Theo Reuters, bốn khu vực của Ukraine do Nga kiểm soát và các lực lượng thân Nga bắt đầu tổ chức các cuộc trưng cầu dân ý vào hôm nay (23/9) về việc gia nhập Nga. Động thái này bị phương Tây lên án gay gắt là tiền thân của việc sáp nhập bất hợp pháp.
Nga tổ chức trưng cầu dân ý
Các nhà lãnh đạo do Nga hậu thuẫn hôm thứ Ba (20/9) đã công bố kế hoạch trưng cầu dân ý, một thách thức đối với phương Tây có thể khiến chiến tranh leo thang mạnh mẽ. Ukraine và các đồng minh của họ tuyên bố rằng họ sẽ không công nhận kết quả.
Cư dân của các nước cộng hòa nhân dân Donetsk và Luhansk (DPR và LPR), cũng như các vùng lãnh thổ được giải phóng của các vùng Kherson và Zaporozhye, sẽ bỏ phiếu trong các cuộc trưng cầu dân ý về việc gia nhập Nga từ ngày 23/9 đến 27/9, tờ TASS đưa tin hôm 23/9.
Các điểm bỏ phiếu
Theo TASS, có tới 450 điểm bỏ phiếu sẽ được thiết lập trên khắp Donetsk và 200 điểm khác sẽ được thiết lập cho những người di tản sang Nga để bày tỏ ý kiến của mình.
Cư dân Luhansk sẽ bỏ phiếu tại 461 điểm bỏ phiếu trên toàn tỉnh, cũng như ở tất cả các khu vực của Nga, nơi có tổng cộng 201 điểm bỏ phiếu đã được thành lập.
Chính quyền vùng Zaporozhye đã thông báo thành lập 394 điểm bỏ phiếu trên toàn khu vực và 58 điểm khác ở Nga, Donetsk, Luhansk và Kherson.
Cư dân của vùng Kherson sẽ có cơ hội bỏ phiếu ở Crimea và một số thành phố của Nga, bao gồm cả Moscow.
Vùng Kherson dự kiến sẽ có khoảng 750.000 cử tri tham gia bỏ phiếu. Vùng Zaporozhye có khoảng 750.000 cử tri đã đăng ký. Donetsk đã in khoảng 1,5 triệu lá phiếu cho cư dân của địa phương này.
Quan sát viên
Cả bốn khu vực đều tuyên bố cam kết tối đa hóa tính minh bạch và hợp pháp, được các quan sát viên quốc tế giám sát.
Chủ tịch Ủy ban Bầu cử Trung ương LPR (CEC) Yelena Kravchenko hôm 22/9 cho biết, CEC đang nhận và "xem xét" đơn của các quan sát viên nước ngoài mặc dù bà không nêu tên các quốc gia đó. Bà cũng tuyên bố sẽ cử các quan sát viên của riêng mình tới giám sát các cuộc trưng cầu dân ý.
Duma Quốc gia (tức Hạ viện Nga) cho biết các thành viên đến từ tất cả các phe phái trong quốc hội sẽ nhận được lời mời tham gia giám sát cuộc bỏ phiếu, theo TASS.
Các biện pháp an ninh được tăng cường
Trước làn pháo kích tiềm tàng của Ukraine, chính quyền địa phương của tất cả các khu vực đang chuẩn bị tăng cường các biện pháp an ninh trong những ngày bỏ phiếu.
Tại khu vực Kherson, các điểm bỏ phiếu sẽ do cảnh sát và Vệ binh Quốc gia Nga canh gác.
'Một cái cớ để sáp nhập lãnh thổ'
Ukraine trong tháng này đã phát động một cuộc phản công nhằm tái chiếm những vùng lãnh thổ rộng lớn, bảy tháng sau khi Nga xâm lược và phát động một cuộc chiến khiến hàng nghìn người thiệt mạng, hàng triệu người phải di tản và gây thiệt hại cho nền kinh tế toàn cầu.
Các cuộc trưng cầu dân ý đã được các chính quyền ủng hộ Moscow thảo luận trong nhiều tháng, nhưng những chiến thắng gần đây của Ukraine đã tạo động lực khiến cho giới chức Nga hiện thực hóa kế hoạch này.
Với việc Tổng thống Nga Vladimir Putin công bố trong tuần này một bản dự thảo quân sự để tuyển thêm 300.000 quân tham chiến ở Ukraine, Moscow dường như đang cố gắng giành lại thế thượng phong trong cuộc xung đột.
Nga cho rằng, cuộc trưng cầu dân ý là cơ hội để người dân trong khu vực bày tỏ quan điểm của mình.
"Ngay từ khi bắt đầu chiến dịch quân sự đặc biệt, chúng tôi đã nói rằng người dân các vùng lãnh thổ tương ứng nên tự quyết định số phận của mình, và toàn bộ tình hình hiện tại khẳng định rằng họ muốn làm chủ số phận của mình", Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov cho biết trong tuần này.
Ukraine cho biết Nga có ý định coi kết quả trưng cầu dân ý như một dấu hiệu của sự ủng hộ của người dân, sau đó lấy chúng làm cái cớ để sáp nhập, tương tự như việc Moscow tiếp quản Crimea vào năm 2014, điều mà cộng đồng quốc tế không công nhận.
