Các thanh sát viên của Liên Hợp Quốc tại Ukraine hôm thứ Năm (01/9) sẽ đến thăm nhà máy điện hạt nhân lớn nhất châu Âu do Nga chiếm đóng - Zaporizhzhia, nơi các cuộc pháo kích gần đó đã dẫn đến những lo ngại về một thảm họa hạt nhân toàn cầu.
Phái bộ của Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) đã đến thành phố Zaporizhzhia, miền nam Ukraine, cách nhà máy điện hạt nhân Zaporizhzhia 55 km (34 dặm), vào thứ Tư (31/8). Bộ Quốc phòng Ukraine cho biết họ đã lên kế hoạch đến thăm cơ sở vào thứ Năm (01/9).
-
- Bản đồ xác định vị trí nhà máy hạt nhân Zaporizhzhia với lãnh thổ Ukraine bị Nga chiếm đóng. (Nguồn: Viện nghiên cứu chiến tranh)
Mặc dù các quan chức do Nga hậu thuẫn đề nghị nhóm sẽ chỉ có một ngày để kiểm tra địa điểm, nhưng IAEA đã chuẩn bị lâu hơn.
Giám đốc Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA), ông Rafael Grossi, nói với các phóng viên ở Zaporizhzhia rằng, đoàn thanh sát viên sẽ có thể thực hiện kiểm tra kỹ thuật một cách an toàn sau nhiều tháng tham vấn.
-
- Giám đốc IAEA Rafael Grossi (giữa) và phái đoàn trước khi lên đường tới nhà máy điện hạt nhân Zaporizhzhia ở Ukraine hôm 29/8. (Ảnh: Twitter/Rafael Grossi)
Theo hãng tin Al Jazeera, ông Grossi cho biết việc kiểm tra bắt đầu vào ngày 01/9 và đoàn sẽ thực hiện nhiều công việc, bao gồm kiểm tra địa điểm thực tế, hoạt động của hệ thống an toàn và phỏng vấn các nhân viên của nhà máy điện.
Ông Grossi cho biết việc kiểm tra sẽ mất một vài ngày và có thể kéo dài nếu đoàn có thể ở lâu hơn tại nhà máy.
Ông nói thêm: “Đó là một sứ mệnh tìm cách ngăn chặn một vụ tai nạn hạt nhân".
Tuy nhiên, trong khi Ukraine coi việc kiểm tra là một bước tiến nhằm "phi quân sự hóa" địa điểm này, thì Nga cho biết họ không có ý định rút lực lượng của mình lúc này, tạo ra khả năng xảy ra các cuộc xâm đột leo thang.
Bộ trưởng Năng lượng Đức Galushchenko cho biết: “Nếu cơ quan IAEA lập một báo cáo về các vi phạm và giao cho Ukraine, chúng tôi sẽ không thể làm điều đó chừng nào quân đội Nga còn ở đó”.
Trước đó, hôm 29/8, ông Grossi dẫn đầu phái đoàn gồm 13 thành viên của IAEA có trụ sở tại Vienna lên đường tới Ukraine. Sau đó 1 ngày, ông Grossi đã hội đàm với Tổng thống Ukraine - ông Volodymyr Zelensky tại thủ đô Kyiv.
-
- Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky gặp gỡ Giám đốc Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) Rafael Grossi tại Kyiv, Ukraine, hôm 30/8/2022. (Ảnh: Tổng thống Ukraine/Anadolu/Getty Images)
Nga đã chiếm được nhà máy điện hạt nhân vào đầu tháng 3 và lực lượng quân sự của họ đã ở đó kể từ đó, cũng như hầu hết lực lượng lao động Ukraine phải vất vả để tiếp tục vận hành nhà máy, nơi cung cấp 20% điện năng cho Ukraine.
Các cuộc giao tranh đã được báo cáo gần nhà máy điện và xa hơn vào hôm 31/8. Cả hai bên đều tuyên bố đã đạt được nhiều bước tiến trên chiến trường trong bối cảnh Ukraine đang phản công để chiếm lại lãnh thổ phía nam.
Ông Oleksiy Arestovych, cố vấn của Tổng thống Volodymyr Zelenskiy, cho biết: “Đó là một quá trình rất chậm, bởi vì chúng tôi coi trọng con người. Sẽ không có thành công nhanh chóng".
Ukraine đã đẩy lùi các nỗ lực tấn công của Nga theo hướng Bakhmut và Avdiivka, hai thị trấn nằm ở phía bắc thành phố Donetsk do Nga chiếm đóng, Bộ Tổng tham mưu lực lượng vũ trang nước này cho biết hôm 31/8.
Quân đội ủng hộ Moscow đã tập trung vào Bakhmut trong nỗ lực mở rộng quyền kiểm soát khu vực Donbas, Bộ này cho biết.
