Nigeria đang là nơi thử nghiệm hoàn hảo cho tiền kỹ thuật số của Ngân hàng Trung ương. Những vấn đề như tính ẩn danh, quyền riêng tư hay sự hình thành của một quyền lực tập trung ngoài sức tưởng tượng gắn với loại tiền tệ này là các yếu tố đáng lo ngại và cần được quan tâm.
Ông Nick Corbishley, một tác giả và nhà báo điều tra cho biết, các Ngân hàng Trung ương lớn đang theo dõi xem tiền kỹ thuật số mới của Ngân hàng Trung ương Nigeria đã hoạt động như thế nào kể từ khi ra mắt cách đây một năm khi họ chuẩn bị giới thiệu các loại tiền kỹ thuật số ở quốc gia của mình.
Việc thúc đẩy phát triển các loại tiền kỹ thuật số tập trung hiện nay đã trở nên khả thi thông qua công nghệ nhận dạng kỹ thuật số cho phép áp đặt một mức độ kiểm soát đối với con người mà cách đây 10 đến 15 năm vẫn còn là không thể tưởng tượng được, ông Corbishley cho biết trong một cuộc phỏng vấn gần đây cho chương trình “Crossroads” của EpochTV.
Ông Corbishley đã viết cuốn sách “Đã quét: Tại sao hộ chiếu vaccine và ID kỹ thuật số sẽ có nghĩa là sự kết thúc của quyền riêng tư và tự do cá nhân”.
Ông Corbishley cho biết, các loại tiền kỹ thuật số được các Ngân hàng Trung ương phát hành trực tiếp cho người tiêu dùng, cá nhân và doanh nghiệp, loại bỏ các bên trung gian, mặc dù một số bên trung gian lớn vẫn có thể được phép tồn tại.
Các Ngân hàng Trung ương hợp tác về tiền kỹ thuật số với các chính phủ đến mức rất khó xác định xem các Ngân hàng Trung ương kiểm soát chính phủ hay chính phủ kiểm soát các Ngân hàng Trung ương, ông nói. Thật khó để thấy “nơi cái này kết thúc và cái kia bắt đầu.”
Ông Corbishley cho rằng nếu các ngân hàng có khả năng quyết định những gì người dân và doanh nghiệp có thể và không thể tiêu tiền của họ vào, thì “đó sẽ là mức độ kiểm soát chưa từng có đối với chúng ta” và điều đó đồng nghĩa với việc hạn chế các giao dịch tài chính của các cá nhân và doanh nghiệp vừa và nhỏ trong những không gian nhất định và những nơi nhất định.
“Đây được gọi là tiền có thể lập trình”, ông ấy nói thêm và so sánh nó với một “kiểu phong tỏa tài chính”.
Với tiền mặt, không thể theo dõi số tiền được chi tiêu như thế nào, vì một người có thể tặng tiền mặt cho người khác như một món quà mà không cần bất kỳ người trung gian nào và không ai biết về việc trao tiền này, ông Corbishley nói. Trong một thế giới với các loại tiền kỹ thuật số của Ngân hàng Trung ương - một thế giới không có tiền mặt - “điều đó sẽ không còn khả thi nữa. Mọi khoản thanh toán chúng ta thực hiện sẽ được theo dõi và truy vết, và có thể sẽ có các khoản phí được áp dụng cho nó”, ông lưu ý.
“Đó là sự mất đi tính ẩn danh, sự mất đi quyền riêng tư, và đó là… sự hợp nhất của một quyền lực tập trung mà hầu hết chúng ta thậm chí vẫn không thể tưởng tượng được nó sẽ trông giống như thế nào”.
Tiền kỹ thuật số của Ngân hàng Trung ương
-
- Tấm biển về loại tiền kỹ thuật số mới của Trung Quốc, đồng nhân dân tệ điện tử của Trung Quốc (e-CNY), được trưng bày tại một trung tâm mua sắm ở Thượng Hải, Trung Quốc, vào ngày 08/03/2021. (Ảnh: STR/AFP qua Getty Images)
Ông Corbishley cho biết, một số quốc gia đã thử nghiệm các loại tiền kỹ thuật số của Ngân hàng Trung ương (CBDC), nhưng không có quốc gia nào tiến xa hơn Trung Quốc, quốc gia đã lên kế hoạch cho loại tiền kỹ thuật số của mình từ năm 2014. Tuy nhiên, Trung Quốc vẫn chưa chính thức ra mắt CBDC ngoài giai đoạn thử nghiệm, nhưng việc thử nghiệm của họ bao gồm khoảng hai chục thành phố đại diện cho một phần đáng kể dân số của họ, ông nói thêm.
