Trung Quốc tăng cường chương trình ‘lao động cưỡng bức’ ở Tây Tạng - Khu tự trị hay ‘bị trị’?

Giúp NTDVN sửa lỗi

Chính quyền Trung Quốc đang áp dụng các biện pháp ác độc với người Tây Tạng tương tự như Tân Cương; đưa người dân ra khỏi Tây Tạng, biến họ thành nguồn cưỡng bức lao động rẻ mạt cho các công xưởng sản xuất, là đội quân dự bị cho chiến tranh tương lai; tẩy não, cải tạo, giáo dục họ phù hợp với khuôn mẫu, yêu cầu của Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ).

Trung Quốc đang đẩy ngày càng nhiều lao động nông thôn Tây Tạng ra khỏi nơi sinh sống và đến các trung tâm huấn luyện kiểu quân đội được xây dựng gần đây, nơi họ bị biến thành công nhân nhà máy. Điều này phản ánh một chương trình ở khu vực phía tây Tân Cương mà các nhóm nhân quyền đã gán nhãn hiệu là “lao động cưỡng bức”.

Theo hơn một trăm báo cáo trên phương tiện truyền thông nhà nước, các văn bản chính sách từ các cơ quan chính phủ ở Tây Tạng và các yêu cầu mua sắm được đưa ra từ năm 2016-2020, Bắc Kinh đã đặt ra hạn ngạch cho việc di chuyển hàng loạt lao động nông thôn trong Tây Tạng và các vùng khác của Trung Quốc.

Lực lượng lao động trung thành hay cưỡng bức?

Nỗ lực này đánh dấu sự mở rộng nhanh chóng của một sáng kiến nhằm cung cấp “những người lao động trung thành” cho ngành công nghiệp Trung Quốc.

Một thông báo đăng trên trang web của chính quyền khu vực Tây Tạng vào tháng trước cho biết hơn nửa triệu người đã được đào tạo như một phần của dự án này trong 7 tháng đầu năm 2020 - khoảng 15% dân số khu vực.

Trong tổng số này, gần 50.000 người đã được chuyển sang làm việc ở Tây Tạng, và vài nghìn người đã được gửi đến các vùng khác của Trung Quốc. Nhiều công việc được trả lương thấp, bao gồm sản xuất dệt may, xây dựng và nông nghiệp.

Adrian Zenz, một nhà nghiên cứu độc lập về Tây Tạng và Tân Cương, cho biết: “Theo ý kiến ​​của tôi, đây là cuộc tấn công mạnh nhất, rõ ràng nhất và có mục tiêu vào sinh kế truyền thống của người Tây Tạng mà chúng ta đã thấy kể từ sau Cách mạng Văn hóa” (từ năm 1966 đến năm 1976).

Những điều này được trình bày chi tiết trong một báo cáo do Jamestown Foundation - một viện có trụ sở tại Washington, DC, công bố trong tuần này, tập trung vào các vấn đề chính sách có tầm quan trọng chiến lược đối với Hoa Kỳ: “Đó là một sự thay đổi mang tính cưỡng bức, người dân từ sống du mục và làm nông sang lao động làm công ăn lương”.

Reuters đã chứng thực những phát hiện của nhà nghiên cứu Zenz và tìm thấy các tài liệu chính sách bổ sung, báo cáo của công ty, hồ sơ mua sắm và báo cáo truyền thông nhà nước mô tả chương trình.

Trong một tuyên bố, Bộ Ngoại giao Trung Quốc mạnh mẽ phủ nhận liên quan đến lao động cưỡng bức, đồng thời cho biết Trung Quốc là một quốc gia có pháp quyền và người lao động tự nguyện và được bồi thường thích đáng.

“Cái mà những người có động cơ thầm kín này gọi là 'lao động cưỡng bức' đơn giản là không tồn tại. Chúng tôi hy vọng cộng đồng quốc tế sẽ phân biệt đúng sai, tôn trọng sự thật và không bị lừa bởi những lời nói dối”, chính quyền Trung Quốc tuyên bố.

