Các động thái sắp tới của Tổng thống Nga Putin đối với Ukraine sẽ phụ thuộc vào tính toán được mất của ông. Tính toán đó sẽ phụ thuộc rất nhiều vào đánh giá của ông về quyết tâm của Hoa Kỳ dưới thời chính quyền Biden.
Ông F. Charles Parker, Đại tá Lục quân Hoa Kỳ đã nghỉ hưu và là người đã làm việc trong Bộ Tham mưu Quốc tế tại NATO trong 16 năm viết trên The American Thinker ngày 23/12 rằng, chính quyền Obama đã rút chiếc áo giáp cuối cùng của Mỹ khỏi châu Âu vào tháng 10/2013. NATO hoạt động khi Mỹ dẫn đầu, và sự vắng mặt của Bộ giáp của Mỹ đồng nghĩa với việc NATO không có phản ứng mặt đất có ý nghĩa đối với việc Nga thôn tính Crimea vào đầu năm 2014 và sau đó Nga xâm lược miền Đông Ukraine một cách dễ dàng.
Theo ông Parker, một phương án khả thi lẽ ra phải là một cuộc tập trận lớn của NATO ở Ba Lan. Tất nhiên, người Nga sẽ coi một động thái như vậy là khiêu khích. Đó cũng chính là lý do tại sao nó sẽ được thực hiện. Liệu đây có phải là lựa chọn tốt nhất hay không không thành vấn đề. Vấn đề là đó không phải là một lựa chọn, và ông Putin biết điều này. Các đồng minh NATO sẽ không tham gia vào một cuộc tập trận khiêu khích như vậy nếu không có Hoa Kỳ tham gia.
Chính quyền Obama đã cố gắng xây dựng một số phản ứng trước sự xâm lược của Nga và bắt đầu với chương trình một năm trị giá 1 tỷ USD để triển khai một lữ đoàn thiết giáp luân phiên đến châu Âu. Điều này dẫn đến một cuộc tập trận lớn của NATO ở Ba Lan sau đó 2 năm vào năm 2016, một động thái quá muộn màng. Chính quyền đã đưa ra yêu cầu ngân sách năm tài chính 2017 trị giá 3,4 tỷ đô la cho cái mà nó đặt tên là Sáng kiến Tái đảm bảo Châu Âu tập trung vào việc tiếp tục hiện diện thiết giáp luân phiên ở Châu Âu. Vào mùa xuân năm 2016, chính quyền Obama dự đoán chương trình sẽ được thực hiện bởi chính quyền Hillary Clinton.
Với hình ảnh về sự ác cảm của cựu Tổng thống Trump đối với các tổ chức quốc tế, việc tiếp tục sáng kiến này là một câu hỏi. Tuy nhiên, chính quyền Trump ngay lập tức tăng tốc và thay đổi bản chất của chương trình từ “trấn an” sang “răn đe”. Chính quyền bắt đầu với yêu cầu trị giá 4,8 tỷ đô la cho năm tài chính 2018 và đổi tên thành Sáng kiến răn đe châu Âu (EDI). Yêu cầu ngân sách EDI cho năm tài chính 2019 là 6,3 tỷ đô la. Yêu cầu cho năm 2020 là 5,9 tỷ đô la. Mặc dù ít hơn một chút so với yêu cầu năm 2019, nhưng nó phản ánh sự chuyển dịch từ xây dựng năng lực sang tăng cường hoạt động đào tạo. Quyền Bộ trưởng Quốc phòng Pat Shanahan giải thích rằng, chi phí không định kỳ đã hoàn thành và hiện chương trình đang duy trì mức độ nỗ lực, tiến hành nhiều cuộc tập trận hơn và thực sự triển khai thêm quân. Với tổng số lượng thiết giáp của Hoa Kỳ rút năm 2013, lục quân là trọng tâm của nguồn tài trợ - với số tiền tài trợ của Quân đội cho mỗi năm trong ba năm liên tiếp là 3,24 tỷ USD, 4,56 tỷ USD và 3,98 tỷ USD. Cựu Tổng thống Trump cũng đảo ngược chính sách thời Obama và ủy quyền viện trợ vũ khí hạng nặng cho Ukraine.