Một báo cáo vào tháng 5 từ Ngân hàng Thanh toán Quốc tế cho thấy gần 90% Ngân hàng Trung ương quốc gia đang có kế hoạch ra mắt CBDC của riêng họ để phát hành ra công chúng.
Tuy nhiên, các Ngân hàng Trung ương lớn đang theo dõi việc triển khai CBDC ở Nigeria, thứ có tên là eNaira, ông Corbishley cho biết.
“Đây là CBDC thứ hai hoàn toàn mở phục vụ công chúng sau Bahamas”, Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) cho biết về eNaira trên trang web của mình.
Tại Mỹ, Cục Dự trữ Liên bang đã triển khai chương trình thí điểm kéo dài 12 tuần với 9 tổ chức tài chính lớn, bao gồm Citigroup Inc., Mastercard Inc. và Wells Fargo & Co., để thử nghiệm CBDC và một nền tảng tiền kỹ thuật số thử nghiệm được gọi là Regulated Liability Network.
Mặc dù Fed nói rằng họ sẽ không sử dụng kết quả thí điểm để hình thành chính sách hoặc quyết định thành lập một CBDC, nhưng Ngân hàng Trung ương Mỹ đã chịu áp lực từ Washington để theo kịp các quốc gia khác có tiền tệ được số hóa, đặc biệt là Trung Quốc.
Ngân hàng Trung ương Châu Âu (ECB) đang khám phá các khả năng của đồng euro kỹ thuật số, bà Christine Lagarde, chủ tịch ECB, cho biết tại một hội nghị quốc tế do Ngân hàng Trung ương Pháp tổ chức vào ngày 27/09. Vào năm 2023, ECB sẽ đưa ra quyết định về việc liệu có nên khởi động giai đoạn hiện thực hóa dự án đồng euro kỹ thuật số hay không, bà Lagarde cho biết.
Mất đi tính ẩn danh
Ông Corbishley chỉ ra rằng việc tung ra đồng euro kỹ thuật số sẽ liên quan đến “một số hy sinh về quyền riêng tư và tính ẩn danh”.
“Khi chúng tôi khảo sát người châu Âu, mối quan tâm đầu tiên mà họ có, ngoài việc hỗ trợ cho đồng euro kỹ thuật số, là quyền riêng tư”, bà Lagarde cho biết tại hội nghị. “Quyền riêng tư là ưu tiên đầu tiên và hàng đầu trong tâm trí của họ khi chúng tôi phát triển đồng euro kỹ thuật số”.
Chủ tịch ECB cũng lưu ý rằng “chẳng hạn, sẽ không có sự ẩn danh hoàn toàn như với tiền giấy ngân hàng, nhưng sẽ có một mức độ tiết lộ hạn chế, và chắc chắn không phải ở cấp Ngân hàng Trung ương”.
Chủ tịch Cục Dự trữ Liên bang Jerome Powell cho biết tại cùng một hội nghị rằng nếu Mỹ theo đuổi CBDC, công cụ này sẽ yêu cầu xác minh danh tính nên "nó sẽ không phải là một công cụ ẩn danh”.
“Chúng tôi sẽ tìm cách cân bằng giữa bảo vệ quyền riêng tư với xác minh danh tính”, ông Powell nói.
Cuộc chiến chống lại tiền mặt
-
- Nhân viên Edwin Lopez sắp xếp tiền trong máy tính tiền tại Frankie's Pizza ở Miami, Mỹ, vào ngày 12/01/2022. (Ảnh: Joe Raedle/Getty Images)
Ông Corbishley nói: “Ít nhất trong thập kỷ qua, chúng ta đã chứng kiến cuộc chiến chống lại tiền mặt ngày càng leo thang".
“Có những nhóm lợi ích rất quyền lực muốn có một thế giới không có tiền mặt”, ông Corbishley cho biết, và đứng đầu danh sách đó là một số gã khổng lồ công nghệ và nhiều công ty xử lý thanh toán và thẻ tín dụng.
