Ấu Học Quỳnh Lâm (Bài 32): Hoàng Đế đặt quy chế Hán phục

Giúp NTDVN sửa lỗi

Theo truyền thuyết, Hoàng Đế đã chế định ra chế độ đẳng cấp của quan phục, dựa theo chế độ đẳng cấp khác nhau, mà phân chi thành tôn ti quý tiện, các loại lễ nghi cũng theo đó mà được sản sinh. Thế là, phục trang không còn chỉ để tránh rét, che thân hay trang trí nữa, mà còn là một loại tượng trưng cho thân phận, nó đại biểu địa vị xã hội của một người, không thể tùy ý đi quá giới hạn.

Hán Việt:

Quan miện y thường, chí Hoàng Đế nhi thủy bị; tang ma tàm chức, tự nguyên phi nhi thủy hưng.

Giải thích từ ngữ:

(1) 冠冕 - Quan miện: Mũ quan, vào thời cổ Trung Hoa, làm quan từ chức Khanh đại phu trở lên thì sẽ đội mũ dạ.

(2) 元妃 - Nguyên phi: Chỉ vợ của Hoàng Đế là Luy Tổ

Bản dịch tham khảo:

Mãi cho đến thời Hoàng Đế, chế độ đẳng cấp các loại mũ áo mới đạt tới hoàn thiện; vợ của Hoàng Đế là Nguyên phi Luy Tổ đã phát minh ra phương pháp hái dâu nuôi tằm lấy tơ, và dạy bảo dân chúng làm sao để dệt vải làm ra y phục.

Đọc sách bút đàm

Lịch sử Trung Hoa, được gọi là 5000 năm văn minh lịch sử, dân tộc Trung Hoa, cũng gọi là thị tộc Hoa Hạ, là nhờ tiên tổ Hoàng Đế, là người khai sáng ra nền văn minh 5000 năm này. Trong 5000 năm văn minh đó, đặc điểm bề mặt nổi bật nhất chính là hai chữ Hoa Hạ. Chữ Hoa trong chữ hoa mỹ của Hán phục, Hạ chính là chỉ lễ nghĩa to lớn. Chính là nói: “Dân tộc Hán có vẻ đẹp của chương phục, mà gọi là Hoa, có lễ nghĩa to lớn mà gọi là Hạ, nên gọi dân tộc Hán thành Hoa Hạ." Mà Hoàng Đế chính là tiên tổ chế tạo ra Hán phục và quy phạm chế độ lễ nghi. Sự hoa mỹ của Hán phục, là từ tơ lụa do chính phi của Hoàng Đế là Luy Tổ phát minh.

Hoàng Đế chính là tiên tổ chế tạo ra Hán phục và quy phạm chế độ lễ nghi
Hoàng Đế chính là tiên tổ chế tạo ra Hán phục và quy phạm chế độ lễ nghi. (Public domain)

Cũng chính là nói, Hoàng Đế tuân theo mệnh trời thay thế Viêm Đế mà trở thành chủ của thiên hạ, điều đó có ý nghĩa là muốn hoàn thiện một cách có hệ thống nền tảng của văn minh lịch sử Hoa Hạ. Bởi vậy, sự sáng tạo một cách có hệ thống Hán phục tất nhiên là đặc điểm văn hóa Thần truyền, chú định phải xứng đôi với tơ lụa hoa mỹ đồng thời sản sinh. Mà sự việc như thế cũng chính là tự nhiên giao cho chính phi Luy Tổ của ông hoàn thành. Thế rồi tơ lụa được Luy Tổ phát minh và truyền thụ cho bách tính. Hoàng Đế dùng đức trị quốc, cũng mang ý nghĩa phục sức không chỉ có công dụng chống lạnh, làm đẹp và che chắn; mà còn ép nhập vào trong đó những nội hàm văn hóa về thiên nhân hợp nhất, nhân luân đạo đức. Biểu hiện thành phục sức lễ nghi, có quy chế thống nhất, phân rõ thân phận, định ra chức vị, hợp với thiên đạo (Ví như quy định trên áo dưới quần, áo ở trên tượng trưng cho trời, nằm ở trên, quần ở dưới tượng trưng cho đất, dài ra cho đến mắt cá chân gần như chạm đất, người Trung Quốc gọi y phục thành y thường, y thường cũng là dạng thức căn bản của Hán phục truyền thống). Lấy đó mà giáo hoá bách tính, trị vì thiên hạ, khiến cho dân tộc Trung Hoa từ đó trở nên nho nhã lễ độ, khí độ bất phàm.

Kể từ đó, Hán phục Trung Hoa đã sử dụng màu sắc của ngũ hành làm màu sắc chính thống, từ màu sắc đến kiểu dáng, đều căn cứ theo thân phận và trường hợp khác nhau, mà định ra quy chế nghiêm ngặt.

Tơ lụa được Luy Tổ phát minh và truyền thụ cho bách tính
Tơ lụa được Luy Tổ phát minh và truyền thụ cho bách tính. (Public domain)

Từ Hoàng đế cho đến Nghiêu Thuấn, chính là Ngũ đế có đức của Ngũ hành, lấy đức giáo hoá thiên hạ mà Khổng Tử kính trọng nhất. Hoàng Đế có đức của thổ ở trong ngũ hành, thuộc về màu vàng, cho nên gọi là Hoàng Đế. Thuyết Nhân-Hiếu-Tín-Nghĩa của Khổng Tử, đến từ thực tiễn đạo đức trị quốc của Ngũ Đế. Bởi vậy, trang phục và lễ nghĩa bên ngoài, là hình tượng hoá thể hiện ra bên ngoài tương xứng với đức. Vì văn tự được khai sáng vào thời kỳ Hoàng Đế, khiến cho lịch sử 5000 năm văn minh nho nhã lễ độ, lấy đạo đức nhân hiếu làm hạch tâm được bảo tồn một cách hoàn chỉnh. Điều này cũng tuyệt không phải là ngẫu nhiên.