Tăng cường khả năng tự vệ
Bằng cách sáp nhập bốn khu vực vào Liên Bang Nga, Moscow có thể biện minh cho việc leo thang quân sự khi cần thiết để bảo vệ lãnh thổ của mình. Hôm thứ Tư (21/9), ông Putin nói rằng Nga sẽ "sử dụng tất cả các phương tiện theo ý của chúng tôi" để tự vệ, một dẫn chứng rõ ràng về vũ khí hạt nhân. Ông nhấn mạnh: “Đây không phải là một trò lừa bịp".
"Lấn chiếm lãnh thổ Nga là một tội ác cho phép quý vị sử dụng tất cả các lực lượng tự vệ", ông Dmitry Medvedev, cựu tổng thống Nga từ năm 2008 đến năm 2012, cho biết trong một bài đăng trên Telegram.
Kết quả trưng cầu dân ý có lợi cho Nga được coi là điều tất yếu. Cuộc bỏ phiếu ở Crimea năm 2014, bị quốc tế chỉ trích là gian lận, có kết quả chính thức là 97% ủng hộ việc sáp nhập.
"Nếu đây là lãnh thổ của Nga, họ có thể tuyên bố rằng đây là một cuộc tấn công trực tiếp vào Nga và chiến đấu mà không có bất kỳ sự dè dặt nào", thống đốc khu vực Luhansk, Serhiy Gaidai nói với Ukraine TV.
Các cuộc trưng cầu dân ý đã vấp phải sự phản đối quyết liệt từ các nhà lãnh đạo và tổ chức trên thế giới bao gồm: Tổng thống Mỹ Joe Biden, Tổng thư ký Liên hợp quốc Antonio Guterres và Tổng thống Pháp Emmanuel Macron, cũng như Tổ chức Hiệp ước Bắc đại Tây Dương (NATO), Liên minh châu Âu (EU) và Tổ chức An ninh và Hợp tác châu Âu (OSCE).
"Cuộc trưng cầu dân ý giả tạo" là "bất hợp pháp", NATO cho biết hôm thứ Năm (22/9).
OSCE, cơ quan giám sát các cuộc bầu cử, cho biết kết quả sẽ không có tính pháp lý vì chúng không tuân thủ luật pháp Ukraine hoặc các tiêu chuẩn quốc tế. Ngoài ra, cuộc trưng cầu dân ý sẽ không có các nhà quan sát độc lập và phần lớn dân số trước chiến tranh ở những khu vực này đã bỏ trốn, theo Reuters.
Nga đã coi Luhansk và Donetsk, cùng tạo nên vùng Donbas mà Moscow chiếm đóng một phần vào năm 2014, là các quốc gia độc lập.
Ukraine và phương Tây coi tất cả các khu vực của Ukraine do lực lượng Nga nắm giữ đều bị chiếm đóng bất hợp pháp. Nga không hoàn toàn kiểm soát bất kỳ khu vực nào trong bốn khu vực trên, mà chỉ chiếm khoảng 60% khu vực Donetsk.
Ukraine cho biết các cuộc trưng cầu dân ý là một dấu hiệu cho thấy Nga đang sợ hãi. Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelenskiy nói rằng: “Bất kỳ quyết định nào mà giới lãnh đạo Nga đưa ra cũng không thay đổi được gì đối với Ukraine”.
"Mối quan tâm của chúng tôi là những nhiệm vụ trước mắt. Đó là giải phóng đất nước của chúng tôi, bảo vệ nhân dân của chúng tôi và huy động sự ủng hộ của dư luận thế giới để thực hiện những nhiệm vụ đó".
Ông Putin nói rằng Nga đang thực hiện một "chiến dịch quân sự đặc biệt" nhằm phi quân sự hóa Ukraine, xóa sổ những người theo chủ nghĩa dân tộc nguy hiểm và bảo vệ Nga khỏi NATO.
Kyiv và phương Tây gọi các hành động của Nga là một nỗ lực vô cớ, một chủ nghĩa đế quốc nhằm tái chiếm một đất nước đã rũ bỏ sự thống trị của Nga sau khi Liên Xô tan rã năm 1991.
Giao tranh leo thang
Các lực lượng Nga đã tấn công một số thị trấn hôm 22/9, bao gồm cả Zaporozhye, nơi đã hứng trọn khoảng 10 quả đạn, thống đốc khu vực Oleksander Starukh cho biết. Không có báo cáo về thương vong.
Văn phòng công tố Ukraine cho biết bom cối của Nga đã sát hại 2 người và khiến 6 người bị thương tại thị trấn Toretsk thuộc vùng Donetsk.
Người đứng đầu lực lượng ly khai do Nga hậu thuẫn ở Donetsk đã lên án các cuộc tấn công của Ukraine là "cuộc pháo kích man rợ" nhằm gây ra nhiều thiệt hại nhất có thể cho dân thường.
Ông Denis Pushilin nói: “Đó là lý do tại sao chúng tôi muốn hành động nhanh chóng và có quyết tâm cao hơn với các biện pháp như tổ chức cuộc trưng cầu dân ý".
"Chúng tôi đã chờ đợi điều này từ rất lâu. Chúng tôi đã mơ về nó. Và cuối cùng thì nó cũng sẽ diễn ra", ông nói.
Reuters không thể xác minh ngay các báo cáo trên chiến trường.
Thanh Hải
