Trong Chiến tranh Lạnh, giới lãnh đạo của các nước đang phát triển - hay thế giới thứ ba - đã sử dụng sự cạnh tranh giữa phương Tây và Liên Xô để làm giàu cho mình.
Cả Liên Xô và phương Tây đều đổ hàng tỷ USD vào các nước đang phát triển bị quản lý kém dưới hình thức viện trợ và đôi khi là hỗ trợ quân sự. Việc sử dụng sai các nguồn tài nguyên toàn cầu một cách đáng kinh ngạc là kết quả của việc này.
Tuy nhiên, các nguồn lực vẫn tiếp tục được chi viện ngay cả khi rõ ràng rằng viện trợ phát triển không tạo ra được bất kỳ sự phát triển nào; viện trợ nhân đạo không giải quyết được tình trạng đói nghèo; viện trợ quân sự đã nâng đỡ các chính phủ tồi, và phần lớn viện trợ cuối cùng rơi vào túi của giới tinh hoa tham nhũng.
Không thể đổ lỗi cho sự cạnh tranh quyền lực lớn gây ra nhiều vấn đề mà hiện nay đang ảnh hưởng đến các nước đang phát triển, nhưng nó đã kéo dài thời gian tồn tại của nền quản trị tồi.
Khi nguồn viện trợ cuối cùng cạn kiệt với sự sụp đổ của Bức tường Berlin, nó đã vô tình tạo ra một số kết quả tích cực.
Các chính phủ tham nhũng và kém năng lực ở các nước đang phát triển sụp đổ, và ngành công nghiệp viện trợ phát triển khổng lồ từng phát triển trong Chiến tranh Lạnh cũng khô héo.
Việc loại bỏ các bộ máy quan liêu viện trợ này cho thấy hàng thập kỷ thất bại của họ trong việc tạo ra "sự phát triển" mà họ đã hứa. Nó cũng tiết kiệm cho người nộp thuế phương Tây hàng tỷ đô la.
-
- Trẻ em được hưởng nước sạch từ giếng do Water Wells cho Châu Phi xây dựng ở Làng Lupapa, Malawi, vào ngày 6/7/2021. (Ảnh: John Fredricks / The Epoch Times)
Nhưng hai sự kiện vào tháng 11 — một ở Senegal, một ở quần đảo Solomon — dường như báo hiệu rằng giới tinh hoa của các nước đang phát triển một lần nữa tin rằng họ có thể kiếm tiền trong cuộc cạnh tranh quyền lực lớn.
Lần này, đó là sự gia tăng cạnh tranh giữa Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) và các quốc gia dân chủ phương Tây, điều này dường như thúc đẩy sự hồi sinh của ngành viện trợ.
Bối cảnh cạnh tranh giữa Bắc Kinh và Washington đã được thể hiện trong chuyến thăm vào tháng 11 của Ngoại trưởng Hoa Kỳ Antony Blinken tới Senegal, và sau đó một lần nữa trong Diễn đàn Hợp tác Trung Quốc-Châu Phi (FOCAC) được tổ chức tại Dakar, thủ đô của Senegal một tuần sau đó.
Ngoại trưởng Senegal Aissata Tall Sall nói thẳng rằng châu Phi có thể, và sẽ chơi với phương Tây trong bối cảnh phương Tây và ĐCSTQ đối kháng với nhau, nói với các quan chức Mỹ rằng: “Chúng tôi có chính sách ngoại giao về chủ quyền. Không chỉ có một sự lựa chọn. Chúng tôi có nhiều sự lựa chọn”.
Cuộc họp của FOCAC tại Senegal đã tiết lộ nhiều điều về cách tiếp cận của Bắc Kinh trong việc cạnh tranh với phương Tây ở châu Phi. ĐCSTQ đã thúc đẩy thành công các chương trình nghị sự chính của họ tại FOCAC nhưng đã cân bằng những chương trình này với sự hiểu biết về nhận thức của người châu Phi.
Bắc Kinh đồng cảm với các nhà lãnh đạo châu Phi rằng phần còn lại của thế giới không coi trọng lục địa này, nhấn mạnh rằng FOCAC là một cuộc họp giữa những người bình đẳng.
Bắc Kinh đã chơi ván cờ của mình một cách hiệu quả khi nói rằng Trung Quốc là một quốc gia đang phát triển ở châu Á để tỏ ra thấu hiểu nỗi thất vọng của các nhà lãnh đạo châu Phi.
Cuộc họp cũng thúc đẩy tầm quan trọng của vốn, kỹ năng và viện trợ của Trung Quốc đối với các lợi ích của châu Phi. Nó cũng chứng kiến các nhà lãnh đạo Trung Quốc hứa hẹn thị trường mới cho ngành nông nghiệp châu Phi, cung cấp vaccine COVID-19 miễn phí và tiếp cận nguồn vốn toàn cầu.
Các nhà lãnh đạo Trung Quốc cũng biết rằng mặc dù giới tinh hoa châu Phi có thể nói về chủ quyền, nhưng họ vẫn sẵn sàng ký chủ quyền đó cho các dự án phát triển - chẳng hạn như trong khuôn khổ Sáng kiến Vành đai và Con đường - để đảm bảo nguồn vốn của Trung Quốc tiếp tục chảy vào túi của họ.
ĐCSTQ, một đế quốc mới, cho thấy họ đã học cách đàm phán của các nhà lãnh đạo châu Âu vốn đã từng làm trước đó như thế nào.