Nga tuyên bố họ đang tiến hành một "hoạt động quân sự đặc biệt" để loại bỏ Ukraine khỏi những người theo chủ nghĩa dân tộc và bảo vệ các cộng đồng nói tiếng Nga. Moscow bác bỏ các báo cáo về sự tiến bộ của Ukraine.
Reuters không thể xác minh độc lập các chi tiết chiến trường.
Kyiv và phương Tây mô tả hành động của Nga là một cuộc chiến tranh xâm lược vô cớ khiến hàng triệu người phải bỏ chạy, hàng nghìn người thiệt mạng và biến các thành phố thành đống đổ nát.
Estonia đã công bố kế hoạch ngăn hầu hết người Nga nhập cảnh vào nước này trong vòng vài tuần, nếu có thể hành động cùng với các đối tác trong khu vực, sau khi Liên minh Châu Âu (EU) "chia rẽ nội bộ" trong việc đồng ý về một lệnh cấm toàn diện.
Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Nga Maria Zakharova cho biết: “Nếu điều gì đó xảy ra với nhà máy điện hạt nhân Zaporizhzhia, sẽ không có ích lợi gì khi nói về thị thực, hộ chiếu hay biên giới”.
Rủi ro cao
Trong nhiều tuần nay, Ukraine và Nga đã cáo buộc lẫn nhau gây nguy hiểm cho sự an toàn của nhà máy Zaporizhzhia bằng các cuộc tấn công bằng pháo hoặc máy bay không người lái, có nguy cơ gây ra thảm họa phóng xạ hạt nhân từng có tiền lệ - Thảm họa Chernobyl.
Kyiv nói rằng Nga đã sử dụng nhà máy này như một lá chắn để tấn công các thị trấn và thành phố, vì họ biết rằng Ukraine khó có thể đáp trả. Ukraine cũng cáo buộc các lực lượng Nga đã pháo kích vào nhà máy.
Bộ Quốc phòng Nga cho biết mức độ phóng xạ tại nhà máy là bình thường.
-
- Sáu tổ máy tạo ra 40-42 tỷ kWh điện khiến cho Nhà máy điện hạt nhân Zaporizhzhia trở thành nhà máy điện hạt nhân lớn nhất châu Âu, tại Enerhodar, vùng Zaporizhzhia, đông nam Ukraine, ngày 9/7/2019. Ukrinform. (Ảnh: Dmytro Smolyenko/Future Publishing/Getty Images)
Nga đã phủ nhận những lời cáo buộc của Ukraine về hành vi liều lĩnh, đặt câu hỏi tại sao họ lại tấn công một cơ sở nơi quân đội của họ đóng quân.
Moscow cáo buộc người Ukraine nhắm vào nhà máy để cố gắng gây ra sự phẫn nộ quốc tế mà Kyiv hy vọng sẽ dẫn đến một khu phi quân sự.
Ông Grossi của cơ quan IAEA cho biết, tình trạng như vậy là một vấn đề chính trị đối với các quốc gia xung đột.
Nga cho biết họ hoan nghênh ý định thiết lập một phái bộ thường trực của IAEA tại nhà máy nhưng người đứng đầu cơ quan quản lý do Nga thành lập trong khu vực nói với hãng tin Interfax rằng, các thanh sát viên "phải xem hoạt động của nhà máy trong một ngày".
Nhà máy này nằm gần tiền tuyến và các lực lượng vũ trang của Ukraine hôm thứ Tư đã cáo buộc Nga pháo kích trong khu vực và chuẩn bị tiếp tục một cuộc tấn công ở đó. Không có bình luận ngay lập tức từ Moscow.
-
- Một người đàn ông mặc quân phục ở trên cánh đồng lúa mì đang bốc cháy khi quân đội Nga bao vây cánh đồng để ngăn nông dân địa phương thu hoạch ngũ cốc, ở huyện Polohy, Vùng Zaporizhzhia, đông nam Ukraine. (Ảnh: Dmytro Smolyenko/Ukrinform/Future Publishing/Getty Images)
Nga đã chiếm được những vùng đất rộng lớn ở miền nam Ukraine gần với bờ Biển Đen trong những tuần đầu của cuộc chiến kéo dài hơn 6 tháng, bao gồm cả khu vực Kherson, nằm ở phía bắc Bán đảo Crimea do Nga sáp nhập.
Ukraine coi việc tái chiếm khu vực là tối quan trọng để ngăn chặn các nỗ lực của Nga nhằm chiếm thêm lãnh thổ xa hơn về phía tây. Bởi vì điều đó đồng nghĩa với việc cắt đứt quyền tiếp cận Biển Đen của nước này.
Ukraine kêu gọi người dân ở Crimea tiết lộ nơi quân đội của Moscow đang sinh sống và những người dân địa phương đang cộng tác với Moscow.
Lam Giang