Chuyển lao động dư thừa ở nông thôn sang ngành công nghiệp là một phần quan trọng trong động lực thúc đẩy nền kinh tế và xóa đói giảm nghèo của Trung Quốc. Nhưng ở các khu vực như Tân Cương và Tây Tạng, với dân số dân tộc lớn, các nhóm nhân quyền nói rằng các chương trình bao gồm đào tạo tư tưởng, hạn ngạch của chính phủ và quản lý theo kiểu quân đội... cho thấy việc chuyển giao nàng có các yếu tố cưỡng chế.

Trung Quốc giành quyền kiểm soát Tây Tạng sau khi quân đội Trung Quốc tiến vào khu vực này vào năm 1950, theo cái mà Bắc Kinh gọi là “giải phóng hòa bình”. Tây Tạng kể từ đó đã trở thành một trong những khu vực bị hạn chế và nhạy cảm nhất trong cả nước.

Chương trình Tây Tạng đang được mở rộng, bất chấp áp lực quốc tế đang gia tăng đối với các dự án tương tự ở Tân Cương với các trung tâm giam giữ hàng loạt. Một báo cáo của Liên Hợp Quốc đã ước tính rằng khoảng một triệu người ở Tân Cương, chủ yếu là người Duy Ngô Nhĩ, đã bị giam giữ trong các trại và bị giáo dục tư tưởng. Ban đầu Trung Quốc phủ nhận sự tồn tại của các trại này, nhưng sau đó nói rằng chúng là các trung tâm dạy nghề và giáo dục, và tất cả mọi người đều đã “tốt nghiệp”.

Không thể xác định điều kiện của các công nhân Tây Tạng bị chuyển đi. Các nhà báo nước ngoài không được phép vào khu vực này và các công dân nước ngoài khác chỉ được phép tham gia các chuyến tham quan được chính phủ phê duyệt.

Nhà lãnh đạo tinh thần Tây Tạng, Đức Đạt Lai Lạt Ma, cáo buộc chính quyền Trung Quốc thực hiện "cuộc diệt chủng văn hóa" trong khu vực (Ảnh: Stephen Brashear/Getty Images)
Nhà lãnh đạo tinh thần Tây Tạng, Đức Đạt Lai Lạt Ma, cáo buộc chính quyền Trung Quốc thực hiện "cuộc diệt chủng văn hóa" trong khu vực (Ảnh: Stephen Brashear/Getty Images)

Trong những năm gần đây, Tân Cương và Tây Tạng là mục tiêu của các chính sách khắc nghiệt nhằm theo đuổi cái mà chính quyền Trung Quốc gọi là “duy trì ổn định”. Các chính sách này nói chung nhằm mục đích dập tắt bất đồng chính kiến, bất ổn hoặc chủ nghĩa ly khai; bao gồm cả hạn chế việc đi lại của công dân dân tộc thiểu số đến các khu vực khác của Trung Quốc và nước ngoài, đồng thời thắt chặt kiểm soát các hoạt động tôn giáo.

Vào tháng 8/2020, Chủ tịch Tập Cận Bình cho biết Trung Quốc sẽ một lần nữa tăng cường các nỗ lực chống lại chủ nghĩa ly khai ở Tây Tạng, nơi người Tây Tạng chiếm khoảng 90% dân số, theo số liệu điều tra dân số.

Các nhà phê bình, dẫn đầu bởi nhà lãnh đạo tinh thần Tây Tạng, Đức Đạt Lai Lạt Ma, cáo buộc chính quyền Trung Quốc thực hiện "cuộc diệt chủng văn hóa" trong khu vực. Người đoạt giải Nobel 85 tuổi này đã từng sống ở Dharamsala, Ấn Độ, kể từ khi ông rời khỏi Trung Quốc vào năm 1959 sau một cuộc đàn áp đẫm máu Tây Tạng của chính quyền Trung Quốc.

