Các nhà khảo cổ tìm thấy bằng chứng về một cuộc Đại tuyệt chủng xảy ra vào cuối kỷ Tam Điệp cách đây khoảng 233 triệu năm, đã tạo điều kiện cho khủng long phát triển mạnh, đưa tổng số cuộc Đại tuyệt chủng lên 6 trong khoảng thời gian 500 triệu năm qua. Liệu có xuất hiện cuộc Đại tuyệt chủng thứ 7?
Cuộc Đại tuyệt chủng mới phát hiện mang tên Carnian Pluvial Episode, khiến đa dạng sinh học đã suy giảm nghiêm trọng và xóa sổ 33% sinh vật biển. Nghiên cứu mới xuất bản trên tạp chí Science Advances hôm 16/9.
Qua việc phân tích bằng chứng địa chất và cổ sinh vật, nhóm nghiên cứu xác định sự suy giảm tính đa dạng sinh học khớp với những thay đổi lớn về mặt hóa học trong đại dương và khí quyển.
Các nhà khoa học cho rằng sự thay đổi này do những vụ phun trào núi lửa dữ dội ở khu vực ngày nay là Alaska và British Columbia gây ra. "Các vụ phun trào đạt đỉnh điểm trong giai đoạn Carnian thuộc kỷ Tam Điệp", trưởng nhóm nghiên cứu Jacopo Dal Corso, nhà nghiên cứu tại Đại học Khoa học Địa chất Trung Quốc, cho biết.
"Núi lửa hoạt động rất dữ dội, giải phóng lượng khí nhà kính khổng lồ và gây ra những đợt ấm lên toàn cầu", ông nói thêm.
Theo nghiên cứu mới và một số nghiên cứu địa chất trước đó, cuối kỷ Tam Điệp, không chỉ nhiệt độ mà độ ẩm và lượng mưa cũng tăng. Khí hậu đột ngột ấm và ẩm hơn khiến nhiều loài vật tuyệt chủng.
Tuy nhiên, sự kiện này có thể đã tạo khoảng trống sinh thái cho nhiều nhóm động thực vật quan trọng sinh sôi, gồm thông, côn trùng, khủng long, cá sấu, thằn lằn, rùa và động vật có vú. Dưới đại dương, san hô xuất hiện với số lượng đông đảo, những nhóm sinh vật phù du hiện đại phát triển mạnh.
"Khủng long xuất hiện khoảng 20 triệu năm trước Carnian Pluvial Episode, nhưng chúng vẫn khá hiếm và không đóng vai trò quan trọng cho đến khi cuộc đại tuyệt chủng này diễn ra. Việc môi trường đột ngột trở nên khô ráo sau giai đoạn ẩm ướt đã tạo cơ hội cho khủng long phát triển", Mike Benton, giáo sư khoa học Trái Đất tại Đại học Bristol, giải thích.
"Trước đây, các nhà cổ sinh vật đã xác định 5 cuộc đại tuyệt chủng lớn trong 500 triệu năm qua. Mỗi sự kiện đều ảnh hưởng mạnh đến sự tiến hóa của Trái Đất và sinh vật sống. Chúng tôi đã xác định thêm một cuộc đại tuyệt chủng này nữa. Sự kiện này đóng vai trò quan trọng giúp tái thiết lập sự sống trên cạn và dưới biển, đánh dấu sự hình thành của các hệ sinh thái hiện đại", ông Dal Corso bổ sung.
-
- Tóm tắt các cuộc đại tuyệt chủng lớn trong 500 triệu năm qua, đợt tuyệt chủng mới phát hiện mang tên Carnian Pluvial Episode đã xảy ra vào khoảng 233 triệu năm trước. (Ảnh: D. Bonadonna / MUSE, Trento)
Tóm tắt các cuộc đại tuyệt chủng lớn trong 500 triệu năm qua, đợt tuyệt chủng mới phát hiện mang tên Carnian Pluvial Episode đã xảy ra vào khoảng 233 triệu năm trước. (Ảnh: D. Bonadonna / MUSE, Trento)
Năm cuộc đại tuyệt chủng đã được xác định
1. Tuyệt chủng Ordovic - Silur
Đây là cuộc đại tuyệt chủng đầu tiên, xảy ra cách đây 440 - 450 triệu năm. Trong giai đoạn này có nhiều cuộc tuyệt chủng liên tiếp xảy ra tiêu diệt 17% số họ, 50% số chi và được coi là cuộc tuyệt chủng lớn thứ hai trong lịch sử nếu tính theo số loài bị tiêu diệt.
