Cuộc đua trở thành lãnh đạo tiếp theo của của Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) đang nóng lên và nhiều thành viên của liên minh quân sự xuyên Đại Tây Dương muốn tìm được người kế nhiệm ông Stoltenberg trước hoặc trong hội nghị thượng đỉnh của NATO ở Litva vào giữa tháng 7. Tuy nhiên, vẫn chưa biết ai sẽ là người chiến thắng cuối cùng.
Theo hãng tin Reuters, ông Jens Stoltenberg, một chính trị gia người Na Uy và là Tổng Thư ký của NATO, sẽ từ chức vào cuối tháng 9 tới sau 9 năm tại vị.
Tuy nhiên, điều này khiến NATO - gồm 31 quốc gia thành viên trải dài từ Hoa Kỳ qua Phần Lan tới Thổ Nhĩ Kỳ - không còn nhiều thời gian để đạt được sự đồng thuận cần thiết và chọn ra một nhà lãnh đạo mới. Họ cũng có thể đề nghị ông Stoltenberg gia hạn nhiệm kỳ lần thứ tư.
Bất cứ ai nắm quyền lãnh đạo NATO vào thời điểm này sẽ buộc phải gánh trên vai trách nhiệm nặng nề, không chỉ đoàn kết các đồng minh ủng hộ Ukraine, mà còn ngăn NATO can dự trực tiếp vào cuộc chiến Nga - Ukraine và làm leo thang tình hình.
Phát biểu tại một cuộc họp báo hồi tháng 5, cựu Tổng Thư ký NATO Anders Fogh Rasmussen cho hay, các đồng minh không nên vội vàng đưa ra quyết định.
"Trong tương lai, tân Tổng thư ký NATO sẽ phải đáp ứng hai yêu cầu: thứ nhất, có thể duy trì sự thống nhất của liên minh, và thứ hai, có thể nói ngôn ngữ cứng rắn với Tổng thống Nga Vladimir Putin và các nhà lãnh đạo khác đang đe dọa liên minh", ông Rasmussen nói.
Tuần trước, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng Anh Ben Wallace tuyên bố rằng ông thích công việc này. Tuy nhiên, trong bối cảnh một số chính phủ thúc đẩy NATO có nữ Tổng Thư ký đầu tiên, Thủ tướng Đan Mạch Mette Frederiksen cũng đang nổi lên như một ứng cử viên sáng giá.
Theo hãng tin Reuters, mặc dù có vai trò rất công khai, nhưng cuộc cạnh tranh cho vị trí tân Tổng Thư ký NATO này dường như không rõ ràng mà chủ yếu diễn ra trong những cuộc tham vấn giữa các nhà lãnh đạo và nhà ngoại giao. Những cuộc tham vấn đó sẽ tiếp tục cho đến khi tất cả các thành viên NATO nhất trí rằng họ đã đạt được sự đồng thuận.
Trong khi đó, một số nước thành viên NATO, đặc biệt là Pháp, mong đợi tân lãnh đạo đến từ một nước thuộc Liên minh châu Âu (EU) với hy vọng NATO và EU sẽ hợp tác chặt chẽ hơn. Một số quốc gia đồng minh cũng cho rằng vị trí này lần đầu tiên nên được giao cho một quốc gia Đông Âu, đặc biệt kể từ khi cuộc chiến của Nga ở Ukraine khiến khu vực này trở nên quan trọng hơn đối với NATO.
Ông Jamie Shea, cựu quan chức cấp cao của NATO và là nhà phân tích của Chatham House, cho biết các nhà lãnh đạo đang tìm kiếm một chính khách, nhà giao tiếp và nhà ngoại giao dày dạn kinh nghiệm.
Những ứng cử viên nặng ký cho chức Tổng thư ký NATO
Nhiều nhà ngoại giao nhận định rằng ông Wallace ít có cơ may cho vị trí này, mặc dù ông được tôn trọng rộng rãi trong liên minh. Một số thành viên mong muốn chọn một nữ lãnh đạo thì phản đối ông. Trong khi đó, nhiều người lại ủng hộ một cựu Thủ tướng hoặc Tổng thống để đảm bảo nhà lãnh đạo NATO có đòn bẩy chính trị cao nhất.
Bà Frederiksen đáp ứng tất cả các tiêu chí trên. Bà trở thành Thủ tướng trẻ nhất của Đan Mạch vào năm 2019 và được ca ngợi vì những chính sách quản lý khủng hoảng đúng đắn trong bối cảnh đại dịch Covid-19 bùng phát, từ đó giúp bà đắc cử nhiệm kỳ thứ hai vào năm ngoái.
Mặc dù bà Frederiksen nói rằng bà không phải là một ứng cử viên sáng giá cho chiếc ghế Tổng thư ký NATO, nhưng bà cũng không phản đối công việc này. Các nhà ngoại giao NATO thì lập luận rằng bà nghiêm túc đang cân nhắc đến việc ứng cử cho vị trí này.
Nhưng bà sẽ phải từ bỏ chức vụ Thủ tướng nếu đảm nhiệm vị trí này ở NATO, điều mà các nhà phân tích chính trị cho rằng có thể ảnh hưởng đến tình hình chính trị của Đan Mạch.
Nếu bà Frederiksen nhậm chức, bà sẽ là nhà lãnh đạo thứ ba liên tiếp của NATO đến từ một quốc gia Bắc Âu.
Theo truyền thống, vị trí này thuộc về một người châu Âu, nhưng bất kỳ ứng cử viên nghiêm túc nào cũng cần có sự hậu thuẫn từ Washington, cường quốc thống trị NATO.
Theo một nguồn thạo tin, chính quyền Tổng thống Mỹ Joe Biden vẫn chưa nêu tên ứng cử viên cho vị trí này và "cuộc tranh luận sôi nổi" giữa các trợ lý hàng đầu đang diễn ra.
Một phát ngôn viên của Bộ Ngoại giao Mỹ cho biết, "còn quá sớm trong quá trình này để suy đoán xem Mỹ sẽ ủng hộ ai".
Trong khi đó, một số đồng minh tin rằng lần đầu tiên vị trí này nên được đảm nhiệm bởi một chính khách Đông Âu, đặc biệt là vào thời khắc then chốt trong cuộc chiến tranh Nga - Ukraine.
Thủ tướng Estonia Kaja Kallas, Chủ tịch Ủy ban Châu Âu Ursula von der Leyen của Đức và Phó Thủ tướng Canada Chrystia Freeland cũng có tên trong các cuộc thảo luận giữa các nhà ngoại giao và giới truyền thông.
Tuy nhiên một số nhà ngoại giao NATO lập luận rằng bà Kallas được coi là quá hiếu chiến với Nga. Trong khi đó, Đức muốn bà von der Leyen ở lại Ủy ban châu Âu còn ông Freeland phải đối mặt với những trở ngại lớn khi không đến từ một quốc gia châu Âu và Canada bị coi là chậm chạp trong chi tiêu quốc phòng.
Những cái tên khác cũng được nhắc đến là Thủ tướng Hà Lan Mark Rutte và Thủ tướng Tây Ban Nha Pedro Sanchez. Nhưng ông Rutte khẳng định không muốn công việc đó. Còn ông Sanchez dự kiến sẽ “chiến đấu” trong cuộc tổng tuyển cử vào cuối năm nay.
Trong trường hợp không tìm ra được ứng cử viên nào cho vị trí Tổng thư ký NATO thì nhiệm kỳ của ông Stoltenberg cũng có thể được gia hạn thêm một lần nữa.
Huyền Anh tổng hợp