Loại bỏ ‘người lười’ - Khu tự trị hay ‘bị trị’?

Mặc dù đã có một số bằng chứng về việc huấn luyện theo kiểu quân đội và chuyển giao lao động ở Tây Tạng trong quá khứ, nhưng chương trình mở rộng mới này là chương trình đầu tiên trên quy mô đại chúng và là chương trình đầu tiên công khai đặt hạn ngạch cho việc thuyên chuyển ra ngoài khu vực.

Một yếu tố chính, được mô tả trong nhiều văn bản chính sách vùng, liên quan đến việc cử cán bộ đến các làng và thị trấn để thu thập dữ liệu về lao động nông thôn và tiến hành các hoạt động giáo dục nhằm xây dựng lòng trung thành.

Truyền thông nhà nước đã mô tả một hoạt động như vậy ở những ngôi làng gần thủ đô Lhasa của Tây Tạng. Các quan chức đã thực hiện hơn một nghìn buổi giáo dục chống chủ nghĩa ly khai, theo báo cáo của phương tiện truyền thông nhà nước, “cho phép người dân các dân tộc cảm nhận được sự quan tâm và chăm sóc của Ủy ban Trung ương ĐCSTQ.

Báo cáo cho biết các buổi học bao gồm các bài hát, điệu múa và bản phác thảo bằng “ngôn ngữ dễ hiểu”. Công việc “giáo dục” như vậy đã diễn ra trước khi triển khai các đợt chuyển giao rộng rãi hơn trong năm nay.

Mô hình này tương tự như ở Tân Cương, và các nhà nghiên cứu cho rằng mối liên hệ chính giữa hai bên là cựu Bí thư Đảng Cộng sản Tây Tạng Chen Quanguo, người đã đảm nhiệm chức vụ tương tự ở Tân Cương vào năm 2016 và là người dẫn đầu sự phát triển của hệ thống trại ở Tân Cương.

Allen Carlson, Phó giáo sư tại Phòng Chính phủ của Đại học Cornell, cho biết: “Ở Tây Tạng, ông ta đang làm theo phiên bản của những gì được thực hiện ở Tân Cương”.

Theo số liệu năm 2018 từ Cục Thống kê Quốc gia Trung Quốc, khoảng 70% dân số Tây Tạng được phân loại là nông thôn. Điều này bao gồm một tỷ lệ lớn nông dân tự cung tự cấp, đặt ra một thách thức đối với chương trình xóa đói giảm nghèo của Trung Quốc, vốn đo lường mức độ thành công của nó dựa trên mức thu nhập cơ bản. Trung Quốc đã cam kết xóa đói giảm nghèo ở nông thôn vào cuối năm 2020.

“Để đối phó với áp lực kinh tế ngày càng đi xuống đối với thu nhập việc làm của lao động nông thôn, chúng tôi hiện sẽ tăng cường đào tạo kỹ năng chính xác... và thực hiện chuyển dịch việc làm có tổ chức và quy mô lớn giữa các tỉnh, vùng và thành phố”, Phòng Nhân sự và An sinh Xã hội của Tây Tạng đưa ra vào tháng 7/2020. Kế hoạch bao gồm hạn ngạch năm 2020 cho chương trình trong các lĩnh vực khác nhau.

ĐCSTQ kêu gọi áp dụng các biện pháp để loại bỏ hiệu quả “những người lười biếng” (Ảnh: China Photos/Getty Images)
ĐCSTQ kêu gọi áp dụng các biện pháp để loại bỏ hiệu quả “những người lười biếng” (Ảnh: China Photos/Getty Images)

Một số tài liệu chính sách và báo cáo truyền thông nhà nước được có liên quan đến các hình phạt không cụ thể đối với các quan chức không đáp ứng hạn ngạch của họ. Một kế hoạch thực hiện cấp tỉnh đã kêu gọi "các biện pháp thưởng phạt nghiêm khắc" đối với các quan chức.

