Y học hiện đại nhìn nhận sự lão hóa của cơ thể con người như thế nào? Các nhà khoa học đã phát hiện ra telomere có chức năng như một chiếc đồng hồ sinh học.
Telomere là 1 đoạn DNA có trình tự (TTAGGG) lặp lại nhiều lần ở đầu mỗi nhiễm sắc thể. Telomere có vai trò quan trọng trong việc bảo vệ phân tử DNA khỏi các tác động gây hại và sự mất ổn định của hệ genome.
Trong chu trình của một tế bào bình thường thì sau mỗi lần phân chia của tế bào, một phần của telomere sẽ bị mất đi. Khi độ dài của telomere đạt tới mức giới hạn thì tế bào sẽ tự chết theo chương trình (apotosis). Do vậy, độ dài của telomere có thể coi như là một đồng hồ sinh học để xác định “tuổi thọ” của tế bào và các cơ quan. Tuy nhiên, trong quá trình sống, nhiều yếu tố khác có thể khiến cho telomere bị ngắn lại nhanh hơn bao gồm cả việc gây tổn thương tới phân tử DNA nói chung và tổn thương chính xác ở vị trí telomere dẫn tới nhiều ảnh hưởng sức khỏe và tuổi thọ của người.
Có lẽ chúng ta đều biết rằng suy nghĩ tiêu cực thực sự có thể làm hỏng các telomere, vậy có cách nào để điều chỉnh quá trình này không?
Đảo ngược đồng hồ sinh học
Đứng về góc độ sinh học, lão hóa là một quá trình dần dần và không thể đảo ngược; lão hóa biểu hiện ở sự thoái hóa của tế bào: chẳng hạn số lượng tế bào giảm đi và thể tích toàn phần thu nhỏ lại.
Sự sao chép của gen chịu ảnh hưởng của telomere và telomerase. Những telomere này và telomerase - một loại enzyme chịu trách nhiệm về độ dài của telomere - có thể bảo vệ các nhiễm sắc thể; các nhà khoa học còn gọi telomere đồng hồ sinh học.
Khi các telomere bị căng thẳng và ngắn lại, nó sẽ làm tăng khả năng tế bào ngừng phân chia và chết đi. Theo đó, những căn bệnh di truyền dễ dàng tiến triển hơn.
Nếu chúng ta tìm ra cách làm chậm quá trình rút ngắn của telomere, quá trình lão hóa có thể được trì hoãn.
Elizabeth Blackburn, Tiến sĩ, đã đoạt giải Nobel về Sinh lý học và Y học năm 2009 nhờ khám phá ra bản chất phân tử của telomere, phần cuối của nhiễm sắc thể đóng vai trò là mũ bảo vệ cần thiết để lưu giữ thông tin di truyền và đồng phát hiện ra telomerase, một loại enzyme duy trì telomere kết thúc.
“Các telomere lắng nghe bạn, chúng lắng nghe hành vi của bạn, chúng lắng nghe tâm trạng của bạn,” Blackburn, chủ tịch Viện Nghiên cứu Sinh học Salk ở La Jolla, California nói với StatNews.
Vào năm 2017, Blackburn đã viết “Hiệu ứng Telomere: Một cách tiếp cận mang tính cách mạng để sống trẻ hơn, khỏe hơn, lâu hơn”, tiết lộ rằng một người có thể kiểm soát sự lão hóa của bản thân tốt hơn chúng ta nghĩ. Qua đánh giá hàng nghìn nghiên cứu, Blackburn kết luận rằng chúng ta thực sự có thể kéo dài các telomere và từ đó có thể kéo dài tuổi thọ của mình.
Trong cuốn sách, bà đã chỉ ra năm kiểu suy nghĩ gây hại cho các telomere của chúng ta và một chiến lược để kéo dài chúng.
Sự thù địch hoài nghi
Blackburn tiến hành nghiên cứu các công chức Anh và phát hiện ra rằng “đàn ông có chỉ số thái độ thù địch hoài nghi cao có telomere ngắn hơn những người có chỉ số thù địch thấp”.
Sự thù địch hoài nghi là gì?
Blackburn và đồng tác giả Elissa Epel đã viết: “Sự thù địch hoài nghi là sự tức giận và thường xuyên có suy nghĩ rằng người khác là không đáng tin cậy. Một người có thái độ thù địch không chỉ nghĩ rằng, ‘Tôi ghét phải xếp hàng dài ở cửa hàng tạp hóa’; họ nghĩ, ‘Người mua hàng kia đã cố tình đi nhanh và vượt lên tôi để được đứng ở vị trí thuận tiện hơn!’ - và sau đó trong lòng họ sôi sục”.
Sự thù địch như vậy có liên quan chặt chẽ với việc tăng nguy cơ mắc bệnh và tử vong.
Bi quan
Sự bi quan có tác động tiêu cực rất nghiêm trọng đến telomere. Trong một nghiên cứu nhỏ hơn, với khoảng 35 phụ nữ, Blackburn phát hiện ra rằng những phụ nữ có chỉ số bi quan cao có telomere ngắn hơn.
Nghiên cứu đối với 1.000 nam giới cũng cho thấy bi quan có nguy cơ dẫn đến sức khỏe kém. Người bi quan mắc các bệnh liên quan đến lão hóa, chẳng hạn như ung thư hoặc bệnh tim, bệnh của họ có xu hướng tiến triển nhanh hơn và nhìn chung những người bi quan có xu hướng chết sớm hơn.
