Đối mặt với phản ứng dữ dội từ ĐCSTQ, các thương hiệu Tây phương đều rơi vào tình thế tiến thoái lưỡng nan, phải cân nhắc kỹ giữa việc làm hài lòng Bắc Kinh để giữ nguồn lợi nhuận khổng lồ cùng với việc tuân thủ kỳ vọng của các cổ đông, giám đốc điều hành phương Tây và các bên liên quan khác.
Nhiều thương hiệu quốc tế đã cố gắng tránh xa nguồn cung ứng nguyên liệu và lao động từ khu vực Tân Cương của Trung Quốc do các hành động diệt chủng của Bắc Kinh đối với người Duy Ngô Nhĩ và các dân tộc thiểu số và tôn giáo khác.
Hoa Kỳ, Liên minh Châu Âu, Vương quốc Anh và Canada gần đây đã trừng phạt một số quan chức Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) vì đã tham gia vào cuộc đàn áp những người thiểu số theo đạo Hồi ở Tân Cương. Chế độ độc tài của Trung Quốc đã giam giữ hơn một triệu người Duy Ngô Nhĩ trong các trại tập trung trong khu vực. Những người bị giam giữ bị cưỡng ép phải lao động khổ sai, bị tra tấn, bị hãm hiếp và bị nhồi nhét những tuyên truyền chính trị.
Trong 2 năm qua, các thương hiệu lớn như H&M, Gap, Nike và Japan’s Fast Retailing — công ty mẹ của UNIQLO — đều đã đưa ra các tuyên bố lên án lao động cưỡng bức hoặc tự tách mình khỏi những vấn đề này.
Nhưng giờ đây, các công ty phương Tây đang phải đối mặt với phản ứng dữ dội từ ĐCSTQ và ngày càng bị thúc ép phải đưa ra lựa chọn. Các công ty đều rơi vào tình thế tiến thoái lưỡng nan, phải cân nhắc kỹ giữa việc làm hài lòng Bắc Kinh để giữ nguồn khách hàng Trung Quốc với lợi nhuận khổng lồ cùng với việc tuân thủ kỳ vọng của các cổ đông, giám đốc điều hành phương Tây và các bên liên quan khác.
Hôm 25/3, cơ quan ngôn luận của ĐCSTQ là Nhân dân Nhật báo đã lên án các thương hiệu Nike, Adidas, New Balance và Burberry - tất cả các thành viên của tổ chức Sáng kiến Bông tốt hơn (Better Cotton Initiative - BCI). Báo này cũng khuyến nghị chiến dịch tẩy chay các công ty tên tuổi trên toàn Trung Quốc. Hàng chục người nổi tiếng Trung Quốc đã hoặc có kế hoạch hủy hợp đồng với các thương hiệu phương Tây vì lập trường của họ đối với Tân Cương.
BCI là đã trở thành mục tiêu thường xuyên để công kích trên mạng xã hội Trung Quốc. Tổ chức BCI vẫn luôn thúc đẩy duy trì tính bền vững trong sản xuất bông vải. Năm ngoái, tổ chức này đã thông báo đình chỉ hỗ trợ các công ty thành viên tìm kiếm nguồn cung cấp bông từ Tân Cương do lo ngại về vấn đề lạm dụng nhân quyền ở khu vực này. Theo ước tính, Tân Cương cung cấp khoảng 20% lượng bông của thế giới.
H&M và Fast Retailing cũng là thành viên của tổ chức BCI.
Nhà bán lẻ thời trang nhanh (fast-fashion) H&M của Thụy Điển là một trong những mục tiêu đầu tiên, khi Liên đoàn Thanh niên Đảng Cộng sản của Trung Quốc đào xới lại một tuyên bố vào đầu năm 2020 của công ty cho biết họ sẽ ngừng sử dụng nguồn cung cấp bông từ Tân Cương. Nike và Adidas cũng bị tấn công trên mạng xã hội Trung Quốc và các phương tiện truyền thông nhà nước Trung Quốc vì lập trường của họ. Cả 2 công ty đều đưa ra tuyên bố rằng họ không lấy nguyên liệu từ khu vực Tân Cương.
Gã trùm internet Trung Quốc là Tencent Holdings đã loại bỏ các trang phục theo chủ đề Burberry do các nhân vật mặc trong trò chơi điện tử trên điện thoại di động Honor of Kings của Tencent, do Burberry đã tuyên bố sẽ tránh xa các nguyên liệu có nguồn gốc từ Tân Cương. Quyết định này được công bố trong một bài đăng trên mạng xã hội Weibo của Trung Quốc, thuộc sở hữu của Tencent.