Như ở Tân Cương, các trung gian tư nhân, chẳng hạn như các đại lý và công ty, có thể nhận được trợ cấp 500 nhân dân tệ (74 USD) cho mỗi lao động chuyển ra khỏi khu vực và 300 nhân dân tệ (44 USD) cho những người tham gia lực lượng lao động ngay tại Tây Tạng, theo khu vực và thông báo cấp tỉnh.

Các quan chức trước đây đã nói rằng các chương trình chuyển giao lao động ở các khu vực khác của Trung Quốc là tự nguyện và nhiều tài liệu của chính phủ Tây Tạng cũng đề cập đến các cơ chế đảm bảo quyền của người lao động, nhưng họ không cung cấp chi tiết. Các nhà vận động, các nhóm bảo vệ quyền lợi và các nhà nghiên cứu cho biết, không có khả năng người lao động từ chối vị trí làm việc, mặc dù họ thừa nhận rằng một số người có thể tự nguyện.

Matteo Mecacci, chủ tịch của nhóm vận động Chiến dịch Quốc tế vì Tây Tạng có trụ sở tại Hoa Kỳ, cho biết: “Những thông báo gần đây đã mở rộng đáng kể và nguy hiểm cho các chương trình này, bao gồm cả 'huấn luyện tư tưởng' với sự phối hợp của chính phủ, và thể hiện sự leo thang nguy hiểm”.

Các tài liệu của chính phủ đều nhấn mạnh vào việc giáo dục tư tưởng để điều chỉnh "khái niệm tư duy" của người lao động. Zenz, nhà nghiên cứu Tây Tạng-Tân Cương có trụ sở tại Minnesota, cho biết: “Có một khẳng định rằng tâm trí của họ phải được thay đổi, rằng họ phải bị thuyết phục để tham gia”.

Một tài liệu chính sách, được đăng trên trang web của chính quyền Thành phố Nagqu ở phía đông Tây Tạng vào tháng 12/2018, mô tả cách các quan chức đến thăm các làng để thu thập dữ liệu về 57.800 lao động. Mục đích của họ là giải quyết các thái độ “không thể làm, không muốn làm và không dám làm” đối với công việc, tài liệu cho biết. Nó kêu gọi áp dụng các biện pháp để loại bỏ hiệu quả “những người lười biếng”.

Một báo cáo được công bố vào tháng 1/2020 bởi chi nhánh Tây Tạng của Hội nghị Hiệp thương Chính trị Nhân dân Trung Quốc, một cơ quan tư vấn cấp cao cho chính phủ, mô tả các cuộc thảo luận nội bộ về các chiến lược để giải quyết “tình trạng nghèo tinh thần” của lao động nông thôn, bao gồm cả việc cử các nhóm cán bộ đến các làng, thực hiện giáo dục và "hướng dẫn quần chúng tạo ra cuộc sống hạnh phúc bằng bàn tay chăm chỉ của họ".

Giáo dục tư tưởng, rèn luyện và đồng phục quân sự

Những người lao động nông thôn được chuyển đến các trung tâm đào tạo nghề sẽ được giáo dục tư tưởng - mà ĐCSTQ gọi là đào tạo “kiểu quân đội” - theo nhiều tài liệu chính sách cấp khu vực và cấp huyện của Tây Tạng mô tả chương trình này vào cuối năm 2019 và năm 2020. Việc đào tạo nhấn mạnh kỷ luật nghiêm ngặt và những người tham gia được yêu cầu thực hiện các cuộc diễn tập quân sự và mặc đồng phục.

