Rất có thể, bạn chưa bao giờ nghe nói về cytokine cho đến khi đại dịch COVID-19 hoành hành khắp thế giới.
Đó là khi hầu hết chúng ta biết rằng những phân tử phát tín hiệu quan trọng này có thể khiến hệ thống miễn dịch hoạt động quá mức và gây tử vong.
Tiến sĩ David Hanscom và 10 đồng tác giả đã thảo luận về vấn đề này cùng nhiều khía cạnh quan trọng của nó trong sách trắng có tên “Lowering Inflammation Lengthens Life”. (Tạm dịch: “Giảm Viêm nhiễm và Kéo dài Tuổi thọ”)
Họ nhấn mạnh rằng mối nguy hiểm chính với COVID-19 không phải là tốc độ lây nhiễm, mà là “khả năng cao gây ra phản ứng viêm, gây tử vong”. Phản ứng đó diễn ra dưới dạng một cơn bão cytokine.
Cytokine là những protein nhỏ được sử dụng để truyền tín hiệu tế bào. Chúng đóng nhiều vai trò khác nhau trong cơ thể, nhưng một trong những vai trò quan trọng nhất, cũng là vấn đề chủ yếu, chính là việc kích hoạt phản ứng miễn dịch.
Với vai trò này, bạn có thể coi các cytokine như những ngọn lửa tín hiệu nhỏ được gửi đi, nhằm báo cho các thành phần khác của hệ thống miễn dịch biết nơi cần “điều trị”.
Trong một cơn bão cytokine, quá nhiều protein nhỏ này tập hợp lại và tạo ra phản ứng miễn dịch, từ đó gây tử vong.
Vấn đề là, bạn không cần nhiễm trùng để kích hoạt các cytokine. Cơ thể và tâm trí không thể tách rời, suy nghĩ và cảm xúc sẽ cho chúng ta biết cách mà cơ thể phản ứng.
Khi bạn nhận thấy một mối đe dọa và bị căng thẳng, điều đó cho biết cơ thể đang gặp vấn đề và nó sẽ tự đặt vào trạng thái sẵn sàng chiến đấu hoặc chạy trốn.
Cùng với sự thay đổi nội tiết tố, các cytokine được phân tán và sẵn sàng kích hoạt phản ứng miễn dịch.
Bạn có thể coi phản ứng miễn dịch của mình giống như một ngọn lửa thiêu rụi những kẻ xâm lược, nhưng gây ra một số thiệt hại phụ nhất định trên đường đi.
Thiệt hại “tài sản thế chấp” đó đáng giá khi bạn đối mặt với mầm bệnh thực sự hoặc mối đe dọa thể chất, nhưng không đáng khi bạn chỉ bị kích động bởi các tin tức giật gân, những kẻ gieo rắc nỗi sợ hãi và những xung đột, chưa kể đến khó khăn tài chính, thực phẩm độc hại và vô số tác nhân gây căng thẳng phổ biến khác.
Ngọn lửa đó được gọi là chứng viêm, và khi nó hoạt động quá giờ, nó góp phần gây ra hầu hết mọi bệnh tật, thể chất cũng như tinh thần.
Đặc biệt lưu ý với bệnh tự miễn dịch, đó là khi hệ thống miễn dịch tấn công chính cơ thể thay vì bất kỳ loại kẻ xâm lược nào.
Mối liên hệ giữa căng thẳng và chứng viêm nhiễm đã được biết đến trong nhiều thập kỷ, và nó được nhấn mạnh trong một bài đánh giá nghiên cứu về khả năng tự miễn dịch được công bố trên tạp chí Autoimmunity Reviews năm 2007.
“Nhiều nghiên cứu hồi cứu đã phát hiện ra rằng, một tỷ lệ cao (lên đến 80%) bệnh nhân cho biết họ bị căng thẳng cảm xúc bất thường trước khi phát bệnh.
Thật không may, không chỉ căng thẳng gây ra bệnh tật, mà chính căn bệnh này cũng gây ra căng thẳng đáng kể cho bệnh nhân, tạo ra một vòng luẩn quẩn”.
Vòng luẩn quẩn đó thường xảy ra với căng thẳng và bệnh tật nói chung. Căng thẳng dẫn đến bệnh tật và bệnh tật dẫn đến căng thẳng. Cách chữa trị duy nhất là giải quyết nguyên nhân gốc rễ: căng thẳng.
Điều đó đòi hỏi chúng ta phải có một cái nhìn tổng thể về cách sống hàng ngày, phản ứng bên trong của chúng ta, cách chúng ta có thể thay đổi bản thân và cuộc sống của mình để hạn chế hoặc giải quyết các nguyên nhân gây căng thẳng.
