Kể từ thế kỷ 16, Nga và Trung Quốc đã có 5 lần lập liên minh, nhưng cả 5 lần Nga đều là bên đầu tiên 'bội ước'. Giới chuyên gia nhận định rằng đến nay Bắc Kinh vẫn ôm ấp tham vọng lấy lại những gì đã mất vào tay Moscow thông qua vỏ bọc ngoại giao, nhưng điều này chẳng khác nào phát động một cuộc chiến không cân sức.
Hãng tin Visiontimes cho hay, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã có chuyến công du Moscow từ ngày 20/3 đến ngày 22/3 và gặp Tổng thống Vladimir Putin với nỗ lực hình thành một trật tự thế giới mới.
Vào thời điểm này, mạng xã hội Trung Quốc lan truyền một bài báo có nhan đề “Liên minh Trung - Nga 300 năm, 5 lần liên minh, 5 lần bị lừa”, tuy nhiên nó đã nhanh chóng bị Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) xóa sổ. Thế nhưng trước khi biến mất bài báo vẫn kịp thổi bùng lên làn sóng thảo luận sôi nổi trên khắp cõi mạng.
Hôm 23/3, truyền thông nước ngoài đưa tin, ông Tập Cận Bình đã có chuyến thăm Nga đầu tiên sau khi tái đắc cử, nhưng chuyến đi này có mục đích kép.
Một mặt, Bắc Kinh hy vọng được kết nối chặt chẽ với các nguồn tài nguyên của Nga và mua khí đốt tự nhiên cũng như các nguồn năng lượng khác của nước này. Mặt khác, ĐCSTQ đang cố gắng đóng vai trò trung gian hòa giải trong Chiến tranh Nga - Ukraine để gây ảnh hưởng trên trường quốc tế.
Cùng lúc đó, trên mạng xã hội Trung Quốc lan truyền bài báo “Liên minh Trung - Nga 300 năm, 5 lần liên minh, 5 lần bị lừa”. Bài báo này được viết vào hồi tháng Giêng. Tuy nhiên, bài viết này cũng tránh đề cập đến những điểm bất lợi của Trung Quốc và thậm chí còn đặc biệt bảo vệ ĐCSTQ khi nói rằng trong cuộc điện đàm vào năm 2023 giữa Ngoại trưởng Trung Quốc và Nga, phía Trung Quốc một lần nữa thể hiện quan điểm trung lập và khẳng định sẽ không ủng hộ bên nào trong cuộc xung đột Nga - Ukraine.
Nhà bình luận về các vấn đề Trung Quốc tại Hoa Kỳ Tần Bằng (Qin Peng) chỉ ra rằng, dù có bao nhiêu lời hoa mỹ thì bài báo vẫn đề cập đến việc "Trung Quốc bị lừa", do đó rốt cuộc nó vẫn bị xóa. Ông cũng giải thích về năm lần liên minh giữa Trung Quốc và Nga.
Lần đầu tiên, vào thế kỷ 16, lãnh thổ của Nga đã mở rộng từ 680.000 km2 trong những ngày đầu lập quốc lên hơn 10 triệu km2. Tuy nhiên, vì lo ngại về sự bất ổn ở phía đông, Nga đã cử sứ giả Fyodor Baykov đến thành lập liên minh với nhà Thanh vào năm 1654 và ký hiệp ước không xâm lược lẫn nhau.
Nhưng sau khi hoàn tất quá trình bành trướng về phía tây, Nga đã xé bỏ hiệp ước và xâm chiếm vùng Đông Bắc Trung Quốc. Vào thời điểm đó, Hoàng đế Khang Hy đã hạ lệnh phát động chiến tranh. Cuối cùng, đội nhà Thanh giành chiến thắng và hai bên đã thống nhất ký kết Hiệp ước Nerchinsk Trung - Nga vào ngày 24/7 năm Khang Hy thứ 28.