Số tiền dành riêng cho việc “tăng cường sự hiện diện” đã tăng trong ngân sách năm 2020 từ 1,87 tỷ đô la vào năm 2019 lên 2,05 tỷ đô la. Số tiền dành riêng cho tập trận và huấn luyện đã tăng hơn gấp đôi từ năm 2019 đến năm 2020 từ 291 triệu đô la lên 609 triệu đô la. Ngân sách cũng bao gồm việc thay thế bất kỳ loại vũ khí nào đã được cung cấp cho Ukraine. Các quỹ “tăng cường sự hiện diện” duy trì lực lượng luân chuyển tăng lên và trì hoãn việc cắt giảm lực lượng đã được lên kế hoạch trước đó. Điều đó đảm bảo sự hiện diện của Hoa Kỳ trên khắp Đông Âu, bao gồm các quốc gia Baltic, Bulgaria và Romania.
Kết quả là chính quyền Trump đầu tư vào EDI, Hoa Kỳ có một đội chiến đấu của lữ đoàn thiết giáp luân phiên liên tục ở Ba Lan. Ngoài ra, Hoa Kỳ đã chuẩn bị trước các thiết bị cho đội chiến đấu của lữ đoàn thiết giáp thứ hai ở Ba Lan. Trang bị này được duy trì và sao chép chính xác trang bị của các đơn vị trong bang để quân đội có thể bay đến, rút thiết bị và ngay lập tức sẵn sàng. Ngay cả trước khi hoàn thành việc chuẩn bị trước, Hoa Kỳ đã chứng minh hiệu quả của việc chuẩn bị trước bằng một cuộc tập trận không thông báo vào tháng 3/2019. 1500 quân ở Fort Bliss, Texas đã được báo động và bay đến Ba Lan. Một tuần sau khi có thông báo, các binh sĩ đang huấn luyện với thiết bị của họ trong khu huấn luyện Drawsko Pomorskie ở Ba Lan.
Một sở chỉ huy Sư đoàn đóng quân thường trực đã được thành lập ở Ba Lan có thể chỉ huy và kiểm soát hai đội chiến đấu của lữ đoàn thiết giáp. Vào đầu năm 2020, NATO đã bắt đầu cuộc tập trận lớn nhất kể từ cuộc tập trận REFORGER trong Chiến tranh Lạnh. Hai sư đoàn thiết giáp sẽ được triển khai đến châu Âu từ Hoa Kỳ và thiết giáp của Anh đã thực sự vượt qua eo biển Manche. Thật không may, đại dịch COVID đã cắt ngắn cuộc tập trận. Nhưng sự hồi sinh của NATO với cam kết và sự lãnh đạo của Hoa Kỳ được hồi sinh là rất rõ ràng.
Yêu cầu ngân sách cuối cùng của cựu Tổng thống Trump cho EDI là 4,5 tỷ đô la cho năm 2021. Yêu cầu ngân sách đầu tiên của Biden là 3,7 tỷ đô la. Chính quyền Biden tuyên bố cam kết tiếp tục đối với EDI. Nhưng với sự trỗi dậy của Afghanistan, vẫn còn phải xem liệu Putin có tin rằng cam kết của Hoa Kỳ là có thật hay không. Tổng thống Biden và Tổng thư ký NATO Jens Stoltenberg đã nhắc lại sự ủng hộ đối với Ukraine và gợi ý rằng sẽ có những cái giá phải trả cho sự xâm lược của Nga, nhưng bản chất của những chi phí đó vẫn chưa rõ ràng. Mối đe dọa trừng phạt kinh tế dường như không khiến Ukraine yên tâm.