Không rõ tỷ lệ người tham gia chương trình chuyển giao lao động được đào tạo theo kiểu này là bao nhiêu. Nhưng các văn bản chính sách từ Ngari, Xigatze và Shannan, ba huyện chiếm khoảng 1/3 dân số Tây Tạng, kêu gọi “thúc đẩy mạnh mẽ việc huấn luyện kiểu quân đội”. Các thông báo chính sách trên toàn khu vực cũng đề cập đến phương pháp đào tạo này.

Các phiên bản quy mô nhỏ của các sáng kiến ​​huấn luyện kiểu quân sự tương tự đã tồn tại trong khu vực hơn một thập kỷ, nhưng việc xây dựng các cơ sở mới đã tăng mạnh vào năm 2016 và các văn bản chính sách gần đây kêu gọi đầu tư nhiều hơn vào các địa điểm như vậy. Qua việc xem xét hình ảnh vệ tinh và tài liệu liên quan, cho thấy có đến hơn một chục cơ sở ở các quận khác nhau ở Tây Tạng được xây dựng gần hoặc trong các trung tâm dạy nghề hiện có.

Một tài liệu chính sách khu vực riêng biệt cho biết mục tiêu là "dần dần nhận ra sự chuyển đổi từ “Tôi phải làm việc” sang “Tôi muốn làm việc”. (Ảnh: MARK RALSTON/AFP qua Getty Images)
Một tài liệu chính sách khu vực riêng biệt cho biết mục tiêu là "dần dần nhận ra sự chuyển đổi từ “Tôi phải làm việc” sang “Tôi muốn làm việc”. (Ảnh: MARK RALSTON/AFP qua Getty Images)

Các văn bản chính sách mô tả một chương trình giảng dạy kết hợp giáo dục kỹ năng, giáo dục pháp luật và “giáo dục lòng biết ơn”, được thiết kế để nâng cao lòng trung thành với ĐCSTQ.

James Leibold, giáo sư tại Đại học La Trobe của Australia, chuyên về Tây Tạng và Tân Cương, cho biết có các cấp độ đào tạo kiểu quân đội khác nhau, với một số ít hạn chế hơn các cấp khác, nhưng tập trung vào sự chuyển đổi.

“Người Tây Tạng bị coi là lười biếng, lạc hậu, chậm chạp hoặc bẩn thỉu, và vì vậy những gì ĐCSTQ muốn làm là khiến họ hành quân theo cùng một nhịp đập… Đó là một phần quan trọng của kiểu giáo dục quân đội này”.

Tại quận Chamdo phía đông Tây Tạng, nơi xuất hiện một số chương trình huấn luyện kiểu quân sự sớm nhất, các hình ảnh trên phương tiện truyền thông nhà nước từ năm 2016 cho thấy những người lao động đang xếp hàng trong đội hình diễn tập trong lễ hội quân sự. Trong những hình ảnh được truyền thông nhà nước đăng tải vào tháng 7 năm nay, những nữ tiếp viên trong trang phục quân đội đang đào tạo tại một cơ sở dạy nghề ở cùng quận.

Các hình ảnh được đăng trực tuyến từ “Trường dạy nghề Chamdo Golden Sunshine” cho thấy các dãy nhà trọ cơ bản giống nhà kho màu trắng với mái nhà màu xanh lam. Trong một hình ảnh, các biểu ngữ treo trên tường phía sau một dãy sinh viên tốt nghiệp nói rằng dự án chuyển giao lao động được giám sát bởi Phòng Nhân sự và An sinh xã hội địa phương.

Các kỹ năng nghề mà học viên học được bao gồm dệt may, xây dựng, nông nghiệp và thủ công mỹ nghệ dân tộc. Một trung tâm dạy nghề mô tả các yếu tố đào tạo bao gồm “tiếng phổ thông, đào tạo pháp luật và giáo dục chính trị”. Một tài liệu chính sách khu vực riêng biệt cho biết mục tiêu là "dần dần nhận ra sự chuyển đổi từ “Tôi phải làm việc” sang “Tôi muốn làm việc”.