-
- Các nhân viên an ninh đi ngang qua một biểu ngữ ở lối vào của một hội trường trong cuộc họp của Hợp tác Trung Quốc-Châu Phi (FOCAC) tại Diamniadio ở Dakar, Senegal, vào ngày 29/11/2021. (Seyllou / AFP qua Getty Images)
Tuy nhiên, căng thẳng vẫn tồn tại giữa ĐCSTQ và các mục đích của châu Phi.
Trong khi các nhà lãnh đạo châu Phi muốn có thêm lao động địa phương tham gia vào các dự án phát triển do Trung Quốc hậu thuẫn, thì Bắc Kinh lại không thực hiện cam kết này. Các dự án của Trung Quốc tập trung nhiều hơn vào việc tạo điều kiện xuất khẩu tài nguyên ra khỏi lục địa hơn là phát triển nội bộ.
Hơn nữa, trong khi một số nhà lãnh đạo châu Phi tìm cách quay trở lại viện trợ “kiểu Chiến tranh Lạnh” đang được rót về túi của họ, thì Bắc Kinh thực sự cần các dự án của mình để thành công.
Chỉ có thời gian mới biết liệu FOCAC có thể giải cứu đế chế thuộc địa mới của ĐCSTQ hay nó sẽ tạo ra một di sản khác của các quốc gia thất bại và tham nhũng. Cả hai đều không tốt cho thế giới.
Ở phía bên kia hành tinh, bạo lực chính trị bùng lên ở quần đảo Solomon ở Nam Thái Bình Dương. Một ví dụ về cách viện trợ phát triển có thể có tính hủy diệt cao.
Bạo lực của Solomon một phần do Thủ tướng Manasseh Sogavare quyết định chuyển quan hệ ngoại giao chính thức từ Đài Loan sang Bắc Kinh — một trong số ít quốc gia trên thế giới vẫn giữ quan hệ ngoại giao chính thức với Trung Hoa Dân Quốc hay Đài Loan.
Bắc Kinh đề nghị viện trợ phát triển 500 triệu đô la cho chính phủ của Sogavare để cắt đứt quan hệ với Đài Loan.
Trong các quốc gia vi mô, 500 triệu đô la có thể dễ dàng thay đổi cán cân quyền lực giữa các bên tham gia chính trị địa phương thông qua việc trao quyền cho một mạng lưới bảo trợ chống lại mạng lưới kia.
Sự chuyển hướng từ Đài Bắc sang Bắc Kinh đã làm mất ổn định cấu trúc chính trị của quốc gia vì việc đóng cửa Đại sứ quán Đài Loan cũng khiến viện trợ của Đài Loan chấm dứt.
-
- Một thông điệp chống chính phủ tô điểm cho một tòa nhà bị cháy ở Honiara, Quần đảo Solomon, vào ngày 27/11/2021. (Charley Piringi / AFP qua Getty Images)
Người thua cuộc là những người có liên quan đến mạng lưới bảo trợ của tỉnh Malaita, Thủ hiến Daniel Suidani.
Mạng lưới của Suidani bị mất viện trợ của Đài Loan, trong khi mạng lưới của Sogavare đã thắng khi chuyển sang viện trợ của Bắc Kinh.
Không ngạc nhiên khi Suidani kêu gọi khôi phục quan hệ với Đài Bắc và chấm dứt quan hệ với Bắc Kinh. Bạo lực chính trị bắt đầu khi những người ủng hộ Suidani bất bình xuống đường.
Bạo lực ở Solomon chứng tỏ viện trợ phát triển gắn liền với cạnh tranh quốc tế có thể diễn ra theo những cách hủy hoại nghiêm trọng như thế nào.
Các sự kiện ở cả Senegal và Solomon đều mang một lời cảnh báo. Nó cho thấy rằng các nhà lãnh đạo ở các nước đang phát triển có thể một lần nữa muốn kiếm tiền trong cuộc cạnh tranh quyền lực lớn.
Nếu được cho phép giảm bớt, điều này có thể chứng kiến hàng tỷ hoặc hàng nghìn tỷ đổ vào thế giới đang phát triển, làm trầm trọng thêm các quốc gia vốn đã tham nhũng. Điều này có thể thúc đẩy làn sóng di cư sang các nước phát triển.
Thông điệp cuối cùng cho các quốc gia dân chủ là: hãy cẩn thận.
Tác giả: Eric Louw
Eric Louw là giáo sư truyền thông chính trị đã nghỉ hưu. Sự nghiệp của ông gắn liền với các trường đại học Nam Phi và Úc. Trước đó, ông là nhà hoạt động, nhà báo và nhà đào tạo truyền thông thuộc Đại hội Dân tộc Phi, nơi ông làm việc về quá trình chuyển đổi của Nam Phi sang thời kỳ hậu Apartheid. Ông Louw là một chuyên gia về chính sách Trao quyền cho nền kinh tế da đen. Luận án Tiến sĩ của ông nghiên cứu về chủ nghĩa Mác và những phát triển hậu hiện đại của nó. Ông là tác giả của 9 cuốn sách bao gồm "Sự trỗi dậy, sụp đổ và tàn dư của chủ nghĩa phân biệt chủng tộc" và "Quá trình chính trị và truyền thông".
Nguyên Hương
Theo The Epoch Times