Những năm chính quyền Trump dẫn đến việc Hoa Kỳ có thể tin tưởng vào NATO, và một Liên minh được củng cố. Các khả năng của NATO chưa có vào năm 2014 đã được ông Trump bồi đắp. Một NATO do Hoa Kỳ lãnh đạo có nhiều lựa chọn hơn so với năm 2014. Nhưng ông Putin đang kiểm tra tính khả thi của cam kết đó của chính quyền Tổng thống Biden.
Theo bình luận trước đây trên NTD VIETNAM, sự mở rộng của NATO về phía Đông đã sớm trở thành mối bất bình chính của Điện Kremlin đối với Hoa Kỳ và các đồng minh. Các quan chức chính quyền Mỹ, đương nhiên, luôn khẳng định rằng việc mở rộng không nhằm vào Nga và các nhà lãnh đạo Nga. Trong hồi ký của mình, ngoại trưởng của Clinton, bà Madeleine Albright, khẳng định rằng mục tiêu của Mỹ, NATO và các thành viên NATO mới gia nhập từ khối Hiệp ước Warsaw (của Liên Xô cũ) đều để ‘tạo ra một phạm vi lợi ích chung, trong đó mọi quốc gia sẽ sống trong an ninh”.
Không có khả năng bà Albright thực sự tin rằng việc NATO tiến về phía đông không nhằm vào Nga. Càng không có khả năng các nhà lãnh đạo Nga, quan chức Nga tin rằng sự mở rộng của NATO là vô hại với Nga. Ngay khi Ba Lan tham gia vào khối NATO, dàn tên lửa phòng không của Mỹ đã lập tức được đặt sát biên giới Ba Lan; nơi gần nhất với xương sườn phía đông của nước Nga.
Tại sao Mỹ lại đặt Nga vào vị thế không đáng tin cậy như các nền dân chủ khác mới phôi thai ở Đông Âu sau khi Liên Xô tan rã bằng cách cam kết ban đầu là NATO sẽ không vượt qua biên giới Đông Đức?
Cựu Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Mỹ từng cảnh báo, “Nga sẽ từ bỏ nền dân chủ và quay trở lại các kiểu hành vi đe dọa với hoà bình quốc tế mà đôi khi đã từng là đặc trưng của lịch sử nước này; đặc biệt là dưới thời Liên Xô. Không thể tránh khỏi sự không chắc chắn về tương lai của Nga là một trong những yếu tố cần tính đến khi định hình các quyết định về an ninh châu Âu".
Giờ đây, Nga đang dùng Ukraine làm bàn đạp để định hình lại quyền lực của họ ở châu Âu. Hôm thứ Sáu ngày 10/12, Nga yêu cầu NATO hủy bỏ cam kết về tư cách thành viên năm 2008 với Ukraine và Gruzia và nói rằng liên minh NATO cần hứa không triển khai vũ khí ở các quốc gia giáp biên giới với Nga vì nó có thể đe dọa an ninh của nước này, AP đưa tin.
Theo Reuters, Tổng thống Vladimir Putin hôm thứ Ba 21/12 nói rằng Nga không thể nhượng bộ trong thế đối đầu với Hoa Kỳ về vấn đề Ukraine và sẽ buộc phải có một phản ứng cứng rắn trừ khi phương Tây từ bỏ "đường lối gây hấn" của mình.
Ông Putin phát biểu trước các quan chức quân sự khi Nga thúc giục Mỹ và NATO trả lời khẩn cấp đối với các đề xuất mà nước này đưa ra vào tuần trước về ràng buộc phương Tây đảm bảo an ninh cho Moscow.
Nhiều yêu cầu của Moscow, bao gồm cả việc ngăn chặn tư cách thành viên NATO đối với Ukraine và việc rút quân đội Hoa Kỳ và các đồng minh khác khỏi Đông Âu, được Washington và các đối tác coi là không có cơ sở.
Nhưng nếu Hoa Kỳ và đồng minh NATO từ chối, họ sẽ có nguy cơ đóng cửa mọi không gian đối thoại và tiếp tục thúc đẩy cuộc khủng hoảng.
Nguyên Hương
