Mặt Trăng là Thái âm
日為眾陽之宗，月乃太陰之象。虹名䗖蝀，乃天地之淫氣。月裡蟾蜍，是月魄之精光。
Nhật vi chúng dương chi tông, nguyệt nãi thái âm chi tượng. Hồng danh đế đông, nãi thiên địa chi dâm khí. Nguyệt lý thiềm trừ, thị nguyệt phách chi tinh quang.
Bính âm
Rì wèi zhòng yáng zhī zōng, yuè nǎi tài yīn zhī xiàng. Hóng míng dì dōng, nǎi tiān dì zhī yín qì. Yuè lǐ chán chú, shì yuè pò zhī jīng guāng.
Giải nghĩa từ ngữ
(1) 眾陽 (Chúng Dương): Nhiều dương khí (Chúng, nhiều; Dương, Dương khí).
(2) 宗 (Tông): căn nguyên, căn bản.
(3) 象 (Tượng): biểu tượng, tượng trưng.
(4) 䗖蝀 (Đế đông): một tên gọi khác của cầu vồng.
(5) 淫氣 (Dâm khí): dùng để chỉ sự chuyển giao hỗn hợp của khí âm và khí dương (Dâm, ngâm tẩm).
(6) 蟾蜍 (Thiềm Trừ): con cóc. Tương truyền rằng, vợ của Hậu Nghệ đã uống thuốc tiên của Tây Thái hậu rồi bay lên mặt trăng biến thành con cóc.
Bản dịch tham khảo
Mặt trời là nguồn gốc của tất cả các khí dương, mặt trăng là biểu tượng tinh hoa của khí âm. Cầu vồng được hình thành do sự hòa quyện của âm dương của trời đất, con cóc ở cung trăng là do tinh hoa của mặt trăng ngưng tụ mà thành.
Giải thích văn bản
Bài này vẫn nói về thiên văn, chỉ cần bạn đọc sẽ thấy rằng cuốn giáo trình vỡ lòng này thực sự là một bộ kiến thức uyên bác. Những kiến thức phổ thông mà con người nghiên cứu và học tập được sau này, đi ra xã hội vận dụng trong cuộc sống, cũng đều sẽ gặp. Ngày nay chúng ta đọc những điều uyên bác, cảm thấy nó rất cao, nhưng ở thời cổ đại, đây là kiến thức cơ bản và là nền tảng của bậc tiểu học. Ví dụ, như một trong những điều cuốn sách này dạy. Nếu bạn không đọc cuốn sách này, bạn sẽ không hiểu được nhiều tác phẩm kinh điển cổ xưa của cổ nhân.
Trong nhiều sách cổ và kinh điển, sẽ có rất nhiều từ ngữ, thuật ngữ, những từ này nếu bạn không hiểu thì sau này bạn sẽ không thể đọc được những sách cổ. Bạn có thể sẽ cảm thấy khó khăn khi đọc, và bạn sẽ không muốn đọc nó thêm lần nào nữa. Trên thực tế, chỉ cần bạn đọc xong cuốn giáo trình vỡ lòng này, bạn sẽ thấy rằng nhiều từ khó hiểu chỉ là cách cổ nhân đặt định ra từ như thế, cũng có rất nhiều tên gọi theo quan điểm vũ trụ học và lịch sử thời bấy giờ, thì bỗng nhiên sẽ ngộ ra rằng, đọc sách cổ không khó.
Ví dụ, mọi người ở đây có thể đã phát hiện ra rằng, hoá ra Nhật (mặt trời) sau này chuyển thành đọc là Thái dương. Bởi vì Mặt trời là cội nguồn của các loại khí dương, nên được gọi là Thái dương. Còn Mặt trăng tượng trưng cho Thái âm, nên cổ nhân gọi Mặt trăng là Thái âm, và dùng chúng đại biểu cho âm dương. Cầu vồng còn được gọi là Đế đông, nếu từ này xuất hiện trong sách cổ, tôi sẽ hiểu ra nó ngay lập tức, ồ, nó có nghĩa là Cầu vồng. Thật thú vị phải không? Đây là nền tảng của việc đọc sách.