-
- Sự bi quan có tác động tiêu cực rất nghiêm trọng đến telomere. (Ảnh: unsplash.com)
Trầm tư suy nghĩ
Có nhiều người rơi vào trạng thái lo âu, tự ép buộc bản thân, không thể buông bỏ một điều gì đó, chẳng hạn như những mâu thuẫn kéo dài giữa các thành viên trong gia đình và các mối quan hệ cá nhân.
Các nghiên cứu đã phát hiện ra rằng nỗi ám ảnh về những vướng mắc này cũng có thể ảnh hưởng đến các tế bào miễn dịch của cơ thể và rút ngắn telomere.
Blackburn và Epel viết: “Khi bạn trầm ngâm, căng thẳng sẽ tồn tại trong cơ thể rất lâu sau khi nguyên nhân gây căng thẳng đã qua.
Những người có nhiều suy nghĩ tiêu cực về quá khứ hoặc tâm trí tiêu cực lang thang có xu hướng mắc chứng trầm cảm và rối loạn lo âu lâm sàng nhiều hơn, điều này cũng liên quan đến các telomere ngắn hơn.
Ức chế suy nghĩ
Mọi người đều gặp phải những rắc rối. Đôi khi chúng ta tự nguyện đẩy những suy nghĩ khó chịu ra xa mà không cần giải quyết chúng. Điều này cũng sẽ ảnh hưởng đến độ dài của telomere.
Nhà tâm lý học xã hội Harvard quá cố Daniel Wegner, người đi tiên phong trong ý tưởng này, có lần đọc một nhận xét từ “Ghi chú mùa đông về ấn tượng mùa hè,” bản tường thuật năm 1863 của Fyodor Dostoevsky về chuyến du hành của ông ở Tây Âu: “Hãy thử đặt ra cho mình nhiệm vụ này: đừng nghĩ đến một con gấu bắc cực, và bạn sẽ thấy rằng con vật này sẽ xuất hiện trong tâm trí bạn mỗi phút”.
Điều đó có nghĩa là bạn càng đẩy suy nghĩ của mình ra xa thì chúng càng thu hút sự chú ý của bạn.
Mất tập trung
Chúng ta đều biết rằng nhiều cá nhân đạt thành tích cao có khả năng tập trung cao độ.
Tuy nhiên, nhiều người rất dễ bị phân tâm bởi ngoại cảnh. Nghiên cứu của Blackburn phát hiện ra rằng khi con người không thể tập trung và chú ý vào hiện tại, điều đó cũng ảnh hưởng đến độ dài của telomere.
Chống lão hóa và nhận thức
Trái ngược với năm kiểu suy nghĩ tiêu cực này, những phát hiện của Blackburn cho thấy những suy nghĩ tích cực có thể giúp cải thiện sức khỏe ở cấp độ di truyền.
Cuốn sách có một phần: “Nhận thức về suy nghĩ: Hãy nới lỏng sự kìm kẹp của những kiểu suy nghĩ tiêu cực”.
“Nhận thức về suy nghĩ thúc đẩy khả năng phục hồi căng thẳng”, Blackburn và Epel viết. “Cùng với thời gian, bạn học cách đối mặt với những suy nghĩ và nói, “Đó chỉ là suy nghĩ thôi”.
Năm kiểu suy nghĩ tiêu cực này là những kiểu suy nghĩ tự động, những thói quen cố hữu cũng có xu hướng bị phóng đại và kiểm soát.
Họ giải thích, bí mật của tâm trí con người là chúng ta không cần phải tin vào mọi thứ mà suy nghĩ mách bảo. Nhận thức được suy nghĩ của bản thân và những thành kiến tiêu cực, có thể giúp buông bỏ và ngăn chặn vòng xoáy tiêu cực.
Các tác giả đề xuất các hoạt động như thiền định và các bài tập thể chất và tinh thần tương tự khác như chạy đường dài, giúp tăng cường nhận thức suy nghĩ tốt hơn. Qua thực hành, chúng ta có thể ngừng suy nghĩ về sự bất hạnh (khiến cuộc sống ngắn hơn, dễ mắc bệnh hơn) và làm giảm tốc độ sản sinh ra các hormone căng thẳng.
Telomerase - một enzym (bao gồm cả RNA lẫn protein) có vai trò giúp các phân tử ADN sao chép toàn bộ nhiễm sắc thể mà không bị mất đi đoạn cuối cùng. Và họ khẳng định rằng telomerase sẽ chỉnh sửa lại quá trình phân chia tế bào, giúp tái sinh phần đầu của nhiễm sắc thể.
Thành phần ARN của telomerase người có chừng 445 nucleotid, trong đó các nucleotid 46-56 là vị trí gắn vào đầu cùng của telomere, và đó là khuôn để từ đó thêm vào các ADN của telomere. Cơ chế bảo vệ telomere là enzym telomerase sẽ nhận dạng đầu cùng của telomere thông qua các hoạt động giữa telomere và cả 2 tiểu đơn vị hTR và hTERT của telomerase, nhận dạng xong thì thêm chuỗi sáu base TTAGGG của telomere, như vậy là kéo dài thêm một telomere và cứ thế tiếp tục.
(Tác giả bài viết Dr. Jonathan Liu: Là một bác sĩ y học cổ truyền Trung Quốc với hơn 26 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực y tế chuyên nghiệp. Ông đã giảng dạy các khóa học khác nhau tại Trường Cao đẳng Y học & Dược học Cổ truyền Trung Quốc, Cao đẳng Châm cứu và Trường Y học Cổ truyền Trung Quốc ở Toronto trong 10 năm. Ông cũng là giáo sư Y học Trung Quốc tại Đại học Georgian ở Canada.)
Theo The Epoch Times tiếng Anh
Nhật Tâm biên dịch
