Trung Y cổ đại đã song hành cùng biết bao thế hệ, ẩn chứa bao triết lý thâm sâu - những điều mà Y học hiện đại chỉ mới chiêm nghiệm lại được trong thời gian gần đây...
Không ai có thể lĩnh hội cũng như giải thích được ngay lập tức một cách tường tận về Y học cổ truyền Trung Quốc, nguyên nhân có lẽ bởi chính chiều sâu và bề dày kiến thức của Trung Y.
Nền tảng ấy không có ngay lập tức mà được dày công vun đắp qua hơn 2500 năm lịch sử. Trung Y bao gồm những ứng dụng đa dạng của thảo dược, châm cứu, mát-xa, thiền định, khí công,... và gần gũi nhất là chế độ dinh dưỡng trong cuộc sống thường nhật. Đây là phương pháp kiện toàn giúp tái cân bằng toàn bộ cơ thể - lục phủ ngũ tạng và hệ kinh mạch, chứ không chỉ đơn thuần giảm bớt một số triệu chứng bề mặt khi cơ thể gặp vấn đề.
Một di sản văn hóa
Phát triển một cách rất hệ thống và bám rễ vững chắc trong đời sống, Trung Y gắn bó chặt chẽ như một di sản cha truyền con nối của người Trung Hoa. Và cũng vì thế, Y học cổ truyền Trung Quốc giống một mảnh ghép không thể thiếu trong cuộc sống của người Hoa Hạ. Với những ai chưa mấy quen thuộc với Trung Y, bài viết này hy vọng sẽ cung cấp một số kiến thức nền tảng căn bản quan trọng nhất.
-
- Các phương thuốc Đông Y đều bắt nguồn thiên nhiên, kể cả ngày giờ dụng thuốc cũng phải đúng giờ ứng với quy luật vận động của vũ trụ (©Pixabay | mac8739)
Trung Y khởi nguyên từ Đạo giáo, một trong tam giáo truyền thống của người Hoa. Trong Đạo giáo, người ta kiếm tìm phần Chân của thế giới cùng đối ứng của nó - chính là bản thân mỗi sinh mệnh.
Y thuật Trung Quốc cổ đại nhấn mạnh sự hài hòa giữa con người và thiên nhiên. Vì người xưa đã sớm nhận biết những yếu tố cảm xúc và môi trường có sự liên hệ và ảnh hưởng lớn đến sức khỏe con người; cho nên trong cuộc sống người ta chú trọng việc hòa hợp với bốn mùa và cân bằng với tự nhiên. Đây là một phương pháp tác động có tính hệ thống và toàn diện, tự nhiên đã tập trung vào giữ gìn sức khỏe và phòng ngừa bệnh tật.
Trong lý thuyết của Trung Y, người ta coi trọng ‘Khí’ - nguồn năng lượng luôn cần duy trì ở trạng thái cân bằng để đảm bảo sức khỏe con người. Khí được coi là nguồn sống hay nguyên khí, tồn tại trong cả cơ thể vật chất cũng như nội tại của tinh thần, suy nghĩ và xúc cảm. Toàn bộ đều phối hợp cùng nhau để đảm bảo cho tâm trí và cơ thể được điều hòa khỏe mạnh. Khí được lưu chuyển phân bố trải khắp cơ thể, hay còn được gọi là “hệ kinh mạch”.
Y thuật cổ truyền Trung Quốc được giới chuyên môn hiện đại hiểu biết một cách nghèo nàn khi đã cố lựa chọn một cách tiếp cận đơn giản hóa để áp dụng Trung Y vào hệ thống điều trị ngày nay. Họ nghiên cứu từng hệ thống và cơ quan theo hướng tách biệt khỏi mối tương quan với hệ thống chức năng sinh lý của toàn cơ thể, từ đó làm mất đi nội hàm thâm sâu vốn có của Trung Y. Mặc dù góc nhìn của giới chuyên môn gần đây đã bắt đầu thay đổi, nhưng những thực tế điều trị tại các cơ sở y tế vẫn đang tiếp tục phải chạy miết để đuổi theo những cập nhật liên tục của nghiên cứu hiện đại.
Ví dụ: Dù chúng ta bây giờ đã hiểu làm thế nào microbiome - hệ vi sinh của vi khuẩn, vi rút, và động vật nguyên sinh sống trong ruột của chúng ta - có thể gây ảnh hưởng đến tâm trí và cơ thể; nhưng làm sao các bác sĩ có thể đưa các yếu tố này vào ứng dụng lâm sàng khi không có chuyên môn về dinh dưỡng hay microbiome?
Tuy vậy hàng trăm thế hệ của Trung Y đã sớm nắm được mối liên hệ giữa chế độ ăn uống với các cơ quan nội tạng, và cả với cảm xúc con người. Trung Y nhắc đến sự liên hệ giữa các trạng thái rối loạn cảm xúc với gan và bệnh tăng huyết áp, Y học hiện đại đã từng coi đây là điều mê tín; nhưng chúng ta bây giờ đã phải thừa nhận lại: tăng huyết áp và các loại hình rối loạn cảm xúc đều liên quan đến hoạt động bất thường của một chất dẫn truyền thần kinh là serotonin - được chuyển hóa chủ yếu tại gan.