Đến nay, giả thuyết về nguyên nhân cuộc tuyệt chủng được chấp nhận nhiều hơn cả là vụ nổ tia gamma của một ngôi sao gần Trái đất làm cho carbon dioxide trong khí quyển sụt giảm mạnh. Điều này đã ảnh hưởng tới Trái đất, tạo ra một thời kỳ băng hà kéo dài 0,5 - 1,5 triệu năm.
2. Tuyệt chủng Devon
Đã có những bằng chứng khảo cổ cho thấy, đây là cuộc tuyệt chủng liên hoàn có thể đã kéo dài đến 20 triệu năm. Cuộc tuyệt chủng bắt đầu cách đây khoảng 360 triệu năm, ngay trước thời điểm chuyển giao giữa kỷ Devon sang kỷ Cacbon.
Trước lúc bước vào cuộc tuyệt chủng, lục địa là mảnh đất của thực vật bậc thấp và những loài côn trùng đầu tiên, còn đại dương là nơi có các rạn san hô khổng lồ chiếm ưu thế và sự tiến hóa mạnh mẽ của các loài cá đang diễn ra.
Theo nhà cổ sinh học McLaren, một thiên thạch có đường kính lớn đã va chạm với Trái đất, gây nên những đợt sóng thần, tàn phá hệ sinh thái bờ biển, đồng thời gây xáo trộn các tầng biển sâu.
Các sinh vật biển là nạn nhân chủ yếu: những rạn san hô - ngôi nhà của sinh vật biển chết hàng loạt kéo theo sự tuyệt chủng của rất nhiều loài. Ước tính có khoảng 19% số họ, 50% số chi và 70 % số loài đã bị tuyệt diệt trong cuộc tuyệt chủng này.
3. Tuyệt chủng Permi - Trias
Đây là sự kiện tuyệt chủng khủng khiếp nhất trong lịch sử khi đã tuyệt diệt phần lớn sinh vật trên Trái đất, thiết lập lại gần như toàn bộ hệ thống sinh giới. Các nhà cổ sinh cho biết đã có đến hơn 90% sinh vật biển và 70% sinh vật trên cạn đã bị xóa sổ hoàn toàn.
Các bằng chứng khảo cổ cho thấy, nguyên nhân chính của hiện tượng trên là do sự vận động kiến tạo mạnh mẽ của lớp vỏ Trái đất, gây nứt gãy, dồn nén các mảng lục địa.
Sự phun trào magma lên bề mặt Trái đất đã nhấn chìm tất cả trong biển lửa. Bên cạnh đó, bụi và khí cacbonic tràn ngập không khí, gây hiệu ứng nhà kính khiến Trái đất càng trở nên nóng hơn bao giờ hết. Dưới đại dương, các dòng hải lưu thay đổi đã làm biến mất nhiều hệ sinh thái, sự sống trở nên vô cùng mong manh.
Một nguyên nhân nữa được cho là góp phần gây ra vụ đại tuyệt chủng đẫm máu này là sự va chạm của thiên thạch có bán kính 500km với Trái đất. Vết tích của vụ va chạm này được tìm thấy ở Nam Cực năm 2006 bởi các nhà khoa học thuộc trường Đại học Tiểu bang Ohio, Hoa Kỳ.
4. Tuyệt chủng Trias - Jura
Đây là cuộc tuyệt chủng đánh dấu ranh giới giữa kỷ Trias và kỷ Jura, xảy ra cách đây 199,6 triệu năm. Cuộc Đại Tuyệt chủng này có tác động sâu sắc đến đời sống sinh vật trên đất liền và trong lòng đại dương.
Nhiều loài động vật có xương sống trong đại dương và bò sát biển đã biến mất, ngoại trừ thằn lằn cá, thằn lằn chân chèo. Các động vật không xương như ngành tay cuốn, ngành thân mềm, lớp lưỡng cư và đặc biệt là bò sát phụ lớp thằn lằn cổ (trừ khủng long) ở đất liền cũng bị ảnh hưởng nặng nề. Khoảng 23% số họ, 48% số chi đã bị tuyệt chủng.
