Các thẩm phán thuộc phe bảo thủ của Tối cao Pháp viện hôm thứ Tư ngày 1/12 đã cho thấy sự sẵn sàng hủy bỏ đáng kể quyền phá thai ở Mỹ và có thể lật ngược phán quyết mang tính bước ngoặt năm 1973 của Roe kiện Wade vốn hợp pháp hóa thủ tục phá thai trên toàn Hợp chủng quốc Hoa Kỳ. Họ cho biết, họ sẽ duy trì đạo luật hạn chế phá thai của tiểu bang Mississippi được Đảng Cộng hòa hậu thuẫn.
Theo tin từ Reuters, Tối cao Pháp viện, với phe bảo thủ chiếm đa số 6-3, đã có phiên điều trần kéo dài khoảng hai giờ đồng hồ tranh luận bằng miệng trong nỗ lực của bang miền Nam nước Mỹ nhằm khôi phục lệnh cấm phá thai bắt đầu từ tuần 15 của thai kỳ. Đây là một đạo luật bị các tòa án cấp dưới chặn. Các thẩm phán theo trường phái tự do tự do cảnh báo sẽ chống lại việc tước bỏ các án lệ quan trọng và lâu đời như Roe và tước bỏ một quyền của phụ nữ Mỹ.
Tổ chức Y tế Phụ nữ Jackson, nơi sở hữu phòng khám phá thai duy nhất ở Mississippi, đã thách thức luật pháp và nhận được sự ủng hộ của chính quyền Tổng thống Dân chủ Joe Biden. Một phán quyết của Tòa dự kiến sẽ được đưa ra vào cuối tháng 6/2022.
Án lệ Roe kiện Wade công nhận rằng, quyền nạo phá thai của phụ nữ là quyền cá nhân và được bảo vệ theo Hiến pháp Hoa Kỳ. Trong phán quyết năm 1992 có tên là Planned Parenthood of Southeastern Pennsylvania kiện Casey, Tối cao Pháp viện tái khẳng định quyền phá thai và các luật cấm đặt ra "gánh nặng quá mức" đối với quyền phá thai. Tiểu bang Mississippi đã yêu cầu các thẩm phán lật lại các phán quyết của Roe và Casey.
Thẩm phán thuộc phe bảo thủ Brett Kavanaugh đã lên tiếng về quan điểm chống phá thai rằng không có điều nào trong Hiến pháp bảo vệ quyền phá thai. Ông Kavanaugh nói: “Hiến pháp không chống, cũng không ủng hộ lựa chọn phá thai mà để vấn đề này để người dân các bang hoặc có thể là Quốc hội giải quyết trong tiến trình dân chủ”.
Nếu Roe bị lật ngược, nhiều bang "sẽ tiếp tục tự do cho phép phá thai", ông Kavanaugh nói thêm. Trước khi có phán quyết của Roe, nhiều bang đã cấm phá thai.
Julie Rikelman, lập luận cho phòng khám phá thai, cho biết việc lật ngược án lệ Roe không có nghĩa là Tòa án trung lập về việc phá thai như ông Kavanaugh phỏng đoán.
"Phụ nữ có quyền bình đẳng về tự do theo Hiến pháp, thưa Ngài, và nếu họ không thể đưa ra quyết định này, nếu quốc gia có thể kiểm soát cơ thể phụ nữ và buộc họ phải chịu đựng những tháng ngày mang thai và sinh con, thì họ sẽ không bao giờ có được sự bình đẳng theo Hiến pháp", bà Rikelman nói với ông Kavanaugh.
Bà Rikelman cho biết thêm, khoảng 1/4 phụ nữ Mỹ đã từng phá thai.
'Vượt qua ảnh hưởng tiêu cực'
Thẩm phán theo trường phái tự do Sonia Sotomayor cho biết các quan chức Mississippi đã tìm cách đưa vấn đề ra các thẩm phán chỉ vì Tối cao Pháp viện đang nghiêng về phe cánh hữu.
Ông Sotomayor hỏi: "Liệu thể chế này có vượt qua được những tác động xấu mà điều này tạo ra trong nhận thức của công chúng rằng Hiến pháp và sự diễn giải ý nghĩa của nó chỉ là hành động chính trị?".
Thẩm phán Kavanaugh và Amy Coney Barrett - những người được cựu Tổng thống Donald Trump bổ nhiệm - có thể là những người quan trọng trong phán quyết cuối cùng của Tòa. Bà Barrett cho biết việc lật ngược một án lệ chính là hợp lý trong một số trường hợp nhất định nhưng băn khoăn liệu có nên xem xét "phản ứng của công chúng" hay không.
Bà cũng đặt câu hỏi liệu việc áp dụng luật "trú ẩn an toàn" gần đây ở một số bang, cho phép phụ nữ giao đứa con không mong muốn cho các cơ sở y tế mà không bị phạt, tước bỏ một số lý do phá thai vì phụ nữ dù có sinh con cũng sẽ không bị ép buộc làm mẹ.