Người xưa coi Hán cổ và những tài liệu vỡ lòng này là sách giáo khoa cho bậc tiểu học. Để học hiểu nghĩa gốc của Hán cổ, trước tiên phải hiểu hàm nghĩa, nguyên lai và xuất xứ của chữ này, sau này bạn mới có thể đọc hiểu được những văn bản cổ (cổ thư). Về sau, bạn sẽ có thể tự có kiến giải và lĩnh ngộ riêng của bản thân, không bị dẫn dắt sai lệch. Mục đích là có được những kỹ năng và kiến thức cơ bản để đọc được các sách kinh điển cổ.
Việc giải nghĩa từ trong sách cổ hay tri thức đều không phải là mục đích, mà mục đích là để người học có thể đọc hiểu các tác phẩm kinh điển và sách Thánh hiền trong tương lai. Một số điển cố thường sẽ xuất hiện trong những thơ từ của hậu thế, nhưng nếu không có nền tảng thì người xem sẽ cảm thấy không hiểu. Vì vậy, sau khi đọc cuốn bách khoa toàn thư này, bạn sẽ hoàn toàn có thể đọc hiểu các sách, thơ và lịch sử văn học cổ, điều này là rất quan trọng.
Nói một cách khác, đọc cuốn "Ấu Học Quỳnh Lâm", có thể hiểu rõ ràng hơn rất nhiều điển cố, nguồn gốc, giống như sống cùng cổ nhân vậy, hiểu được phong tục, cách nghĩ, cuộc sống và tư tưởng của họ. Nét thanh lịch và vẻ đẹp của văn hóa truyền thống thuần chính như lúc đó mới sáng tỏ như gương.
Trong bài học tiếp theo, các bạn sẽ thấy rằng, "gió xoáy" được gọi là "dương giác" (sừng dê), và "tia chớp" được gọi là "lôi tiên" (roi sấm), rất sinh động.
Trong tương lai, mọi người sẽ thấy rằng, có rất nhiều từ ngữ giàu ý thơ và những danh xưng trang nhã trong đời sống hàng này đều xuất hiện ở đây. "Phương tung" (dấu vết thơm) thay cho "dấu chân", và "bạch ốc" thay cho "nhà nghèo", “lệnh tôn” để gọi phụ thân của người khác, “lệnh viên” để tôn xưng con gái của người khác.
"Quốc thủ" là thầy thuốc. Thợ mộc còn được gọi là "đại công sư", đây là lý do tại sao Nhật Bản gọi thợ mộc là "đại công" (daiku).
Đây chỉ là vài ví dụ, đã khiến người ta phải thầm ngạc nhiên, trẻ em đọc những cuốn sách như thế này thì sao có thể không trở nên ưu nhã, sao có thể không trở nên giàu tố chất văn học đây? Tác dụng của nó quá rộng lớn, kiến thức này cho phép bạn đi khắp thiên hạ mà không sợ. Thật không thể tượng tượng nổi, trẻ em thời cổ đại thật may mắn như thế nào. Sinh viên đại học ngày nay cũng phải than thở là không bằng trẻ em xưa được.
Vì vậy, có rất nhiều người già Nhật Bản đã nói rằng, ngày xưa Nhật Bản gọi Trung Hoa là "đại nhân chi quốc" (quốc gia của những đại nhân), ý nghĩa là trẻ con Trung Hoa xưa hiểu biết rất sâu rộng và lễ phép, rất thông thái và lý tính, điều này khiến người ta kinh ngạc và khâm phục.
Người xưa xem "Tam Tự Kinh" là tôn chỉ của tri thức là phải dạy trước, được coi là bộ "Luận Ngữ" phiên bản trẻ em, là người dẫn đường, là tôn chỉ của học vấn, là yêu cầu đạo đức căn bản của việc làm người. Sau đó, mới học Hán cổ, viết và nhận biết các từ và các câu, cũng như hiểu được cách dùng từ của các điển cố, phong tục và tri thức và các năng lực cơ bản.