Các nhà khoa học dự đoán, một vụ va chạm của sao băng tạo nên hồ Manicouagan (Canada) có thể chính là nguyên nhân trực tiếp khơi mào cuộc tuyệt chủng này.
Cuộc Đại tuyệt chủng mới phát hiện mang tên Carnian Pluvial Episode đã xảy ra trước cuộc Đại tuyệt chủng này, đã tạo điều kiện cho khủng long thống trị hành tinh suốt kỷ Jura và kỷ Phấn Trắng (Creta). Khủng long làm chủ toàn bộ mặt đất, trong khi đó các vùng nước ngọt là địa phận của tổ tiên loài cá sấu ngày nay (thuộc lớp phụ thằn lằn), nhóm thằn lằn cổ rắn và thằn lằn cá trở thành bá vương biển cả.
5. Tuyệt chủng Creta - Paleogen
Sự kiện tuyệt chủng này xảy ra vào cuối kỷ Creta cách đây khoảng 66,5 triệu năm, đánh dấu sự kết thúc của Đại Trung sinh và bắt đầu Đại Tân sinh bằng kỷ Paleogen. Khoảng 17% số họ, 50% số chi và 75% số loài đã bị tuyệt chủng sau biến cố này.
Dựa trên các bằng chứng khảo cổ được tích lũy qua quá trình nghiên cứu, các nhà khoa học đưa ra giả thuyết rằng, sự kiện tuyệt chủng này là do một hoặc nhiều thảm họa đồng thời gây ra, như sự tác động mạnh mẽ của các thiên thạch (tạo nên các hố Chicxulub ở Mexico, Boltysh ở Ukraina) hoặc do mực nước biển tụt xuống, núi lửa phun trào mạnh mẽ tạo ra hiện tượng “bẫy Deccan” tàn phá nghiêm trọng sinh quyển Trái đất.
Các sự kiện địa chất đó đã làm giảm lượng ánh sáng và mức độ quang hợp, dẫn đến sự phá hủy hệ sinh thái Trái đất trên quy mô lớn. Khí hậu khô hơn, chuỗi thức ăn cũng bị phá vỡ.
Khủng long là loài động vật có xương sống bị ảnh hưởng đầu tiên khi môi trường thay đổi, sự đa dạng loài giảm đáng kể. Cùng với đó, một số loài thực vật, động vật không xương sống cũng biến mất trên Trái đất, tạo điều kiện cho lớp thú phát triển và dần chiếm ưu thế.
Liệu có xuất hiện một cuộc đại tuyệt chủng thứ 7?
Tất cả các cuộc tuyệt chủng trong lịch sử đều do thiên nhiên gây ra, diễn ra có tính chu kỳ. Mỗi sự sụp đổ đồng thời mở ra một kỷ nguyên mới, tạo điều kiện phát triển cho nhiều sinh vật có sức sống mạnh mẽ. Câu hỏi được các nhà khoa học đặt ra là, liệu cuộc Đại tuyệt chủng thứ 7 có xuất hiện?
Và thực tế, nó đang có dấu hiệu manh nha bắt đầu… Lần này không phải do thiên nhiên nữa, mà chính con người đang tiến hành cuộc “tự sát”. Sẽ không phải là núi lửa phun trào, thiên thạch va chạm, mực nước biển thay đổi đột ngột, mà là ô nhiễm môi trường, suy thoái sinh cảnh, mất cân bằng sinh thái, biến đổi khí hậu…
Tốc độ tuyệt chủng hiện nay nhanh gấp 4.000 lần thời kì khủng long, mọi tác động của con người đều để lại hậu quả nặng nề cho thiên nhiên, khó có thể phục hồi lại. Việc khai thác quá mức các nguồn tài nguyên mà không bảo tồn, gìn giữ đã làm mất dần đi sự sống của toàn bộ sinh giới.
Các nhà khoa học dự đoán, nếu tình hình vẫn tiếp tục tiếp diễn, chưa đầy một thế kỷ nữa, cuộc tuyệt chủng hàng loạt sẽ chính thức bắt đầu, con người rồi sẽ chịu chung số phận với những loài khủng long. Nhưng liệu, sau cuộc tuyệt chủng đó, con người có may mắn sống sót và sự sống được khôi phục lại hay không?
Ánh Dương
Theo Phys.org/bbc/wiki
