Đài VOA đưa tin hôm 3/9 rằng, khoảng 2.000 người Duy Ngô Nhĩ sinh ra hoặc cư trú ở Afghanistan lo sợ họ sẽ bị trục xuất về Trung Quốc sau khi Taliban lên nắm quyền.
Hiện tại, các quan chức Taliban và Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) thường xuyên phát đi tín hiệu hợp tác chặt chẽ. Phát ngôn viên của Taliban cho biết hôm 2/9 rằng Trung Quốc giờ đây sẽ trở thành "đối tác chính" của tổ chức này và họ sẽ chủ yếu dựa vào nguồn vốn từ Trung Quốc để phát triển Afghanistan.
Ông Muhammad, một nhà buôn đồ trang sức người Duy Ngô Nhĩ sống ở thủ đô Kabul, nói với VOA rằng hiện ông lo lắng đến sự an toàn hơn bao giờ hết.
Ông Muhammad đã yêu cầu các phóng viên chỉ sử dụng tên của ông đảm bảo an toàn.
Ông Muhammad nói rằng, Taliban - những người đang rất cần hỗ trợ tài chính, sẽ không ngần ngại đánh đổi những người Duy Ngô Nhĩ như ông và gia đình ông để lấy hỗ trợ tài chính từ Trung Quốc.
"Tôi lo lắng nhất là cuối cùng Taliban sẽ đưa chúng tôi trở lại Trung Quốc, và chắc chắn Trung Quốc sẽ bắn chúng tôi", ông Mohammed nói.
Ông Mohammed cho biết ông sinh ra ở Afghanistan với cha mẹ là người Duy Ngô Nhĩ sống lưu vong, họ đến Afghanistan từ Tân Cương, Trung Quốc vào năm 1961, và ông hiện là cha của 5 đứa trẻ.
Bắt người Duy Ngô Nhĩ với danh nghĩa chống khủng bố
Vào tháng 7, khi phái đoàn Taliban gặp Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Vương Nghị tại Thiên Tân, Trung Quốc đã đề nghị Taliban hợp tác chống lại Phong trào Hồi giáo Đông Turkestan (ETIM) ở Afghanistan. Đáp lại yêu cầu của ĐCSTQ, Taliban nhắc lại rằng họ sẽ không bao giờ cho phép bất kỳ lực lượng nào sử dụng lãnh thổ Afghanistan để tham gia vào các hoạt động bất lợi cho Trung Quốc (ĐCSTQ).
ETIM bị Liên Hợp Quốc chỉ định là một tổ chức khủng bố quốc tế và có liên kết với các phần tử vũ trang Duy Ngô Nhĩ bên ngoài Trung Quốc. Tuy nhiên Mỹ đã loại tổ chức này khỏi danh sách khủng bố vào năm 2020 với lý do "không có bằng chứng đáng tin cậy" nào cho thấy nó vẫn tồn tại.
Ông Muhammad nói rằng, chính phủ Trung Quốc cho rằng bất kỳ người Duy Ngô Nhĩ nào ở Afghanistan cũng đều là phần tử ETIM và đe dọa đến Trung Quốc (ĐCSTQ).
"Taliban luôn nói rằng họ đại diện và bảo vệ lợi ích của người Hồi giáo, nhưng những gì họ hứa với chính phủ Trung Quốc (ĐCSTQ) thì hoàn toàn ngược lại", ông Muhammad nói.
Taliban từng giao nộp người Duy Ngô Nhĩ cho ĐCSTQ trong quá khứ
Ông Bradley Jardine, một nhà phân tích của Hiệp hội Oxus về các vấn đề Trung Á (The Oxus Society for Central Asian Affairs) có trụ sở tại Washington, nói rằng việc ông Muhammad lo sợ bị trục xuất không phải là không có cơ sở.
"Dưới sự cai trị của Taliban, việc người Duy Ngô Nhĩ bị trục xuất đã từng xảy ra trong lịch sử. Sau khi Đại sứ Trung Quốc tại Pakistan Lô Thụ Lâm gặp thủ lĩnh Taliban Mohammed Omar tại Kandahar, thành phố lớn thứ hai của Afghanistan vào năm 2000, 13 người Duy Ngô Nhĩ đã bị trao trả cho Trung Quốc", ông Jardine nói với VOA.
