Trong một tuyên bố do Đại sứ quán Mỹ tại Manila đưa ra ngày 12/7, Ngoại trưởng Blinken đã cảnh báo giới lãnh đạo ĐCSTQ rằng Washington có nghĩa vụ phải bảo vệ Philippines nếu lực lượng, tàu thuyền hoặc máy bay của họ bị tấn công trong vùng biển tranh chấp ở Biển Đông.
Theo Ngoại trưởng Antony Blinken, Hoa Kỳ sẽ bảo vệ đồng minh Philippines nếu nước này bị Trung Quốc tấn công.
“Chúng tôi một lần nữa kêu gọi Trung Quốc tuân thủ các nghĩa vụ của mình theo luật pháp quốc tế và chấm dứt các hành động khiêu khích", ông Blinken nói.
“Chúng tôi cũng tái khẳng định rằng, một cuộc tấn công vũ trang nhằm vào các lực lượng vũ trang, tàu công cộng hoặc máy bay của Philippines ở Biển Đông sẽ dẫn đến các cam kết phòng thủ chung của Hoa Kỳ”.
Những cam kết kể trên bao gồm Hiệp ước phòng thủ lẫn nhau giữa Hoa Kỳ-Philippines (U.S.-Philippines Mutual Defense Treaty) được ký kết vào ngày 30/8/1951, quy định rằng Hoa Kỳ và Philippines sẽ bảo vệ lẫn nhau nếu một trong hai bên bị tấn công. Philippines cũng có quy chế Đồng minh chính ngoài NATO (MNNA-Major Non-NATO Ally) với Hoa Kỳ.
Đồng minh chính ngoài NATO (MNNA) là tên gọi của chính phủ Hoa Kỳ để chỉ các đồng minh thân thiết có mối quan hệ hợp tác chiến lược với Lực lượng vũ trang Hoa Kỳ nhưng không phải là thành viên của Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO). Mặc dù quy chế không tự động bao gồm một hiệp ước phòng thủ chung với Hoa Kỳ , nhưng quy chế này vẫn mang lại nhiều lợi thế về quân sự và tài chính mà các nước không thuộc NATO không thể có được.
Bình luận của ông Blinken được đưa ra vào dịp kỷ niệm sáu năm phán quyết của trọng tài năm 2016 đã vô hiệu hóa các yêu sách lãnh thổ rộng lớn và phi pháp của Bắc Kinh ở Biển Đông. Việc phân xử được tiến hành tại The Hague theo Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển sau khi chính phủ Philippines phàn nàn về các hành động ngày càng gây hấn của Trung Quốc tại vùng biển tranh chấp.
Trung Quốc đã không tham gia vào cuộc phân xử và bác bỏ phán quyết của họ. Trong khi đó, Hoa Kỳ đã khẳng định phán quyết và đưa ra nhiều báo cáo cho thấy những tuyên bố của Trung Quốc là không có cơ sở pháp lý.
Những nỗ lực không ngừng của Trung Quốc nhằm mở rộng quyền kiểm soát Biển Đông thông qua việc xây dựng các đảo nhân tạo và triển khai lực lượng dân quân hàng hải để quấy rối và đe dọa những quốc gia khác đã khiến nước này thường xuyên đối đầu với các quốc gia khác trong khu vực, bao gồm cả Philippines.
Điều đó khiến khu vực này trở thành điểm xung đột tiềm tàng do Mỹ có mối quan hệ thân thiết với Philippines.
Thật vậy, mối quan hệ của Hoa Kỳ với Philippines là một trong những mối quan hệ lâu đời nhất trong khu vực. Và thời gian Philippines là thuộc địa của Hoa Kỳ là lý do tại sao Hoa Kỳ ban đầu phát triển sự hiện diện quân sự ở Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương.
Kể từ khi công nhận nền độc lập của Philippines vào ngày 4/7/1946, Hoa Kỳ đã không duy trì các yêu sách lãnh thổ đối với Biển Đông. Tuy nhiên, Washington đã liên tục triển khai lực lượng quân đội của mình để tuần tra đường thủy và đảm bảo quyền tự do hàng hải và hàng không cho tất cả mọi quốc gia trong khu vực.
Ngoài Philippines và Trung Quốc, Việt Nam, Malaysia, Đài Loan và Brunei đều đưa ra các tuyên bố chủ quyền chồng lấn của mình ở Biển, nơi ước tính lượng hàng hóa đi qua lên đến 5 nghìn tỷ USD mỗi năm. Người ta cũng tin rằng khu vực này có trữ lượng mỏ dầu và khí đốt rất phong phú.
Đồng quan điểm với Washington, Ngoại trưởng Philippines Enrique Manalo nói rằng phán quyết năm 2016 sẽ là một trụ cột trong chính sách của chính phủ ông trong khu vực. Đồng thời, ông bác bỏ điều mà ông cho là nỗ lực làm suy yếu quyết định "không thể chối cãi" của The Hague.
Ông Manalo cho biết trong một tuyên bố : “Những phát hiện này không còn nằm trong tầm phủ nhận và bác bỏ nữa và được kết luận là không thể chối cãi. "Giải thưởng là cuối cùng".
“Chúng tôi kiên quyết từ chối những nỗ lực phá hoại nó, nhằm xóa sổ nó khỏi luật pháp, lịch sử và ký ức tập thể của chúng tôi".
Trong một động thái khác, một cuộc thăm dò được tiến hành vào tháng 6 cho thấy khoảng 90% người dân Philippines muốn chính phủ khẳng định các tuyên bố chủ quyền trên biển và tăng cường năng lực quốc phòng của mình. Tuy nhiên, cho đến nay, Philippines đã không thể thực thi phán quyết và kể từ đó đã đệ trình hàng trăm cuộc phản đối chính thức liên quan đến sự xâm lấn ngày càng mở rộng của Trung Quốc.
Ngoại trưởng Blinken sau đó đã tái khẳng định cam kết của Hoa Kỳ đối với phán quyết và đối với Philippines một cách rộng rãi hơn trên các phương tiện truyền thông xã hội.
Ông Blinken nói trong một tweet : “Sáu năm trước, hôm nay, một Tòa Trọng tài đã bác bỏ những tuyên bố chủ quyền trên Biển Đông rộng lớn của Trung Quốc là không có cơ sở trong luật pháp quốc tế. “Chúng tôi đứng về phía đồng minh của mình, Philippines, trong việc bảo vệ các quyền của mình và phản đối các hành động khiêu khích và đe dọa của Trung Quốc”.
