu điển hình - về việc các quan chức địa phương bị bắt gặp ăn cắp ý tưởng và làm giả giấy tờ để đáp ứng yêu cầu của ông Tập. Cuốn sách gợi ý rằng một cách để hạn chế những hành vi sai trái đó là nghiên cứu kỹ hơn những ý tưởng của ông Tập.
“Chỉ bằng cách học tập chăm chỉ và tận tâm để nắm bắt tốt triết lý chính trị của chủ tịch Tập, chúng ta mới có thể liên tục cải thiện khả năng của mình và hoàn thành tốt hơn trách nhiệm của mình”, cuốn sách cho biết.
Lê Minh
Theo WSJ