Lần thứ hai, vào cuối thời nhà Thanh, Nga muốn xây dựng một tuyến đường sắt đến Vladivostok ở phía Đông Bắc nên hai bên đã ký “Hiệp ước Tương trợ chống thù”. Tuy nhiên, Nga một lần nữa bội ước và ép Trung Quốc ký hàng loạt hiệp ước bất bình đẳng, chiếm tổng cộng 3,1 triệu km2 lãnh thổ của Trung Quốc và cho đến nay vẫn chưa trả lại.
Lần thứ ba, vào những năm đầu thời Trung Hoa Dân Quốc, Lãnh tụ Liên Xô khi đó là Joseph Stalin đã ủy quyền cho Đại sứ Liên Xô đầu tiên tại Trung Quốc dưới thời chính phủ Bắc Dương, ông Garakhan, ban hành "Tuyên bố của Nga Xô về Trung Quốc". Tuyên bố này nhằm mục đích công bố việc Nga tiến tới bãi bỏ các hiệp ước bất bình đẳng của chính quyền Nga hoàng và hứa hẹn trả lại tất cả những gì Nga đã cướp của Trung Quốc cho nhân dân nước này.
Tuyên bố này đã khơi dậy những phản ứng tích cực trong xã hội Trung Hoa Dân Quốc lúc bấy giờ, và ông Tôn Trung Sơn thậm chí còn thiết lập một liên minh quân sự và chính trị với nước Nga Xô viết.
Nhưng cuối cùng, liên minh này cũng tan vỡ vì Liên Xô không chỉ ủng hộ ĐCSTQ lật đổ Trung Hoa Dân Quốc mà còn xúi giục Ngoại Mông giành độc lập.
Lần thứ tư, vào năm 1945, Tổng thống Trung Hoa Dân Quốc Tưởng Giới Thạch ký “Hiệp ước Hữu nghị và Liên minh Trung - Xô” để Liên Xô cử quân kháng Nhật, và đổi lấy việc Ngoại Mông tổ chức trưng cầu dân ý về nền độc lập.
Nhưng vào ngày thứ hai của hiệp ước, Nhật Bản đã đầu hàng Trung Quốc. Vào thời điểm đó, Liên Xô đã đưa quân đến vùng Đông Bắc Trung Quốc theo hiệp ước và nhân cơ hội này chiếm vùng Lữ Thuận và Đại Liên, mãi đến năm 1955 mới trao trả lại cho Bắc Kinh.
Lần thứ năm, lo sợ rằng Quốc Dân đảng sẽ phản công đại lục, ĐCSTQ vừa lên nắm quyền đã thành lập liên minh với Liên Xô vào năm 1950 và ký "Hiệp ước đồng minh hữu hảo tương trợ Trung Quốc - Liên Xô”, đồng ý để Liên Xô thuê hai quân cảng của Trung Quốc là Lữ Thuận và Đại Liên.
Tuy nhiên, vào năm 1960, mối quan hệ giữa hai bên trở nên xấu đi, thậm chí còn xảy ra sự kiện đảo Trân Bảo khiến hai bên trở nên thù địch.
Nhà bình luận Tần Bằng lập luận rằng trong cả 5 lần Nga và Trung Quốc lập liên minh, Nga luôn là bên đầu tiên bội ước. ĐCSTQ đã biết điều đó từ lâu, nhưng họ vẫn ôm ấp huyễn tưởng rằng chính vì Nga hiện đang rơi vào thế bất lợi nên ĐCSTQ có thể nhân cơ hội này để giành lại một số lợi ích chính trị và kinh tế.
Tuy nhiên, thời thế đang không ngừng biến đổi, chẳng hạn như cục diện trên chiến trường Nga - Ukraine có thể khuấy động nội bộ nước Nga, thậm chí khiến ông Putin khó lòng giữ được ngai vàng. Khi đó, liệu ĐCSTQ có đạt được ước nguyện của mình hay sẽ trở thành một bên trong cuộc chiến giữa con gà và quả trứng?
Lam Giang tổng hợp