Ông nói, các ngân hàng quan tâm đến việc giảm sử dụng tiền mặt vì nó rất tốn kém đối với họ.
Một mặt, các Ngân hàng Trung ương muốn bảo toàn tiền mặt vì điều đó rất quan trọng khi đối mặt với mối đe dọa từ tiền mã hóa, stablecoin và tất cả các dạng tiền kỹ thuật số khác, vốn là các dạng tiền tư nhân, ông Corbishley giải thích.
Stablecoin là một loại tiền mã hóa có xu hướng duy trì giá trị ổn định bằng cách gắn giá trị của chúng với giá của một tài sản khác, chẳng hạn như một loại tiền tệ như USD hoặc một loại hàng hóa như vàng.
Mặt khác, ông Corbishley cho biết, các Ngân hàng Trung ương “rõ ràng đang có những bước tiến rất lớn trong việc thiết lập các loại tiền kỹ thuật số của Ngân hàng Trung ương”.
Tình hình tại Nigeria
-
- Một khách hàng rút đồng naira Nigeria từ máy ATM tại một ngân hàng ở Asaba, Bang Delta, Nigeria, vào ngày 10/11/2016. (Ảnh: Pius Utomi Ekpei/AFP qua Getty Images)
Kể từ khi giới thiệu CBDC, eNaira, vào tháng 10/2021, Nigeria đã thu hút được khoảng 1 triệu người trong tổng số khoảng 220 triệu dân tải xuống ứng dụng cho phép họ sử dụng tiền kỹ thuật số. Trong số đó, chỉ có khoảng 280.000 người thực sự sử dụng nó, ông Corbishley nói.
“Vì vậy, mức sử dụng chỉ khoảng 0,1%", ông Corbishley cho biết, mặc dù thực tế là Ngân hàng Trung ương đã làm mọi thứ và chính phủ đã làm mọi thứ có thể để khuyến khích người dân sử dụng nó. Họ đã cấm các ngân hàng cho phép giao dịch hoặc kích hoạt các giao dịch liên quan đến tiền mã hóa ở một quốc gia nơi tiền mã hóa ngày càng được quan tâm nhiều hơn”.
Ông Corbishley khẳng định, sau một năm, chính sách thay thế tiền mặt bằng tiền kỹ thuật số của Nigeria dường như không hiệu quả, vì vậy Ngân hàng Trung ương Nigeria đã sử dụng biện pháp phi tiền tệ hóa thông qua thiết kế lại tiền giấy.
Việc thiết kế lại liên quan đến việc “rút các tờ tiền có giá trị cao khỏi nền kinh tế để giới thiệu lại các tờ tiền ở định dạng mới”, ông Corbishley giải thích. “Nó cũng có thể được sử dụng để giảm khả năng sử dụng tiền mặt của mọi người”.
Vào tháng 10, Ngân hàng Trung ương Nigeria (CBN) đã công bố thiết kế lại ba mệnh giá tiền giấy cao nhất của quốc gia là 1.000 NGN (đồng naira Nigeria), 500 NGN và 200 NGN (tương ứng với khoảng 2,23 USD, 1,11 USD và 45 xu) để thay thế chúng bằng loại tiền mới.
Theo một tuyên bố của Ngân hàng Trung ương Nigeria, loại tiền mới bắt đầu được lưu hành vào ngày 15/12/2022. Người Nigeria có một tháng rưỡi để gửi các tờ tiền cũ vào tài khoản ngân hàng của họ trước khi chúng không còn có thể được sử dụng hợp pháp. Tuyên bố cho biết những người không có tài khoản ngân hàng được khuyến khích mở một tài khoản vì việc đổi hoàn toàn tiền giấy mới lấy tiền cũ sẽ không diễn ra.
-
- Thống đốc Ngân hàng Trung ương Nigeria (CBN) Godwin Emefiele tham gia họp báo về việc phá giá đồng naira tại Abuja, Nigeria, vào ngày 15/06/2016. (Ảnh: Philip Ojtsua/AFP qua Getty Images)
Thống đốc Ngân hàng Trung ương Nigeria, ông Godwin Emefiele, nói với báo chí vào tháng 10 rằng một trong những thách thức quản lý tiền tệ mà đất nước này phải đối mặt là “việc tích trữ tiền giấy đáng kể của công chúng, với số liệu thống kê cho thấy hơn 85% tiền tệ đang lưu thông nằm ngoài kho tiền của các ngân hàng thương mại”.