Điều đáng nói là, hành vi của đế vương là tấm gương đạo đức để giáo hóa bách tính, người xưa thường nói lấy vợ gả chồng cho người có đức hạnh, đây cũng là truyền thống mà Hoàng đế lưu lại, chính phi của ông phẩm đức cao thượng, dạy người ta nuôi tằm chế ra y phục, thứ phi của ông là Mô Mẫu thì tướng mạo xấu xí, nhưng đức hạnh cao thượng, cùng hợp sức với chính phi phụ tá Hoàng Đế, được Hoàng đế rất kính trọng. Hoàng Đế nói: “Người coi trọng sắc đẹp mà không coi trọng đức hạnh, thì cũng không là người đẹp thực sự, người trọng đức khinh sắc, mới là người hiền thực sự.”

Kể từ đó, hành vi của Hoàng Đế trở thành khuôn mẫu cho những người làm vợ làm chồng trong thiên hạ, hoàng hậu đương nhiên phải là bậc mẫu nghi thiên hạ, trở thành tấm gương cho phụ nữ, giáo hoá phẩm đức của nữ tử, dạy cho họ phụ tá phu quân của mình như thế nào, làm sao để quản lý gia đình yên ổn. Đương nhiên, việc dệt vải may áo cũng trở thành công việc chủ yếu của người phụ nữ.

Kể chuyện

Trung Quốc là quốc gia duy nhất thời cổ đại trồng dâu, nuôi tằm và sản xuất vải lụa.

Tương truyền, sau khi Hoàng Đế đánh bại Xi Vưu, Thần Tằm đã dâng lên tơ tằm trắng noãn tỏa sáng để mừng thắng lợi của Hoàng Đế. Hoàng Đế sai người đem tơ dệt thành vải lụa, sau đó lại cắt vải lụa thành những bộ quần áo nhẹ nhàng, ấm áp và thoải mái. Sau đó, vợ của Hoàng Đế là Luy Tổ phát hiện ra con tằm cũng có thể nhả ra tơ giống như tơ do thần tằm ban tặng nên đã trồng cây dâu, hái dâu nuôi tằm rồi dệt tơ tằm thành vải lụa. Luy Tổ đem phương pháp này dạy cho người dân, từ đó việc hái dâu, nuôi tằm và dệt vải đã trở thành công việc chính của phụ nữ Trung Quốc cổ đại.

Theo truyền thuyết, Hoàng Đế đã chế định ra chế độ đẳng cấp của quan phục, dựa theo chế độ đẳng cấp khác nhau, mà phân chi thành tôn ti quý tiện, các loại lễ nghi cũng theo đó mà được sản sinh. Thế là, phục trang không còn chỉ để tránh rét, che thân hay trang trí nữa, mà còn là một loại tượng trưng cho thân phận, nó đại biểu địa vị xã hội của một người, không thể tùy ý đi quá giới hạn.

Những bộ quần áo và khăn được khai quật từ lăng mộ Thừa Thiên Tú vào thời nhà Minh hiện được bảo tồn trong Bảo tàng Giang Âm.
Những bộ quần áo và khăn được khai quật từ lăng mộ Thừa Thiên Tú vào thời nhà Minh hiện được bảo tồn trong Bảo tàng Giang Âm. (Public domain)

Trung Quốc có lịch sử lâu đời về văn hóa y quan, mỗi triều đại đều có phong cách phục sức độc đáo của riêng mình. Tạo hình cơ bản của trang phục truyền thống Hán tộc Trung Quốc là áo trên và quần dưới; áo trên tượng trưng cho bầu trời và dài đến đầu gối; quần dưới tượng trưng cho mặt đất và dài tới mắt cá chân. Đến nay người Trung Quốc vẫn gọi chung các loại quần áo là "y thường". Vào thời Xuân Thu Chiến Quốc, đã xuất hiện một loại y phục váy trên quần dưới liên kết với nhau, vì nó thẳng và rộng, có thể che chắn cơ thể kín đáo không hở hang, nên gọi là “thâm y". Phương pháp cắt may của nó rất độc đáo, nó cắt phần trên và phần dưới riêng biệt, rồi khâu lại thành một, chiều dài ước chừng đến mắt cá chân. “thâm y" được sử dụng rộng rãi, không phân biệt nam nữ, bất luận sang hèn, từ sĩ phu quân tử cho đến bình dân đều có thể mặc được, Theo “Lễ ký - thâm y" ghi chép: “Cho nên có thể cho văn sĩ mặc, có thể cho võ tướng mặc, có thể…” Là lễ phục cực kỳ được yêu thích. Đặc trưng của Hán phục là tay áo lớn rộng thẳng, đai quanh eo có thể tạo nếp tự nhiên, tại các bộ phận cổ áo, tay áo, vạt áo được khảm viền màu và theo hoa để trang trí.

Lam Sơn
Theo Epochtimes



BÀI CÙNG CHUYÊN ĐỀ

BÀI CHỌN LỌC

Ấu Học Quỳnh Lâm (Bài 32): Hoàng Đế đặt quy chế Hán phục