Việt Nam đang thúc đẩy các nhà sản xuất may mặc sản xuất thiết bị bảo hộ cá nhân, bao gồm khẩu trang, để bù đắp sự sụt giảm xuất khẩu hàng dệt may và khuyến khích đầu tư nước ngoài vào chuỗi cung ứng địa phương, trong nỗ lực trở thành “nhà sản xuất khẩu trang của thế giới”.
Đầu tư trực tiếp nước ngoài vào Việt Nam trong 8 tháng đầu năm giảm tới 13,7% so với cùng kỳ năm 2019; là mức giảm sâu nhất trong nhiều năm qua. Trước đó, đầu tư nước ngoài đã tăng nhanh trong nhiều năm và tăng 7% so cùng kỳ năm 2019.
Xuất khẩu hàng dệt may cũng giảm 11,6% trong năm tính đến tháng 8/2020, so với cùng kỳ năm 2019, sau khi đơn đặt hàng từ Mỹ và châu Âu cạn kiệt, theo Tổng cục Thống kê Việt Nam. Tuy nhiên, ngành dệt may Việt Nam đang có triển vọng vươn ra thế giới.
Từ quốc gia nhận viện trợ trở thành nhà cung cấp vật tư y tế
Từ một quốc gia từng thường xuyên nhận viện trợ y tế, Việt Nam đã trở thành nước cung cấp vật tư y tế và dành tặng khẩu trang, thiết bị bảo hộ cá nhân cho những nước đang gặp khó khăn trong giai đoạn dịch bệnh việm phổi Vũ Hán bùng phát và lan rộng trên thế giới.
Các công ty quần áo và giày dép đã chuyển dây chuyền sản xuất của họ sang Việt Nam trong nhiều năm, cắt giảm sự phụ thuộc vào Trung Quốc và dựa vào các giao dịch thương mại của Việt Nam. Đại dịch đã hãm lại xu hướng đó, một sự gián đoạn mà Hiệp hội Dệt may Việt Nam (VITAS đại diện cho 450 công ty) gọi là cuộc khủng hoảng tồi tệ nhất.
Một số nước Châu Âu, Mỹ có đơn đặt hàng, nếu các sản phẩm xuất khẩu đầu tiên thuyết phục được thị trường Hoa Kỳ và Châu Âu, thì cánh cửa sẽ mở ra cho những ngày sắp tới đối với các sản phẩm “Made in Vietnam”, do chính doanh nghiệp Việt Nam đảm nhận, sản xuất và phân phối, theo Sputniks.
Nhà máy Dupont Việt Nam vừa bàn giao 450 ngàn bộ trang phục bảo hộ y tế cho Hoa Kỳ. Tổng Công ty May 10 cũng vừa cho biết, Việt Nam có đơn hàng xuất khẩu 400 triệu khẩu trang y tế trị giá trên 52 triệu USD.
Vụ Thị trường trong nước báo cáo cho hay, năng lực của các doanh nghiệp Việt Nam hiện nay hoàn toàn có thể đáp ứng được nhu cầu trong nước cũng như phục vụ xuất khẩu với 40 triệu chiếc khẩu trang/ngày. Con số này tương ứng với khoảng 1,2 tỷ chiếc/tháng. Thậm chí, nếu cần có thể huy động tối đa ngành may mặc, sản xuất được 100 triệu khẩu trang/ngày, tương đương 3 tỷ khẩu trang/tháng.
Việt Nam đặt mục tiêu ‘trở thành công xưởng sản xuất khẩu trang của thế giới’
Sau Trung Quốc và Ấn Độ, Việt Nam là nước xuất khẩu hàng dệt may lớn thứ ba thế giới, lĩnh vực đã giúp nước ta thoát khỏi đói nghèo và trở thành một trong những nền kinh tế có tốc độ tăng trưởng GDP cao nhất thế giới. Việt Nam đã xuất xưởng hàng may mặc và dệt may trị giá 32,6 tỷ USD vào năm 2019 dưới các thương hiệu đa dạng như Walmart và Adidas.
Thương hiệu thời trang Thụy Điển H&M chia sẻ với Nikkei Asian Review: “Mùa xuân năm nay, nhu cầu toàn cầu giảm nhiều đã tác động đáng kể đến việc đặt hàng của chúng tôi với các nhà cung cấp ở tất cả các thị trường sản xuất của chúng tôi, bao gồm cả Việt Nam”.
Chủ tịch VITAS Vũ Đức Giang cho biết: “Chưa bao giờ ngành dệt may Việt Nam chúng ta phải chịu áp lực và sự thay đổi nhanh chóng như vậy. Mỗi ngày lại thay đổi, mỗi tuần lại thay đổi".
Để tồn tại trong cuộc khủng hoảng COVID-19, Bộ Công Thương cho biết Việt Nam phải "trở thành công xưởng sản xuất khẩu trang của thế giới".