Ngoài COVID-19, rất ít sự kiện trong những thập kỷ gần đây đủ khả năng gây căng thẳng trên toàn cầu.
Họ lưu ý: “Đây là nguyên nhân gây ra ARDS [hội chứng suy hô hấp ở người lớn], nguyên nhân phổ biến nhất gây tử vong do coronavirus, cản trở phổi cung cấp oxy cho máu”.
Viêm cũng là một yếu tố góp phần gây ung thư, xơ cứng teo cơ một bên hoặc ALS, hen suyễn, viêm khớp dạng thấp (RA) và thậm chí là trầm cảm.
Các chuyên gia y tế thường đưa ra những lời khuyên có giá trị về dinh dưỡng và lối sống để giảm thiểu tình trạng viêm nhiễm, cũng như các tình trạng mà nó có thể gây ra.
Ví dụ, Harvard Health cảnh báo rằng nên tránh các loại thực phẩm gây viêm để có sức khỏe tối ưu.
Thực phẩm gây viêm bao gồm:
- Đường bổ sung, đặc biệt là trong soda và đồ uống có đường khác;
- Thực phẩm chiên như khoai tây chiên và gà rán;
- Bánh mì trắng, bánh ngọt và các loại carbohydrate tinh chế khác;
- Thịt đã qua chế biến, chẳng hạn như xúc xích và xúc xích, và quá nhiều thịt đỏ.
Cơ thể của bạn coi nhiều loại thực phẩm đã qua chế biến, có thêm đường và dầu, là những kẻ xâm lược, một loại chất độc, và do đó gây ra chứng viêm để đối phó với chúng.
May mắn thay, bên cạnh những loại thực phẩm gây viêm, cũng có những loại thực phẩm làm dịu nó, đặc biệt là trái cây, rau và cá biển, theo ghi nhận của Harvard Health.
Thực phẩm chống viêm bao gồm:
- Cải xoăn, rau bina và các loại rau lá xanh khác;
- Cá hồi, cá ngừ, cá mòi và các loại cá béo khác;
- Quả việt quất, anh đào, dâu tây và các loại trái cây khác;
- Cà chua.
Lối sống - Nguồn viêm nhiễm
Các tác nhân gây viêm do yếu tố tinh thần thường bị bỏ qua. Một thực tế là Hanscom và đồng tác giả của ông đã nỗ lực thu hút sự chú ý đặc biệt của công chúng về yếu tố này.
Hanscom và các đồng tác giả viết:
“Bất kỳ mối đe dọa tinh thần hay thể chất nào, dù là nhận thức hay thực tế, sẽ gặp phải phản ứng phòng thủ từ cơ thể bạn. Mặc dù các mối đe dọa có nhiều dạng, nhưng chúng luôn kích hoạt các cytokine tiền viêm (Pro-I)”.
Họ lưu ý rằng, các mối đe dọa tinh thần gây ra căng thẳng và viêm nhiễm ngấm ngầm, vậy nên chúng rất dễ bị bỏ qua.
“Nếu bạn không cảm thấy an toàn và bình yên, nghĩa là cơ thể đang chứa nồng độ cao các cytokine gây viêm nhiễm.”
Các yếu tố tinh thần kích hoạt phản ứng viêm bao gồm:
- Ký ức;
- Những suy nghĩ tiêu cực;
- Những suy nghĩ và cảm xúc bị kìm nén và đè nén;
- Sự bất an (xã hội, tài chính, thể chất, v.v.);
- Bóp méo nhận thức;
- Mất mục đích;
- Cách ly xã hội.
Ví dụ, các thành viên trong gia đình có thể kích hoạt các cơn bão cytokine ở một mức độ nào đó.
Theo Hanscom và cộng sự, khi bạn tức giận với gia đình mình, bạn nên “cai bỏ” vì “không có mối quan hệ nào được cải thiện bằng sự giận dữ, không bao giờ!”
Bạn đời và con cái của bạn cảm thấy thế nào khi họ ở bên cạnh một người đang tức giận? Cách duy nhất là hãy hỏi họ.
Các tác giả đề xuất hãy lắng nghe mà không cần bình luận về gia đình của bạn trong một tháng. Bạn cũng có thể đưa ra lựa chọn có ý thức để trở thành người có ảnh hưởng chống viêm trong chính gia đình mình.
Các tác giả viết trong cuốn sách: “Hãy cam kết trở thành nguồn cảm hứng và niềm vui cho gia đình bạn, điều đó có nghĩa là không chỉ trích hoặc khiến con bạn cảm thấy không an toàn”.
Họ gợi ý thêm: “Bạn chỉ nên đưa ra lời khuyên khi được yêu cầu”.