Chánh án thuộc phe Bảo thủ John Roberts đề nghị tòa duy trì luật Mississippi mà không lật ngược Roe. Không rõ liệu 5 thẩm phán còn lại của phe bảo thủ có dừng lại trước việc lật ngược Roe hay không.
"Tại sao 15 tuần là không đủ thời gian" để một phụ nữ quyết định phá thai, ông Roberts đặt câu hỏi.
Lệnh cấm của Mississippi là một trong một loạt luật hạn chế phá thai được thông qua ở các bang do Đảng Cộng hòa quản lý trong những năm gần đây. Tối cao Pháp viện hôm 1/11 đã nghe những tranh luận về luật cấm phá thai khi thai được khoảng 6 tuần tuổi nhưng vẫn chưa đưa ra phán quyết.
Những người ủng hộ chống phá thai tin rằng họ đang tiến gần hơn bao giờ hết để bãi bỏ Roe, một mục tiêu lâu đời của những người bảo thủ Cơ đốc giáo.
'Sai lầm nghiêm trọng"
Các thẩm phán bảo thủ hạ thấp ý tưởng rằng tòa án phải cẩn thận trong việc đảo ngược tiền lệ của chính mình, nhấn mạnh rằng họ đã làm như vậy trong nhiều bối cảnh bao gồm cả việc lật ngược phán quyết nổi tiếng năm 1895 cho phép phân biệt chủng tộc.
"Vì vậy, có những trường hợp mà một quyết định ... phải được bác bỏ, đơn giản vì nó đã sai lầm nghiêm trọng vào thời điểm nó được quyết định", Thẩm phán Samuel Alito nói.
Tổng biện lý Hoa Kỳ Elizabeth Prelogar, đại diện cho chính quyền của Biden, cho biết việc lật ngược Roe sẽ là một "sự thu hẹp chưa từng có" về quyền cá nhân.
Bà Prelogar nói: “Tòa án chưa bao giờ thu hồi một quyền cơ bản đối với rất nhiều người Mỹ và rất quan trọng đối với khả năng để họ tham gia đầy đủ và bình đẳng vào xã hội".
Các cuộc thăm dò dư luận cho thấy đa số người Mỹ ủng hộ quyền phá thai.
Quyết định của Roe và Casey xác định rằng các bang không thể cấm phá thai trước khi thai nhi có thể tồn tại bên ngoài tử cung, thường được các bác sĩ xem là từ 24 đến 28 tuần. Lệnh cấm 15 tuần của Mississippi thách thức điều này.
Thẩm phán Scott Stewart, lập luận cho Mississippi, nói rằng các phán quyết của Roe và Casey "ám ảnh đất nước của chúng ta".
Ông Stewart nói: "Họ không có cơ sở trong Hiến pháp. Họ không có căn cứ trong lịch sử hoặc truyền thống của chúng ta. Họ đã làm hỏng quá trình dân chủ. Họ đã đầu độc luật pháp. Họ đã bóp nghẹt sự thỏa hiệp".
Mississippi nằm trong số 12 tiểu bang có cái gọi là luật kích hoạt được thiết kế để cấm phá thai nếu Roe kiện Wade bị hủy bỏ. Các tiểu bang khác có thể sẽ nhanh chóng bổ sung hạn chế quyền tiếp cận phá thai.
Nếu án lệ Roe bị lật ngược hoặc hạn chế, ở một số lượng lớn ở Mỹ, phụ nữ muốn chấm dứt thai kỳ có thể phải đối mặt với sự lựa chọn phá thai bất hợp pháp tiềm ẩn nguy hiểm, đi du lịch đến một tiểu bang khác nơi thủ tục vẫn hợp pháp và có sẵn hoặc mua thuốc phá thai trực tuyến. Thủ tục này sẽ vẫn hợp pháp ở các bang theo khuynh hướng tự do, 15 trong số đó có luật bảo vệ quyền phá thai.
Tòa hiện chưa đưa ra phán quyết.
Ai là đối tượng phá thai ở Mỹ
BBC đưa tin, Theo Trung tâm Kiểm soát Dịch bệnh Hoa Kỳ, có khoảng 630.000 ca phá thai được báo cáo trong năm 2019. Con số này giảm 18% so với năm 2010.
Phụ nữ ở độ tuổi 20 chiếm phần lớn số ca nạo phá thai - năm 2019, khoảng 57% ở độ tuổi này.
Người Mỹ da đen phá thai với tỷ lệ cao nhất - 27 trên 1.000 phụ nữ từ 15-44 tuổi.
Viện Guttmacher ủng hộ sự lựa chọn phá thai cho biết, việc không được tiếp cận với dịch vụ chăm sóc sức khỏe cũng giống như sự phân biệt đối xử.
Cuộc khảo sát năm 2014 của họ cho thấy 3/4 số người được phá thai có thu nhập thấp hoặc dưới mức nghèo khổ ở Mỹ.
Nguyên Hương