“Chúng tôi tin rằng việc thiết kế lại tiền tệ sẽ giúp củng cố nỗ lực của chúng tôi trong việc thúc đẩy nền kinh tế không dùng tiền mặt vì nó sẽ được bổ sung bằng việc tăng cường tạo ra eNaira của chúng tôi. Điều này sẽ tiếp tục kiểm soát tiền tệ bên ngoài hệ thống ngân hàng để đưa vào hệ thống ngân hàng”, ông Emefiele nói.
Để tiếp tục khuyến khích mọi người sử dụng tiền kỹ thuật số, Nigeria đã công bố vào đầu tháng 12 rằng họ sẽ hạn chế rút tiền mặt tại quầy và ở ATM ở mức 20.000 NGN (45 USD) mỗi ngày cho mỗi người.
Ông Corbishley cho biết đây là mức giảm 87% đối với số tiền mà người Nigeria thường có thể rút từ tài khoản ngân hàng của họ. "Đó là một sự thay đổi to lớn trong cuộc sống của mọi người."
Ngân hàng cũng giới hạn mức rút tiền mặt tối đa hàng tuần cho các cá nhân và công ty lần lượt là 100.000 NGN (223 USD) và 500.000 NGN (1.113 USD). Tuy nhiên, hai tuần sau, Ngân hàng Trung ương đã tăng giới hạn hàng tuần gấp 5 lần đối với cá nhân và 10 lần đối với công ty, nói rằng quyết định này “dựa trên phản hồi nhận được từ các bên liên quan”, theo tuyên bố của họ.
Nơi thử nghiệm hoàn hảo
Theo dõi sự phát triển của CBDC ở Nigeria là rất quan trọng “bởi vì đây là nền kinh tế lớn đầu tiên trên hành tinh đã tung ra một loại tiền kỹ thuật số của Ngân hàng Trung ương”, ông Corbishley khẳng định.
Nền kinh tế Nigeria là một trong những nền kinh tế lớn nhất ở châu Phi, với tổng sản phẩm quốc nội (GDP) đứng đầu lục địa khi quy đổi sang USD, theo Statista, và đứng thứ hai khi điều chỉnh theo giá địa phương, theo World Population Review. Nigeria cũng là quốc gia đông dân nhất ở châu Phi và xét về GDP bình quân đầu người thì thấp hơn mười quốc gia châu Phi hàng đầu.
Ngân hàng Thế giới xếp GDP của Nigeria đứng thứ 30 trên thế giới.
Ông Corbishley nói rằng châu Phi là nơi thử nghiệm hoàn hảo cho các sáng kiến như CBDC vì đây là khu vực trên thế giới có nhiều người không có tài khoản ngân hàng. Ở Nigeria, chỉ 45% dân số có tài khoản ngân hàng trong khi 55% dân số không có, ông nói thêm.
Ông Corbishley cho biết, đây là một khoảng trống lớn cần được lấp đầy và nó đang được lấp đầy một phần bằng các khoản thanh toán giữa người dân thông qua điện thoại di động. Ông cũng tin rằng việc thực hiện các kế hoạch toàn cầu ở châu Phi sẽ dễ dàng hơn, lấy ví dụ về việc gần đây Liên minh châu Phi ra mắt hộ chiếu vaccine cho tất cả công dân của mình.
Liên minh châu Phi phụ thuộc vào nguồn tài chính từ các tổ chức bên ngoài châu Phi, vì vậy với mức độ phụ thuộc đó, “hoàn thành công việc là dễ dàng hơn rất nhiều”, ông Corbishley giải thích.
Tuy nhiên, đã có những cảnh báo từ nhiều tổ chức và tổ chức phi chính phủ khác nhau về cách châu Phi đang bị lợi dụng và cách các chương trình kỹ thuật số đang được các chính phủ độc tài sử dụng, ông lưu ý.
“Nếu một loại tiền kỹ thuật số của Ngân hàng Trung ương được tung ra ở Mỹ, họ sẽ phải vượt qua rất nhiều rào cản pháp lý khác nhau. Điều đó sẽ không dễ dàng. … Tôi nghĩ mọi người cần phải theo dõi những gì đang xảy ra ở Nigeria”.
Theo The Epoch Times
Bảo Nguyên biên dịch