Các văn bản chính sách cấp khu vực và cấp tỉnh đặt trọng tâm vào việc đào tạo hàng loạt công nhân cho các công ty hoặc dự án cụ thể. Các nhóm nhân quyền cho rằng cách tiếp cận theo yêu cầu này làm tăng khả năng các chương trình bị cưỡng chế.

Chuỗi cung ứng

Sau khi "cưỡng bức lao động", chính phủ cho biết sẽ có trách nhiệm chăm sóc "phụ nữ, trẻ em và người già bị bỏ lại phía sau" (Ảnh: Kevin Frayer/Getty Images)
Sau khi "cưỡng bức lao động", chính phủ cho biết sẽ có trách nhiệm chăm sóc "phụ nữ, trẻ em và người già bị bỏ lại phía sau" (Ảnh: Kevin Frayer/Getty Images)

Công nhân được chuyển đến theo chương trình có thể khó theo dõi, đặc biệt là những người được đưa đến các vùng khác của Trung Quốc. Theo một báo cáo của Viện Chính sách Chiến lược Úc (ASPI), trong các đợt chuyển hàng loạt người Duy Ngô Nhĩ từ Tân Cương, người ta đã phát hiện ra công nhân nằm trong chuỗi cung ứng của 83 thương hiệu toàn cầu.

Các báo cáo của truyền thông nhà nước Tây Tạng vào tháng Bảy nói rằng vào năm 2020, một số công nhân được chuyển ra ngoài Tây Tạng đã được gửi đến các dự án xây dựng ở Thanh Hải và Tứ Xuyên. Những người khác được chuyển đến Tây Tạng được đào tạo về dệt may, an ninh và công việc sản xuất nông nghiệp.

Thông báo chính sách khu vực của chính phủ Tây Tạng và kế hoạch thực hiện của tỉnh cung cấp cho các văn phòng chính quyền địa phương hạn ngạch cho năm 2020, bao gồm cả đối với lao động Tây Tạng được gửi đến các vùng khác của Trung Quốc. Các quận lớn hơn dự kiến ​​sẽ cung cấp nhiều lao động hơn cho các khu vực khác của đất nước - 1.000 từ thủ đô Lhasa của Tây Tạng, 1.400 từ Xigaze và 800 từ Shannan.

Các tài liệu này tiết lộ rằng người lao động thường di chuyển theo nhóm và ở trong các khu nhà trọ tập thể. Các tài liệu của chính quyền địa phương bên trong Tây Tạng và ở ba tỉnh khác cho biết các công nhân vẫn ở trong các chỗ ở tập trung sau khi họ được chuyển đi, tách khỏi các công nhân khác và chịu sự giám sát.

Một tài liệu trên phương tiện truyền thông nhà nước, mô tả việc chuyển giao trong khu vực, gọi đó là dịch vụ di chuyển từ điểm này đến điểm kia.

Bộ Nhân sự và An sinh Xã hội Tây Tạng vào tháng 7/2020 đã lưu ý rằng mọi người được nhóm thành các nhóm từ 10 đến 30 người. Họ đi cùng các trưởng nhóm và được quản lý bởi “các dịch vụ liên lạc việc làm”.

Bộ cho biết các nhóm được quản lý chặt chẽ, đặc biệt là khi di chuyển ra ngoài Tây Tạng, nơi các sĩ quan liên lạc chịu trách nhiệm thực hiện “các hoạt động giáo dục thêm và giảm bớt nỗi nhớ nhà”. Họ cho biết chính phủ có trách nhiệm chăm sóc "phụ nữ, trẻ em và người già bị bỏ lại phía sau".

Đức Duy

Theo reuters



BÀI CHỌN LỌC

Trung Quốc tăng cường chương trình ‘lao động cưỡng bức’ ở Tây Tạng - Khu tự trị hay ‘bị trị’?