Sau đó, mới có khả năng tiến thêm một bước học tập các tác phẩm kinh điển của các Thánh hiền và văn hóa lịch sử của người lớn. Do đó việc học này có thể được gọi là "Đại học". Đây là đặc điểm căn bản trong giáo dục của cổ nhân. Cuối cùng, là giúp bạn có được một trí huệ để tề gia và trị quốc một cách chính trực, giúp đỡ mọi người, và hoàn thành một đời sống có ý nghĩa mà không bị lạc lối.
Kể chuyện
Câu chuyện Mặt trời
Cách đây rất lâu, trên bầu trời đồng thời xuất hiện mười Mặt trời, khiến cho thời tiết vô cùng nóng bức, trên mặt đất không có lấy một ngọn cỏ, mọi người đều ở trong nhà không dám ra ngoài.
Mười Mặt trời này vốn là mười người con của Thiên Đế, và chúng rất nghịch ngợm. Thiên Đế quy định một ngày chỉ được lên trời chơi một lần, nhưng mười anh em này lại thường xuyên lẻn lên trời chơi với nhau khiến người dưới đất khổ sở. Vì vậy, Nghiêu Đế với cương vị là vua của một nước, đã thỉnh cầu Hậu Nghệ, bậc thầy bắn cung của thiên đình hạ phàm, giúp đỡ. Hậu Nghệ rút cung bắn tên ra để bắn, vốn dĩ chỉ muốn hù dọa anh em nhà Mặt trời, nhưng không ngờ một mũi tên đã bắn rơi một Mặt trời, nhiệt độ trên mặt đất lập tức giảm đi mấy độ. Hậu Nghệ liền liên tiếp bắn hạ chín Mặt trời. Lúc ấy, Nghiêu Đế thấy mặt đất trở nên lạnh băng, ông hiểu ra vai trò của Mặt trời là gì, liền ngăn cản Hậu Nghệ bắn tên lần nữa, vì vậy trên bầu trời chỉ còn một Mặt trời.
Mặt trời còn lại rất lười biếng, thường trốn trong thung lũng ngủ, khiến thế giới trở nên tối tăm và lạnh lẽo. Vì vậy, Thiên Đế đã lệnh cho vị Đại Thần Viêm Đế trở thành Thần Mặt trời, quản lý Mặt trời. Thiên Đế ban cho Viêm Đế một con gà vàng để đánh thức Mặt trời đang say ngủ, một chiếc roi Thần Nhược Mộc và một chiếc xe Thần Long để bay trên trời truy đuổi Mặt trời. Từ đó trở đi ngày ngày Mặt trời đều mọc đúng giờ ở phía đông. (Nguồn "Hoài Nam Tử" của Lưu An và "Sơn Hải Kinh")
Hằng Nga bay lên cung trăng
Khi ở trong thiên nhiên, cổ nhân thường có nhiều chuyện truyền thuyết thú vị: Bên trong cung trăng có một con cóc đang hấp thụ tinh hoa của ánh trăng. Phía sau lưng nó là màu đen, trên đầu có cặp sừng khá dài. Theo tương truyền nó đã hơn 3.000 năm tuổi! Con cóc này là do Hằng Nga , người đã uống trộm tiên dược hóa thành.
Theo truyền thuyết, sau khi Hậu Nghệ bắn hạ chín Mặt trời, ông bị Thiên Đế trừng phạt và không bao giờ được trở lại Thiên đình, vợ ông là Hằng Nga, cũng bị giáng hạ xuống phàm trần để chịu những thống khổ về sinh, lão, bệnh, tử trên thế gian. Một ngày nọ, Hậu Nghệ xin thuốc trường sinh bất tử từ Tây Vương Mẫu ở núi Côn Luân. Hằng Nga biết được rằng, hai người họ mà chia đều thuốc để uống thì chỉ trường sinh bất tử, nhưng nếu một người uống có thể bay lên và trở thành tiên, thế là cô đã bí mật uống hết chỗ linh dược ấy.
Sau khi uống linh dược, thân thể Hằng Nga ngày càng nhẹ hẳn đi, và có thể bay lên được, cô bay vào cung trăng và hóa thành một con cóc. (Nguồn "Linh Hiến" của Trương Hoành)
Huy Hải
Theo Lưu Như - Epochtimes