Tuy nhiên, với nhu cầu về quần áo ít hơn, một số nhà máy đã chuyển sang tập trung. Theo Bộ Công Thương, ít nhất 50 công ty đang sản xuất khẩu trang y tế hoặc có kế hoạch sản xuất theo hướng này. Một trong những công ty dệt may lớn nhất, TNG, thường cung cấp cho những người mua như Levi's, Tesco và Decathlon, đã xuất khẩu hàng triệu khẩu trang kể từ mùa xuân này, thay vì hàng hoá dệt may truyền thống khác.
Frank Weiand, cố vấn về nội địa hóa chuỗi cung ứng tại Cơ quan Phát triển Quốc tế Hoa Kỳ tại Hà Nội cho biết: “Rất nhiều công ty dệt may chuyển sang sản xuất khẩu trang, ít nhiều đã thành công".
Mặc dù khẩu trang là mặt hàng có giá trị nhỏ nhưng Chủ tịch VITAS Giang cho biết chúng có tiềm năng xuất khẩu lớn vì chúng đang trở thành mặt hàng bắt buộc và phổ biến trên toàn thế giới. Các nhà sản xuất dệt may Việt Nam đang đặt cược vào sản xuất khẩu trang, với giả định rằng nhu cầu toàn cầu sẽ được duy trì vì việc chấm dứt đại dịch sẽ mất nhiều thời gian.
Một cách khác mà các công ty Việt Nam có thể thích ứng trong môi trường này là áp dụng công nghệ mới, chẳng hạn như liên lạc kỹ thuật số với các đối tác, ông Giang chia sẻ.
“Ví dụ, lần đầu tiên các công ty dệt may Việt Nam thực hiện toàn bộ giao dịch kinh doanh thông qua WeChat, từ giới thiệu sản phẩm, đến đàm phán giá cả”, ông Giang cho biết thêm.
Nắm bắt cơ hội lớn
Ngân hàng Phát triển Châu Á kỳ vọng kinh tế Việt Nam sẽ tăng trưởng 1,8% trong năm nay. Việt Nam thuộc một trong số ít quốc gia kỳ vọng tăng trưởng dương. Tuy nhiên, dự báo đó thấp hơn nhiều so với mức tăng trưởng 7% đã ghi nhận trong năm 2019, và Hà Nội đang tìm cách thoát khỏi suy thoái và cắt giảm sự phụ thuộc vào Trung Quốc về nguyên liệu thô.
VITAS ước tính các thành viên của mình dựa vào nguồn cung ứng từ nước ngoài đối với 60% nguồn cung cấp của họ, chủ yếu là từ Trung Quốc, con số mà họ hy vọng sẽ giảm xuống 30% bằng cách phát triển chuỗi cung ứng trong nước. Một trong những chiến lược của hiệp hội là cung cấp dịch vụ tư vấn cho các công ty nước ngoài, khuyên họ đầu tư vào tất cả các khâu sản xuất chứ không chỉ may mặc.
Chiến lược thứ hai là vận động các công ty dệt may làm sạch sản xuất, chẳng hạn như xử lý nước bị nhiễm thuốc nhuộm, bà Nguyễn Thị Tuyết Mai, Phó Tổng thư ký VITAS cho biết. Bà cho rằng một quy trình sản xuất sạch hơn sẽ cho phép các nhà sản xuất tiên tiến hơn thành lập tại các khu công nghiệp địa phương.
Các doanh nghiệp và nhà phân tích cho rằng đầu tư nước ngoài sẽ tăng nếu Việt Nam có một chuỗi cung ứng lớn hơn và phát triển hơn. Khi các công ty dệt may lấy lại được nhu cầu đầu tư, họ sẽ tiếp tục rời khỏi Trung Quốc, cũng như Đài Loan và Hàn Quốc, để tiết kiệm chi phí, ông Giang nói.
Việt Nam sẽ thu hút đầu tư, khi mức lương tối thiểu ở Việt Nam là 140 USD một tháng, chưa bằng một nửa chi phí lương ở Trung Quốc.
Việt Nam cũng có nhiều thỏa thuận thương mại nhất trong tất cả các nước Đông Nam Á, bao gồm Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương và Hiệp định Thương mại Tự do EU-Việt Nam.
H&M cho biết họ phải "linh hoạt vì những bất ổn" trong đại dịch, nhưng Việt Nam vẫn là một đối tác lâu dài "quan trọng". "Điều đó nói rằng chúng tôi không có kế hoạch thay đổi chiến lược tìm nguồn cung ứng của mình trong tương lai", đại diện hãng nhấn mạnh.
Ông Giang cho biết đại dịch đang khiến các công ty toàn cầu nhận ra rằng họ cần phải đa dạng hóa, bao gồm cả việc chuyển dịch sang Việt Nam.
"Ngay cả khi không có [đại dịch] này, họ vẫn muốn chuyển đi", ông nói trong cuộc họp báo ở Thành phố Hồ Chí Minh, "nhưng vì đại dịch, áp lực sẽ phải di chuyển lớn hơn". Và Việt Nam cũng sẽ có cơ hội lớn hơn nữa.
Trần Đức