Ông Jardine nói thêm rằng, Afghanistan vốn được coi là nơi an toàn hơn cho người Duy Ngô Nhĩ so với các nước Trung Á láng giềng, vì nước này không có hiệp ước dẫn độ chính thức với Trung Quốc.
Người già chạy trốn khỏi Trung Quốc: Lo lắng cho con cháu bị giam vào trại tập trung Tân Cương
Một phụ nữ Duy Ngô Nhĩ ở Kabul sống ở Afghanistan từ năm 1961 nói với VOA rằng, bà lo lắng nhất là con cháu của bà có thể sẽ bị đưa vào trại giam ở Tân Cương nếu bị trục xuất về Trung Quốc.
Người phụ nữ giấu tên cho biết: “Để thoát khỏi sự đàn áp của Trung Quốc (ĐCSTQ), cha mẹ tôi đã đưa tôi đến Afghanistan cách đây 60 năm. Hiện tại tôi không thể đưa con cháu mình đến một nơi an toàn như bố mẹ tôi đã làm khi tôi 5 tuổi".
Bà cũng nói rằng người Duy Ngô Nhĩ ở Afghanistan cần sự giúp đỡ khẩn cấp của cộng đồng quốc tế để tránh bị trục xuất về Trung Quốc. Bởi vì Trung Quốc (ĐCSTQ) đã giam giữ hơn 1 triệu người Duy Ngô Nhĩ trong các trại cải tạo ở Tân Cương. Các quốc gia như Mỹ, Anh, Úc và các tổ chức nhân quyền như Tổ chức Ân xá Quốc tế và Tổ chức Theo dõi Nhân quyền, đã cáo buộc Trung Quốc (ĐCSTQ) phạm tội diệt chủng và tội ác chống lại loài người đối với người Duy Ngô nhĩ. ĐCSTQ luôn phủ nhận những cáo buộc trên và tuyên bố rằng những trại này là “trung tâm đào tạo nghề” hợp pháp của những người Duy Ngô Nhĩ bị đầu độc bởi chủ nghĩa cực đoan tôn giáo.
Taliban và ĐCSTQ hợp tác, rất có khả năng người Duy Ngô Nhĩ sẽ bị áp giải về nước
Theo thông tin, người Duy Ngô Nhĩ ở Afghanistan chủ yếu tập trung ở các thành phố như Kabul, Badakhshan và Mazar-i-Sharif. Trên thẻ căn cước công dân Afghanistan của họ đều có dòng chữ "Hoa kiều" hoặc "người Duy Ngô Nhĩ".
Ông Abdulaziz Naseri, một người Duy Ngô Nhĩ sống ở Istanbul, Thổ Nhĩ Kỳ từ năm 2019, cho biết:
“Taliban sẽ giao người Duy Ngô Nhĩ cho Trung Quốc và sẽ phủ nhận sự biến mất của những người Duy Ngô Nhĩ, giống như cách họ trước đây đã phủ nhận việc những người bất đồng chính kiến khác bị buộc phải biến mất”.
Ông Naseri nói thêm rằng: "Bạn bè và người thân của tôi ở những nơi đó đã gọi điện cho tôi nói rằng nhà của họ hiện đang bị quân đội Taliban kiểm tra".
Ông Henryk Szadziewski, Giám đốc nghiên cứu của Dự án Nhân quyền Người Duy Ngô Nhĩ (UHRP) có trụ sở tại Washington, nói với VOA rằng, trước cuộc đàn áp xuyên quốc gia mang tính trường kỳ của Bắc Kinh đối với người Duy Ngô Nhĩ, việc ĐCSTQ và Taliban hợp tác để trục xuất người Duy Ngô Nhĩ là điều rất có khả năng xảy ra.
"Chính phủ mới của Kabul có quan hệ mật thiết với Bắc Kinh và đang tìm kiếm sự hỗ trợ chính trị và kinh tế [từ ĐCSTQ]", ông Sazjevsky nói.
Mai Hạ