Trong một bài xã luận, tổng biên tập Hồ Tích Tiến của Thời báo Hoàn Cầu trực thuộc hãng truyền thông nhà nước Trung Quốc viết: “Những khoản đầu tư khổng lồ vào quan hệ công chúng đã bị thiêu hủy trong tích tắc".
Ông tuyên bố: "Họ cần quay trở lại xã hội phương Tây để phàn nàn, bởi vì họ biết rằng vì bất cứ lý do gì, cho dù họ chủ động hay bị động, họ đã thực sự làm một điều mà người tiêu dùng Trung Quốc không thể chấp nhận được”.
Người tiêu dùng Trung Quốc vốn luôn bị bộ phận tuyên truyền của ĐCSTQ hạn chế, ngăn không để họ tiếp cận với các nguồn thông tin độc lập. Lo sợ bị người tiêu dùng Trung Quốc tẩy chay trên diện rộng, cổ phiếu của H&M, Burberry, Nike và Adidas đều giảm trong tuần kết thúc vào ngày 26/3. Adidas bị sụt giảm mạnh nhất với cổ phiếu giảm 6,7% trong tuần ở Frankfurt.
Các công ty đang cẩn thận để cân bằng lợi ích kinh doanh của họ ở Trung Quốc với tâm lý của người tiêu dùng ở quê nhà. Một số công ty đã hỗ trợ và một số công ty đang bắt đầu tìm cách xoa dịu ĐCSTQ để ngăn chặn một cuộc tẩy chay và giành lại công việc kinh doanh.
Công ty Inditex của Tây Ban Nha, điều hành các cửa hàng Zara, đã xóa một tuyên bố được công bố trước đây về Tân Cương khỏi trang web của mình vào ngày 24/3. Nhà bán lẻ Muji của Nhật Bản gần đây đã bắt đầu tự nguyện quảng cáo rằng họ sử dụng “bông có nguồn gốc từ Tân Cương”. Công ty giày dép Mỹ Skechers cho biết, các cuộc điều tra của họ không tìm thấy bằng chứng nào về vấn đề lao động cưỡng bức trong chuỗi cung ứng Trung Quốc của họ.
Điều này diễn ra như thế nào sẽ rất thú vị, dựa trên tầm quan trọng của các yếu tố ESG (environmental, social, and governance - môi trường, xã hội và quản trị) đối với hội đồng quản trị và cổ đông của các công ty.
Không có một định nghĩa thống nhất về các tiêu chuẩn ESG, nhưng nói chung, nó đánh giá các tác động môi trường của một công ty, các chính sách xã hội như tiêu chuẩn lao động, quan hệ nhân viên, tác động đến cộng đồng địa phương, cũng như các yếu tố quản trị như tính minh bạch của quyền sở hữu, đạo đức kinh doanh, và tính độc lập của hội đồng quản trị.
Các nhà quản lý quỹ và đầu tư đã bắt đầu coi trọng ESG và trong một số trường hợp, nhu cầu của nhà đầu tư đối với cổ phiếu của một công ty có thể có mối tương quan thuận với xếp hạng ESG của nó.
Ví dụ, Adidas được công ty xếp hạng tín dụng S&P Global ấn định điểm ESG là 82. Tập đoàn Burberry có điểm số 87, Inditex có điểm số 75, trong khi H&M có điểm số 70.
Dù cho S&P chỉ là một công ty xếp hạng ESG và còn có rất nhiều công ty theo dõi ESG khác, những điểm số này đều được coi là tốt.
Nhưng nếu các công ty phương Tây này bắt đầu chấp nhận các yêu cầu của Bắc Kinh để giải cứu doanh số bán hàng, thì bức tranh sẽ trở nên ảm đạm hơn. Tích cực phục tùng ĐCSTQ và làm ngơ trước hoàn cảnh của người Duy Ngô Nhĩ ở Tân Cương sẽ gây bất lợi cho điểm số ESG của các công ty, giả sử các công ty xếp hạng ESG đang thực hiện giám sát độc lập.
Và điều đó có thể kích hoạt tình trạng cưỡng chế bán đấu giá bởi các quỹ phải đáp ứng các ngưỡng yêu cầu nhất định của ESG, từ đó có nguy cơ làm giảm giá cổ phiếu của công ty.
Một lần nữa, các công ty có hoạt động kinh doanh đáng kể ở Trung Quốc bị kẹt giữa doanh thu và đạo đức.
Du Miên
