Tổng thống Trump đang muốn ông Vladimir Putin chốt lại về một thỏa thuận hạt nhân trước bầu cử, một bất ngờ vào tháng 10 này, ngay cả đối với các đảng viên Cộng hòa cấp cao và một số người trong Nhà Trắng.
Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump và Tổng thống Nga Putin đã thảo luận về việc kiểm soát vũ khí trong một chuỗi các cuộc điện đàm trong sáu tháng qua, và họ đã cử các đặc phái viên đến đàm phán tại Vienna. Nhưng các cuộc đàm phán dường như bị đình trệ cho đến chỉ vài ngày trước.
Cố vấn an ninh quốc gia Robert O'Brien và người đồng cấp Nga Nikolai Patrushev đã gặp nhau tại Geneva vào ngày 2 tháng 10. Cuộc họp đã tạo ra đủ động lực để đặc phái viên kiểm soát vũ khí của Trump, Marshall Billingslea và người đồng cấp Nga của ông, Sergei Ryabkov, lên kế hoạch vào phút cuối để đến Helsinki - Billingslea thậm chí còn cắt ngắn chuyến đi đến châu Á.
Hôm thứ Sáu (ngày 9/10), một nguồn tin quen thuộc với các cuộc thảo luận cho biết hai bên hiện có thể đã có một thỏa thuận về nguyên tắc, được sự đồng ý của Putin và Patrushev, và thoả thuận có thể được hoàn tất trong vòng một tuần sau khi các cuộc đàm phán tiếp tục một cách nghiêm túc.
Tuy nhiêm, hôm thứ Bảy (ngày 10/10), đặc phái viên Nga Ryabkov phản bác rằng “vẫn còn những khác biệt rất lớn trong cách tiếp cận, bao gồm cả các yếu tố trung tâm của một thỏa thuận như vậy”.
Các cuộc đàm phán đã được giữ kín tại Quốc hội và Nhà Trắng
Một quan chức chính quyền cho biết vụ việc chỉ được xử lý ở cấp cao nhất trong Hội đồng An ninh Quốc gia và Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ, nhưng nói thêm rằng một số thành viên của Ủy ban Đối ngoại Thượng viện và một nhóm công tác an ninh quốc gia tại Quốc hội đã nhận được thông tin trong các cuộc họp giao ban.
Ngày bầu cử không phải là thời hạn duy nhất thúc đẩy quá trình này. START mới - hiệp ước song phương lớn cuối cùng hạn chế kho vũ khí hạt nhân của Mỹ và Nga, đã hết hạn vào ngày 5 tháng 2.
Ông Putin muốn gia hạn nó thêm 5 năm và ông Joe Biden cũng vậy. Nhưng chính quyền Trump cho biết họ sẽ chỉ gia hạn hiệp ước thời Obama với một thỏa thuận song song, trong đó cả hai bên đồng ý đóng băng kho dự trữ đầu đạn hạt nhân của họ.
Mỹ cũng muốn Nga đồng ý với các cuộc đàm phán trong tương lai hướng tới một hiệp ước kiểm soát vũ khí đưa Trung Quốc vào bàn đàm phán. Nga đã bác bỏ bất cứ điều gì rõ ràng gây áp lực với Trung Quốc, vì vậy Mỹ đang cố gắng tìm ra phương thức mà cả hai bên có thể “chung sống”, nguồn tin thân cận cho biết.
Tiến độ
Rose Gottemoeller, trưởng đoàn đàm phán của Hoa Kỳ cho hiệp định START mới, nói rằng một thỏa thuận như vậy “có thể được thực hiện vào ngày mai” bởi vì “bản phác thảo đã có” và nó không yêu cầu độ chính xác của một hiệp ước ràng buộc.
“Tổng thống Trump đã truyền đạt rõ ràng rằng ông ấy muốn thỏa thuận được thực hiện và tôi nghĩ Putin rất muốn ký một thỏa thuận với Tổng thống Trump”, bà Gottemoeller nói.
Bà cho biết thêm rằng những tuyên bố công khai bác bỏ của Nga có thể là một chiến thuật đàm phán, được áp dụng khi biết rằng ông Trump gấp rút hơn nhiều cho một thỏa thuận như vậy so với Putin.
“Khi có nhiều sự chú ý của cấp cao như vậy, các cuộc đàm phán có xu hướng thành công. Tôi đã trải nghiệm điều đó khi Tổng thống Obama và Tổng thống Medvedev gây sức ép với tôi cũng như người đồng cấp Nga của tôi”, bà nói.
Các nội dung chính
Thỏa thuận mà chính quyền Trump đang tìm kiếm sẽ liên quan đến việc đóng băng tất cả các đầu đạn hạt nhân, một khuôn khổ cho một hiệp ước kiểm soát vũ khí đa phương trong tương lai và việc gia hạn START mới lên tới 5 năm.
Một điểm mấu chốt chính là liệu thỏa thuận khung có đề cập rõ ràng đến Trung Quốc hay không, khi mà Mỹ khẳng định Trung Quốc phải bị ràng buộc bởi bất kỳ hiệp ước kiểm soát vũ khí nào trong tương lai.
Nga không phản đối việc đưa Trung Quốc vào, nhưng nói rằng bất kỳ sự mở rộng kiểm soát vũ khí đa phương nào cũng nên bao gồm Pháp và Anh.
Chính quyền Trump trước đó đã yêu cầu Trung Quốc tham gia vào các cuộc đàm phán kiểm soát vũ khí, trước khi mở các cuộc đàm phán song phương với Nga tại Vienna .
Đặc phái viên Hoa Kỳ Billingslea đã cảnh báo rằng nếu người Nga từ chối một thỏa thuận ngay bây giờ, và đến khi ông Trump tái đắc cử, thì yêu cầu của Mỹ sau đó sẽ tăng lên và START mới sẽ gặp rủi ro.
Lê Minh
