Hôm thứ Năm (13/4), Nga nói rằng thỏa thuận ngũ cốc Biển Đen do Liên Hợp Quốc (LHQ) làm trung gian sẽ không được gia hạn sau ngày 18/5 - trừ khi phương Tây dỡ bỏ một loạt rào cản đối với xuất khẩu ngũ cốc và phân bón của Nga.
Thỏa thuận Sáng kiến ngũ cốc Biển Đen được Nga và Ukraine ký kết hồi tháng 7/2022 dưới sự dàn xếp của LHQ và Thổ Nhĩ Kỳ tại thành phố Istanbul của Thổ Nhĩ Kỳ. Thỏa thuận này nhằm mục đích giảm bớt sự trầm trọng của cuộc khủng hoảng lương thực toàn cầu gây ra bởi xung đột Nga - Ukraine. Cuộc chiến này đã làm gián đoạn hoạt động xuất khẩu của hai trong số các nhà cung cấp ngũ cốc hàng đầu thế giới.
Thỏa thuận được gia hạn thêm 120 ngày hồi tháng 11/2022 và sẽ hết hạn vào ngày 18/5.
"Nếu không có tiến triển trong việc giải quyết 5 vấn đề mang tính hệ thống... thì không cần phải nói về việc gia hạn sáng kiến Biển Đen (còn gọi là thỏa thuận ngũ cốc) hơn nữa sau ngày 18/5", Bộ Ngoại giao Nga cho biết trong một tuyên bố.
Hãng tin TASS cho hay, 5 vấn đề mang tính hệ thống mà Nga đề cập ở trên bao gồm:
- Tái kết nối Ngân hàng Nông nghiệp Nga (Rosselkhozbank) với hệ thống thanh toán toàn cầu SWIFT;
- Nối lại nguồn cung máy móc nông nghiệp, phụ tùng thay thế và các dịch vụ bảo trì;
- Dỡ bỏ các hạn chế về bảo hiểm và tái bảo hiểm đi đôi với bãi bỏ lệnh cấm tiếp cận các cảng;
- Khôi phục hoạt động của đường ống dẫn khí amoniac Tolyatti-Odessa;
- Dỡ bỏ phong tỏa các tài sản cũng như tài khoản ở nước ngoài của các công ty Nga liên quan đến sản xuất, vận chuyển thực phẩm và phân bón.
“Chúng tôi xin nhấn mạnh rằng, bất chấp tất cả những yêu cầu nghe có vẻ cao về an ninh lương thực toàn cầu và hỗ trợ cho các quốc gia có nhu cầu, Sáng kiến ngũ cốc Biển Đen đã và đang phục vụ xuất khẩu thương mại độc quyền của Kyiv vì lợi ích của các quốc gia phương Tây", Bộ Ngoại giao Nga cho biết thêm.
Để giúp thuyết phục Nga đồng ý dỡ bỏ phong tỏa 3 cảng Biển Đen để Ukraine tiếp tục xuất khẩu ngũ cốc, LHQ cũng đồng ý giúp tạo điều kiện thuận lợi cho xuất khẩu lương thực và phân bón của Nga.
Tuy nhiên, Bộ Ngoại giao Nga cũng cho rằng thông cáo báo chí của Ban Thư ký LHQ về Sáng kiến Ngũ cốc Biển Đen liên quan việc xuất khẩu các mặt hàng thực phẩm của Ukraine "không phản ánh đúng sự thật".
Hãng thông tấn TASS cho hay, trên thực tế, lượng giao hàng nhân đạo của Chương trình Lương thực Thế giới (543.928 tấn) không tương xứng so với tổng khối lượng xuất khẩu lương thực (27,7 triệu tấn) đã được triển khai trong khuôn khổ của thỏa thuận.
Theo Bộ Ngoại giao Nga, việc Kyiv tiếp tục ngăn chặn các nguồn cung cấp amoniac, như nội dung khuyến nghị trong các thỏa thuận, cũng như việc không đạt được bất kỳ tiến triển nào trong thực hiện Bản ghi nhớ giữa Nga và LHQ đã khiến Ban thư ký LHQ phải đưa ra phản ứng công khai.
Mặt khác, phát ngôn viên của LHQ Stephane Dujarric cho biết “các bên vẫn đang tiến hành các cuộc thảo luận và liên lạc”, đồng thời nói thêm rằng các quan chức của LHQ vẫn quyết tâm đảm bảo việc thực hiện cả hai thỏa thuận.
Ông cho biết, liên quan đến câu chuyện xuất khẩu của Nga, “vẫn còn rất nhiều vấn đề quan trọng cần được giải quyết về thủ tục thanh toán và các vấn đề kỹ thuật khác” mà các quan chức LHQ hiện đang cố gắng khắc phục.
Đồng thời ông cũng nhấn mạnh rằng “đã có một số kết quả cụ thể góp phần làm tăng khối lượng thương mại ngũ cốc, giảm giá cước vận tải và tăng số lượng tàu ghé cảng Nga để lấy phân bón và giảm phí bảo hiểm”.
“Vì vậy, chúng tôi đã đạt được một số tiến bộ, nhưng chúng tôi tiếp tục nỗ lực để đạt được nhiều tiến bộ hơn nữa", ông Dujarric khẳng định.
Nhu cầu của Nga
Các cường quốc phương Tây đã áp đặt các biện pháp trừng phạt cứng rắn đối với Nga vì cuộc xâm lược Ukraine vào ngày 24/2/2022. Mặc dù việc xuất khẩu thực phẩm và phân bón của Nga không bị trừng phạt, nhưng Moscow cho biết các hạn chế đối với cơ chế thanh toán, hậu cần và bảo hiểm là "rào cản" đối với các lô hàng.
“Việc dỡ bỏ các trở ngại đối với xuất khẩu nông sản trong nước lẽ ra phải diễn ra trong khuôn khổ thực hiện Bản ghi nhớ Nga - LHQ", Bộ Ngoại giao Nga cho biết.
Nga nói rằng đã có sai sót trong chính sách kiểm tra các tàu chở ngũ cốc từ Ukraine.
Ngoài ra, Bộ Ngoại giao Nga phản ánh hiện có 28 tàu chở tổng cộng hơn 1 triệu tấn thực phẩm trong khuôn khổ Sáng kiến Ngũ cốc Biển Đen đang chờ kiểm tra tại lãnh hải Thổ Nhĩ Kỳ. Tuy nhiên, nhân viên LHQ tại Trung tâm Điều phối Chung (JCC), cơ quan chịu trách nhiệm kiểm tra, đã từ chối lên lịch kiểm tra các tàu này. Thay vào đó họ hỗ trợ đề nghị kiểm tra các tàu của Ukraine.
“Đổi lại, một tình huống thậm chí còn khó khăn hơn đã phát sinh xung quanh việc đăng ký các tàu chở hàng rời”, Bộ Ngoại giao Nga cho biết và phủ nhận rằng Nga phải chịu trách nhiệm về bất kỳ sự tắc nghẽn nào. Đồng thời, phía Moscow cáo buộc các quan chức cảng Ukraine đã nhận hối lộ để đẩy nhanh quá trình kiểm tra.
Lam Giang tổng hợp