Họ cũng khuyến khích các bậc cha mẹ tìm hiểu xem con cái họ thực sự là ai và tham khảo cuốn sách nuôi dạy con cái cổ điển “Parent Effectiveness Training” (Tạm dịch: “Huấn luyện Hiệu quả của Cha mẹ”) của Thomas Gordon.
Làm thế nào để chúng ta làm dịu các nguyên nhân gây viêm do tinh thần?
Theo Hanscom và cộng sự, mục tiêu chính khi giảm viêm là “giảm kích thích hệ thần kinh của bạn”. Điều đó bao gồm việc xem xét lại vai trò của những hành vi kích thích quá mức có thể ảnh hưởng đến cuộc sống cá nhân.
Một số bẫy viêm này là gì? Theo các tác giả, chúng bao gồm:
- Xem các trò chơi điện tử căng thẳng hoặc phim bạo lực;
- Xem các bản tin khiến bạn khó chịu;
- Cãi nhau với người thân trong gia đình;
- Thảo luận về cơn đau hoặc các vấn đề sức khỏe của bạn với những người không thuộc ngành y tế;
- Phàn nàn về bất cứ điều gì, kể cả đại dịch;
- Ngồi lê đôi mách.
Sự tức giận và sự tha thứ
Sự tức giận có thể mang lại cho chúng ta cảm giác quyền lực và dường như làm giảm bớt sự lo lắng của chúng ta, nhưng đó là một cái bẫy nguy hiểm. Vì lo lắng tạo ra nhu cầu kiểm soát, sự tức giận nảy sinh để kiểm soát.
Cụ thể, các tác giả viết:
“Khi đối mặt với một mối đe dọa, cơ thể sẽ tạo ra sự lo lắng mà bạn có thể nhận thức được hoặc không, nhưng động lực đầu tiên của bạn là tự vệ. Đây là phản ứng chiến đấu, cần thiết cho sự sống còn.
Bạn sẽ cảm thấy khó chịu ở mức độ nào đó, từ khó chịu nhẹ cho đến giận dữ tột độ. Cơ thể bạn tăng cường các cytokine Pro-I và hormone gây căng thẳng để tăng tỷ lệ thành công trong việc bảo vệ bản thân.
Lúc này, mức độ dopamine (phần thưởng) và testosterone của bạn cũng tăng lên.”
Các tác giả viết, sự tức giận có tác dụng che đậy lỗ hổng của chúng ta.
“Ngay cả khi việc giành lại quyền kiểm soát là điều không thể (và bạn không thể kiểm soát suy nghĩ của mình), sự tức giận cho phép bạn cảm thấy như thể bạn đang kiểm soát. Hơn nữa, sự tức giận gần như không thể từ bỏ”.
Vấn đề là với bất kỳ hành vi tưởng chừng bổ ích nhưng không lành mạnh nào đều dễ dàng trở thành thói quen.
Vì những kẻ bắt nạt có dấu hiệu viêm nhiễm thấp hơn so với những kẻ bị bắt nạt, nên trong ngắn hạn, người ta có thể thấy được lợi ích tức thời. Nhưng cuối cùng họ vẫn tự chuốc lấy thất bại do chính sự tức giận gây ra.
Biện pháp lành mạnh đối với sự lo lắng và tức giận chính là buông bỏ và tha thứ.
Nhiều người, có lẽ là hầu hết mọi người, đều ôm giữ một cảm giác oán giận nhất định đối với những người mà họ cảm thấy đã làm hại họ.
Nhưng theo các tác giả của cuốn “Giảm viêm nhiễm và kéo dài cuộc sống”, sự tha thứ là cánh cửa dẫn đến sự bình yên trong tâm trí và giảm viêm nhiễm.
“Việc tiếp tục buồn bã, bất kể lý do là gì, sẽ khiến cơ thể bạn chứa đầy các hormone gây căng thẳng, cùng với đó là mức độ tăng cao của các chất gây viêm nhiễm với những hậu quả tiêu cực đáng kể”.
“Ngược lại, nếu bạn không thể tiến lên, thì bạn sẽ tự khiến mình mắc kẹt. Bạn phải đặc biệt tha thứ cho người hoặc tình huống đã đối xử tệ với bạn và tạo nên vết thương sâu nhất cho bạn. Hãy tử tế, và đừng quên tha thứ cho chính mình”.
Rõ ràng, lối sống và chế độ ăn uống có thể giúp chúng ta vượt qua các trạng thái viêm nhiễm nguy hiểm.
Tuy nhiên, điều quan trọng cần nhớ là trạng thái cảm xúc và tinh thần cũng có thể góp phần gây ra những phản ứng không mong muốn này của hệ thống miễn dịch.
May mắn thay, chúng ta có thể giải quyết tất cả chúng theo những cách tự nhiên và hữu ích.
Theo The Epoch Times
Hoàng Tuấn biên dịch