-
- Mới đây, WHO đã đưa ra bản cập nhật chính thức "Phân loại thống kê quốc tế về các bệnh tật và những vấn đề sức khỏe liên quan" (ICD-11) - lần đầu tiên có đề cập đến Đông Y (icd.who.int/en)
Trung Y - một nền khoa học tiên tiến còn bị bỏ ngỏ
Mối quan tâm tới Y thuật Trung Hoa cổ đại đang ngày một tăng lên, song song với đó là ngày càng nhiều các nghiên cứu khoa học được thực hiện bởi Y khoa Tây phương để tìm hiểu về nền tảng kiến thức và hệ thống tư tưởng của Trung Y.
Nhưng cho đến nay, hiếm nghiên cứu nào có thể bao quát được toàn bộ Trung Y. Điều này cũng hợp lý khi nói Y học cổ truyền Trung Quốc đã vượt ra ngoài những gì khoa học thực tiễn có thể nghiên cứu. Vậy nên, điều tốt nhất mà họ làm được là đào sâu nghiên cứu biệt lập từng cấu phần rồi xây dựng giả thiết để giải thích sự kết nối giữa chúng với nhau trong mối tương quan tổng thể.
Do đó, những nghiên cứu về Trung Y hiện nay chỉ tập trung chủ yếu vào từng liệu pháp đơn lẻ, ví dụ chỉ tập trung vào châm cứu hoặc dược thảo, và làm thế nào để có thể áp dụng chúng trong y học thông thường.
Tuy nhiên, lối tiếp cận xé mảnh này vô hình chung đã đẩy người ta ra xa hơn khỏi cách thức điều trị toàn diện của Trung Y truyền thống. Khi các biện pháp thay thế cho việc sử dụng thuốc đã được hiểu rõ hơn và trở nên phổ cập, chắc chắn giới y khoa sẽ có sự tìm tòi và tin tưởng các lĩnh vực Y học khác, bao gồm cả Trung Y trong đó.
Trung Y tản mạn trong đời sống
Tuy Y học và khoa học hiện đại chưa thể giải thích cặn kẽ về Trung Y vào thời điểm hiện tại, nhưng điều này không đồng nghĩa với việc mọi người không thể có cơ hội tận hưởng những lợi ích đem lại từ Trung Y.
Gần đây, hai vợ chồng tôi cùng bạn bè đã có một bữa tối tại nhà hàng Trung Hoa mà tôi yêu thích. Bạn bè tôi đã thực sự cảm kích khi chúng tôi mời họ đến một nơi mà họ có thể thưởng thức những món ăn ngon, và ngon tới mức không để sót lại bất kỳ một mẩu vụn nhỏ nào!...
-
- Các món ăn Trung Hoa truyền thống đỉnh cao trọng sự thanh dịu trong hương vị mà vẫn đem lại sự thỏa mãn cho vị giác (©Pixabay | chaliceks)
"Ngon", trong tình huống này là điều họ quan tâm nhất. Họ không cần biết đầu bếp kinh nghiệm ra sao, chế biến thế nào, hay thậm chí không cần biết tất cả những nguyên liệu được sử dụng, v.v... để mà đưa ra đánh giá. Ở đây, hương vị của món ăn mới thực sự là trải nghiệm đáng giá nhất trong cuộc sống.
Trung Y cũng tương tự. Bạn có thể không hiểu nó vận hành thế nào trong những thuật ngữ khoa học của Y học Tây phương, nhưng nó có một nền tảng kiến thức vững chắc đã được trải qua hàng nghìn năm kiểm chứng và ứng dụng thực tiễn. Y học Trung Quốc cổ đại đã đóng góp cho sức khỏe cũng như hạnh phúc của người Trung Nguyên - Hoa Hạ trong hàng thế kỷ trước khi thuốc Tây xuất hiện.
Thật khó hiểu và vội vã khi các nhà khoa học phương Tây cho rằng: những tri thức và kinh nghiệm tích lũy trong điều trị - được gây dựng và truyền thừa qua biết bao thế hệ của Trung Y - lại không đủ căn cứ để cấu thành một nền tảng Y học chính thống.
Trung Y khác Tây Y, khác biệt vô cùng lớn về cả một hệ thống triết lý và thực tiễn. Ẩm thực Trung Quốc không cấm cản bạn ăn hamburger, Trung Y tương tự cũng không cấm bạn sử dụng các liệu pháp điều trị Tây Y. Y học Trung Quốc đặc biệt không gây xung đột với các phương pháp khác. Điều này cũng tựa những thang thuốc thảo mộc của Trung Y với tác dụng nhẹ nhàng để điều hòa lại hệ kinh lạc tự nhiên nhưng không gây phản ứng phụ với các nhân tố khác trong cơ thể.
Được nghiên cứu và tinh luyện qua cả ngàn năm, Trung Y thực sự là một hệ thống tiên tiến cùng mối quan hệ mật thiết với Đạo gia, tập trung vào cả phòng bệnh lẫn kiện toàn thân thể. Điều này là một sự khác biệt lớn, khi Tây Y tập trung nhiều hơn vào xử lý các bệnh và triệu chứng phát sinh cụ thể; thì Trung Y lại nhắm thẳng vào việc bảo trì, tối ưu hóa tinh thần và thể chất - cũng chính là một hình thức "phòng bệnh hơn chữa bệnh".
Trải qua kiểm chứng của thời gian và bề dày văn hóa, có thể nói Trung Y truyền thống chính là một kho tàng góp phần làm cho cuộc sống con người trở nên tốt đẹp, với tâm trí an lành và cơ thể khỏe mạnh.
Trọng Nguyên (biên dịch)
- Theo: theepochtimes
